Με την Κική Σαλαμούρα, συγγραφέα της ποιητικής συλλογής Πικραλίδα, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ελκυστής, μοιραζόμαστε μια πανομοιότυπη πορεία, τρόπον τινά. Γεννηθήκαμε στην Αθήνα το ίδιο έτος, ασχοληθήκαμε με τις εφαρμοσμένες τέχνες, διδαχτήκαμε γραφιστική, εργαστήκαμε πάνω στην ηλεκτρονική επεξεργασία εικόνων (αυτά είναι τα κοινά μας σημεία αν και διαφορετικοί οι δρόμοι μας). Αυτό που θέλω να πω είναι πως είδα την κλήση προς την καλλιτεχνία στο βιογραφικό της η οποία, σε αυτή την περίπτωση, συνδυάζει την τέχνη με τις θετικές επιστήμες. Ίσως ακούγεται τρελό αλλά οι εφαρμοσμένες τέχνες έχουν πολλή φυσική, χημεία και μαθηματικά αν ασχολείσαι –βλέπε φοιτητές της Σχολής Γραφικών Τεχνών και Καλλιτεχνικών Σπουδών που έδωσαν εξετάσεις πρώτης δέσμης (τότε έτσι ήταν το σύστημα) για να περάσουν στο Τμήμα Φωτογραφίας (όπως του λόγου μου) παράλληλα με εκείνες στο Ελεύθερο σχέδιο (βλέπε ζωγραφική με γραφίτη και κάρβουνο) αλλά και στο Γραμμικό σχέδιο (βλέπε τοπογραφικά σχέδια πολιτικών μηχανικών και κατόψεις κτηρίων αρχιτεκτόνων). Συμπερασματικά, οι εφαρμοσμένες τέχνες μοιράζονται ή αποτελούν μια τομή ανάμεσα σε επιστήμη και τέχνη δηλαδή συνδυάζουν καλλιτεχνία με τεχνοτροπία/τεχνική/μέθοδο. Βασιζόμενη σε αυτή τη σκέψη, είχε ενδιαφέρον να δω τη συγγραφική ματιά της γυναίκας που έχει μια τέτοια προσέγγιση στη ζωή της.
Στο σημείωμά της η ίδια, μας λέει, ούτε λίγο ούτε πολύ, πως «βλέπει» τα έργα αυτά ή την έκφραση μέσω της γραφίδας ως ζωγραφιά/ές. Χαρακτηριστικά διαβάζουμε ότι: «Οι εικόνες που καταγράφονται στη συλλογή αποτελούν και τα χρώματα αυτής της ζωγραφιάς.» και συνεχίζοντας: «Τις ευχαριστώ που πέρασαν μπροστά από τα μάτια μου. Άφησαν τα ίχνη τους στο μυαλό και την καρδιά μου.». Ουσιαστικά, «επικυρώνει» πανηγυρικά την καλλιτεχνική της ιδιοσυγκρασία που εισβάλλει με πηγαίο τρόπο σε ό,τι κάνει.
Διαβάζοντας τώρα τα κείμενα, βλέπουμε ευδιάκριτα τη σχέση μνήμης και ποίηση. Ή, για να το πούμε καλύτερα, τη μνήμη σε σχέση με την ποίηση. Σε αυτό το «πεδίο» καταλαβαίνω ότι η ποιητική διεργασία είναι προσωπική (της) υπόθεση, ότι γράφει δηλαδή με επίκεντρο την ίδια.
συλλογή ορυκτών / από έναν κόσμο μοναδικό, προσωπικό μας!
Η άποψη επικυρώνεται στην πορεία από την εμπειρία, αφού επιχειρεί μια κατάδυση: πρώτα εντός (της/μας), μετά επιστροφή στην επιφάνεια άρα ανάδυση, ακολουθούν οι απαραίτητες ανάσες και επανάληψη. Μια αέναη αναγκαία διαδικασία, που, κατά την ποιητική της κυρίας Σαλαμούρα, χαρακτηρίζει κάθε άνθρωπο –ή που θα έπρεπε να χαρακτηρίζει κάθε άνθρωπο.
Βέβαια, δεν «ονειροβατεί». «Βλέπει» το άτομο στην ιδανική συνθήκη αλλά και πώς αυτό αλλοιώνεται από την πραγματικότητα. Φανταστείτε τον άνθρωπο μέσα στην πεζότητά του απέναντι στο ονειρικό του ιδανικό. (όπως στο Κρίμα)
Τα περισσότερα τοπία (για να χρησιμοποιήσω τον ίδιο κώδικα με εκείνη όταν μίλαγε για ζωγραφιές) είναι αστικά. Μια στιγμή, μια εικόνα που της ερέθισε την προσοχή κι εκείνη της έδωσε βήμα για έμπνευση ώστε να καταγράψει κάτι που είδε, ένιωσε, συμπέρανε...
