Η Τζένη Κριθαρά γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα. Έχει σπουδάσει Πολιτικές Επιστήμες και έχει μεταπτυχιακούς τίτλους στις Διεθνείς Σχέσεις και στην Ευρωπαϊκή Λογοτεχνία και διδακτορικές σπουδές στην Ιστορία της Ελληνικής Πεζογραφίας. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν τα γυναικεία δικαιώματα, την έμφυλη ανισότητα και τους μηχανισμούς αναπαραγωγής στερεοτύπων. Από το 2010 εργάζεται ως δημοσιογράφος σε εφημερίδες, ραδιόφωνο και τηλεόραση, έχοντας ολοκληρώσει τη φοίτησή της στο Εργαστήρι Επαγγελματικής Δημοσιογραφίας.
Πρόσφατα σε συνεργασία με τις εκδόσεις ΚΨΜ εκδόθηκε το βιβλίο της, Είμαι γυναίκα, γι' αυτό με σκοτώνεις: Έρευνα και μαρτυρίες για τη γυναικοκτονία και την έμφυλη βία, το οποίο στάθηκε η αφορμή για τη μεταξύ μας γνωριμία και την παραχώρηση, από πλευράς της, της συνέντευξης. Πρόκειται για ένα βιβλίο προορισμένο όχι μονάχα για τις γυναίκες, αλλά για ανθρώπους που σέβονται τον εαυτό τους και επιθυμούν να συνδράμουν έμπρακτα, ένα βιβλίο που επιδιώκει να ταρακουνήσει όλους όσους κωφεύουν απέναντι στο φαινόμενο της έμφυλης βίας, ένα βιβλίο που μας φέρνει αντιμέτωπους με την ωμή γυναικοκτονία που ανθίζει γύρω μας.
Στη συνέντευξη που ακολουθεί, η Τζένη Κριθαρά, δίνει το δικό της ηχηρό παρών, ικανό να μας παρασύρει στη δύνη του κοινού αγώνα έναντι της εξάλειψης του φαινομένου.
Το βιβλίο περιέχει έρευνες και μαρτυρίες για τη γυναικοκτονία και την έμφυλη βία. Πώς προέκυψε η ιδέα για τη συγγραφή του;
Τζένη Κριθαρά: Η αλήθεια είναι πως η ιδέα για τη συγγραφή του βιβλίου δεν ήταν δική μου. Ανήκει στον υπεύθυνο των εκδόσεων ΚΨΜ Βασίλη Γραμμέλη, που είναι ένας άνθρωπος με πολύ ευαίσθητες κεραίες και ένα μεγάλο εύρος ενδιαφερόντων. Έτυχε να με ακούσει να τοποθετούμαι για το ζήτημα των γυναικοκτονιών στον ραδιοφωνικό σταθμό που εργάζομαι, την περίοδο που αποκαλύφθηκε η γυναικοκτονία της Καρολάιν στα Γλυκά Νερά. Συναντηθήκαμε, συζητήσαμε και όλα πήραν τον δρόμο τους. Ακολούθησε μία περίοδος ενδελεχούς έρευνας και πολλών συναντήσεων με θύματα έμφυλης βίας.
Πρόκειται για το πρώτο σου βιβλίο και πραγματικά θεωρώ ότι είναι πολύ δυνατό. Τι σε οδήγησε στην ανάγκη να μοιραστείς με το κοινό ένα τόσο επίκαιρο φαινόμενο που αμαυρώνει την κοινωνία και την υπόσταση των γυναικών;
Τ.Κ.: Τα τελευταία χρόνια ασχολούμαι δημοσιογραφικά και ακαδημαϊκά με ζητήματα φύλου και φεμινιστικών διεκδικήσεων. Πριν τη συγγραφή του βιβλίου, φρόντιζα να κάνω αυτό που εγώ θεωρώ χρέος μου ως νέα γυναίκα και δημοσιογράφος μέσα από τα άρθρα και τις τοποθετήσεις μου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Προσπαθώ να αναδεικνύω όχι μόνο τα σοβαρά και μεγάλα θέματα, αλλά κι εκείνα τα μικρά, που ίσως περνούν απαρατήρητα δια γυμνού οφθαλμού, όμως στην πραγματικότητα διαιωνίζουν σιωπηρά και πολύ αποτελεσματικά νοσηρά έμφυλα στερεότυπα. Πάντα έγραφα και μακροσκελή κείμενα, χωρίς να τολμήσω ποτέ να σκεφτώ ότι κάποια στιγμή θα φτάσω στην έκδοση ενός βιβλίου. Νομίζω πως η εμπιστοσύνη που μου έδειξε ο Βασίλης Γραμμέλης σε συνδυασμό με την κοινωνική και κινηματική οργή για την έξαρση των γυναικοκτονιών και της έμφυλης βίας εν γένει ήταν οι δύο παράγοντες που μου έδωσαν το θάρρος να μοιραστώ όλα όσα σκέφτομαι και όλα όσα συνάγει η έρευνά μου.