Στιγμή, / τομή στη ροή του πόνου.
Κάποιες συγγραφικές της στιγμές πρέπει να ειδωθούν μέσα από το πρίσμα της επικαιρότητας. Για παράδειγμα στο Κίνδυνος «βλέπουμε» μια εικόνα κινδύνου αλλά η εικόνα που μας περιγράφεται δεν θα έπρεπε να συνδέεται με κάποιον κίνδυνο. Ο κίνδυνος υπάρχει εκεί επειδή έχουμε παραδείγματα βίας κι εγκληματικότητας στην κοινωνική ζωή του τόπου κι όσο υπάρχουν αυτά τα περιστατικά θα υπάρχει κι η επικινδυνότητα.
Στο Εντός και εκτός (όχι, δεν πρόκειται για θεώρημα τριγωνομετρίας) μιλάει για τη διαφορετικότητα. Για την απόκλιση από τη μάζα. Για το «έξω από το κουτί»· βλέπετε τη θετική ορολογία παρέα με την καλλιτεχνική απόκλιση;
Είναι φορτισμένη. Φορτίζεται παρατηρώντας τριγύρω και καταγράφει με τον δικό της τρόπο όσα την φορτίζουν. Θα μπορούσε να διαβαστεί μέσα από ένα μεταφορικο-αλληγορικό πρίσμα σχολιασμού αλλά εμμένει στα αυτοπροσδιοριστικά στοιχεία ενώ διακρίνεται κι ένας κυνισμός στα όρια τού χιούμορ.
Ανεύθυνο πουλί ο γύπας! / Ποτέ δε φταίει για τον φόνο.Πριν πείτε τα γραφόμενα αφηρημένα και ασαφή, να σας ενημερώσω πως το ξέρω! / Κυριάρχησε στα κείμενα.
Υπάρχει και μια πεζοποιητική διάθεση αλλά και στοχασμός και κριτική ματιά. Το χιούμορ της όμως λειτουργεί κατευναστικά και στο τέλος, ό,τι κι αν έχει πει, μένει η θετική του χροιά. Στην Αποδόμηση, για παράδειγμα, συνδυάζει όλα τα ανωτέρω κι εκεί που μιλάει με σοβαρότητα για τα θεωρητικά του θέματος –«το είναι ενός πράγματος είναι ο κεντρικός χαρακτήρας του πράγματος»– εκεί αστειεύεται με το αποτέλεσμα και την κατάληξη.
Όχι μόνο δε θα συνεννοηθούμε, / αλλά εδώ δε φαίνεται ούτε / να τρώμε!
Της αρέσει να παίζει με τις έννοιες, τη σημασία των λέξεων και να δημιουργεί διττότητες. Στο Έξοδος, φερ' ειπείν, έχουμε έναν άνθρωπο-δέντρο ή ένα δέντρο-άνθρωπο ή ένα προσωποποιημένο δέντρο ή έναν δεντροποιημένο άνθρωπο. Αλλού απευθύνεται προς το παιδί, δηλαδή τη συνέχεια, τον απόγονο ή κληρονόμο αλλά και αναδεικνύει την κοινωνική παθογένεια. (Υπόσχεση)
Η ποίηση θα το παρατηρήσει.
Χαρακτηριστικό σημείο του βιβλίου είναι το «ΤΕΛΟΣ» που αναγράφεται κάτω από το τελευταίο έργο της συλλογής, όπως περιμένεις να το δεις στα μυθιστορήματα ή στις ταινίες της μεγάλης οθόνης. Αναγράφεται αλλά δεν εννοείται γιατί εννοείται πως η ζωή συνεχίζεται, το ίδιο και οι ιστορίες που αναφέρονται εκεί, όπως εννοείται ότι ο ίδιος δημιουργός θα επανέλθει με νεότερο έργο. Όμως συνηθίζεται να μπαίνει ένα «τέλος» στο τέλος, αν και όχι στην ποίηση που είναι πιο φειδωλή ως «γλώσσα», ως κατακλείδα μιας δημιουργίας που ολοκληρώθηκε. Η λέξη-κλειδί είναι αυτή, η ολοκλήρωση. Θεωρώ λοιπόν ότι η συγγραφέας αισθάνθηκε ολοκλήρωση τελειώνοντας τα κείμενα –που είναι θεάρεστο συναίσθημα.
Εννοείται θα αναζητήσετε το βιβλίο, ειδικά αν σας αρέσει (ή σας εξιτάρει) να ανακαλύπτετε νέους δημιουργούς.