Πόσο δύσκολη ήταν η διεξαγωγή ερευνών και η συγκέντρωση στοιχείων, για τη δημιουργία του βιβλίου;
Τ.Κ.: Ήταν το πιο επίπονο και ταυτόχρονα το πιο ουσιαστικό κομμάτι της έρευνας. Όπως και με τα ρεπορτάζ μου, έτσι και με τα στοιχεία του βιβλίου μου, ήθελα τα πάντα να είναι ενδελεχώς μελετημένα και τεκμηριωμένα. Δεν στάθηκα μόνο στα κοινωνιολογικά ή τα πολιτικά αίτια και αποτελέσματα της έμφυλης βίας. Θέλησα να ψάξω το θέμα και από την αμιγώς εγκληματολογική και στατιστική πλευρά. Οι αριθμοί είναι αδιάψευστοι μάρτυρες της πραγματικότητας και θεώρησα σκόπιμο να τους παραθέσω στους αναγνώστες και τις αναγνώστριες για να έχουν μία πλήρη εικόνα του φαινομένου ανά τον κόσμο, πριν περάσουν στην ανάγνωση των μαρτυριών.
Μέσα από το οδοιπορικό των ερευνών, ένιωσες κάποια στιγμή να απειλείσαι;
Τ.Κ.: Όχι, ευτυχώς δεν υπήρξε τέτοιο ζήτημα κατά τη διάρκεια της έρευνας και της συγγραφής. Κινούμαι σε ένα δημοσιογραφικό και ακαδημαϊκό πλαίσιο που μου παρέχουν πλήρη ελευθερία σκέψης και έκφρασης. Δεν σου κρύβω, όμως, πως αμέσως μετά την κυκλοφορία του βιβλίου δεν έλειψαν τα προσβλητικά ή/και υβριστικά σχόλια. Δεν ήταν όλοι έτοιμοι να υποδεχθούν ένα τέτοιο βιβλίο.
Παρότι η πλειονότητα των σχολίων, που έχω λάβει, είναι εξαιρετικά θετική, υπάρχει μία κοινωνική μερίδα με τόσο βαθιά ριζωμένες σεξιστικές αντιλήψεις, η οποία μέσα στην άγνοιά της για στοιχειώδη επιστημονικά στοιχεία απολαμβάνει μία τεράστια αυτοπεποίθηση για την ορθότητα των «επιχειρημάτων» της. Κρυμμένοι πίσω από την ανωνυμία τους, ξερνούν σεξιστικό εμετό και απόψεις περί της «θέσης της γυναίκας στην κουζίνα», «ανικανότητας της γυναίκας για ορθολογική σκέψη», «φεμινιστικές υστερίες» κ.ο.κ. Όπως καταλαβαίνεις, αυτά τα «επιχειρήματα» και αυτού του είδους οι συμπεριφορές αποδεικνύουν περίτρανα την ορθότητα της δικής μου ανάλυσης και αποτελούν λόγο για να συνεχίσω αυτό που κάνω, έχοντας στο πλευρό μου πάρα πολλές άξιες γυναίκες.
Ήρθες αντιμέτωπη με κλειστά στόματα και πόσο όσο αυτό ενίσχυε ή όχι την αρχική σου επιμονή για τη δημιουργία του βιβλίου;
Τ.Κ.: Δεν αντιμετώπισα τέτοια πρόβλημα γιατί η διαδικασία της ανεύρεσης μαρτυριών στην περίπτωση του δικού μου βιβλίου λειτούργησε αντίστροφα! Και εξηγούμαι. Με αφορμή μία ανάρτησή μου στο Instagram για το εύρος που χαρακτηρίζει το ζήτημα της έμφυλης βίας, ήταν πολλές οι γυναίκες που επικοινώνησαν μαζί μου, είτε για να μοιραστούν το τραύμα και την εμπειρία τους, είτε για να εκφράσουν την στήριξή τους στις επιζώσες έμφυλης βίας. Κάπως έτσι, άρχισα να έρχομαι σε επαφή με τις πρώτες γυναίκες που μοιράστηκαν μαζί μου το βίωμά τους και εν συνεχεία η μία με οδηγούσε στην άλλη. Ουσιαστικά, μίλησα με γυναίκες που ήθελαν να μιλήσουν. Ήταν έτοιμες γι' αυτό. Ήταν συνειδητοποιημένες και γενναίες.
Πόσο εύκολα μια γυναίκα θύμα ή συγγενής μοιράστηκε μαζί του μια τόσο συγκλονιστική εμπειρία για τη δημιουργία του 2ου μέρους του βιβλίου σου;
Τ.Κ.: Το γεγονός πως οι γυναίκες που μοιράστηκαν μαζί μου την εμπειρία τους ήταν έτοιμες να μιλήσουν δεν σημαίνει αυτομάτως πως ήταν εύκολη η διαδικασία της καταγραφής και –κυρίως– της ανακίνησης του τραύματος. Ένα θύμα έμφυλης βίας χρειάζεται στήριξη και κατανόηση. Προϋποθέτει τη δημιουργία ενός ασφαλούς περιβάλλοντος, εντός του οποίου το θύμα δεν θα πρέπει να αισθάνεται πως το άτομο που βρίσκεται απέναντί του το κρίνει, το αμφισβητεί ή δεν το πιστεύει. Δεν πρέπει να αισθάνεται πως έχει ένα εκ προοιμίου εχθρικό ή επιθετικό πρόσωπο.
Πώς ένιωσες κατά τη διάρκεια της συγγραφής του βιβλίου, δεδομένου ότι άγγιξες ευαίσθητες χορδές γυναικών που βίωσαν μια τραυματική εμπειρία;
Τ.Κ.: Ήταν ένα πλέγμα πολλών διαφορετικών συναισθημάτων. Από την μία πλευρά αισθανόμουν μεγάλη ευθύνη για το έργο που καλούμουν να φέρω εις πέρας και από την άλλη, ένιωθα μεγάλη συγκίνηση για την εμπιστοσύνη που μου έδειξαν όλες αυτές οι γυναίκες. Είχα άγχος και αγωνία για το αν καταφέρω να αντεπεξέλθω στις προσδοκίες τους, ενώ παράλληλα μου γεννήθηκαν ακόμη βαθύτερα συναισθήματα αλληλεγγύης, συμπαράστασης και αλληλοβοήθειας.
Ποια τα συναισθήματά σου όταν είδες στα ράφια των βιβλιοπωλείων το βιβλίο σου;
Τ.Κ.: Αυτό και αν ήταν περίεργο συναίσθημα! Πρωτόγνωρο! Ένιωσα μεγάλη χαρά, μεγάλη συγκίνηση και τεράστια ικανοποίηση. Μου φαίνεται πολύ περίεργο να βλέπω το βιβλίο μου, το «παιδάκι» μου, στα ράφια των βιβλιοπωλείων και νιώθω μεγάλη ευτυχία όταν πετυχαίνω κάποιον ή κάποια να διαβάζει το βιβλίο μου στο μετρό ή στο λεωφορείο.
Ποια τα επόμενα –μελλοντικά– συγγραφικά σου σχέδια;
Τ.Κ.: Δεν έχω φτάσει ακόμη σε αυτή τη σκέψη. Μόλις πριν πέντε μήνες κυκλοφόρησε το «Είμαι γυναίκα, γι' αυτό με σκοτώνεις». Αφιερώνω τον χρόνο και την ενέργειά μου σε αυτό. Άλλωστε, νομίζω πως η συγγραφή δεν είναι κάτι που μπορείς να πιέσεις ή να δρομολογήσεις. Όταν υπάρξει ξανά έμπνευση, ερέθισμα και αφορμή, θα καταπιαστώ με το επόμενο βιβλίο. Μέχρι τότε, είμαι αφοσιωμένη στο πρώτο μου βιβλίο και τη δουλειά μου.
Τζένη, να σε ευχαριστήσω ξανά για την ανταπόκρισή σου στο κάλεσμά μου, να σου ευχηθώ το βιβλίο σου να αποτελέσει την αφύπνιση συνειδήσεων όσο περισσότερων ανθρώπων και να σου ευχηθώ καλή επιτυχία στα άμεσα σχέδιά σου.
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου