Εσείς ξέρετε ποιο είναι το καλύτερο μυθιστόρημα της Ελευθερίας Μεταξά; Εγώ το βρήκα διαβάζοντας το Ο θησαυρός της Σμύρνης, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μίνωας, κι εδώ παρακάτω θα προσπαθήσω να σας μεταφέρω το «χρώμα» του και τους λόγους που με κάνουν να θεωρώ πως, με αυτό το πόνημα, η κυρία Μεταξά έβαλε ψηλά τον πήχη.
Είχαν προηγηθεί τα Μαύρα σαν τον έβενο μαλλιά, Ποιος σκότωσε την Ιφιγένεια;, Μην κοιτάξεις πίσω, Το χέρι του θεού, Αθώοι ένοχοι, Τα τρία πρόσωπα της Εκάτης... και πάντα φρόντιζε να μας γοητεύσει με κάτι: με τη στρωτή της αφηγηματικότητα, με την περιπέτεια, με τη θριλερική ατμόσφαιρα και την αγωνία... αλλού με την πρωτότυπη υπόθεση, με τους ιδιαίτερους χαρακτήρες κ.π.ά. ενώ μέσα σε όλα αυτά τα έτη, που τη γνωρίζουμε συγγραφικά και τη διαβάζουμε, μας έχει συστήσει και τους δύο βασικούς της ήρωες, τον αστυνομικό Μάνο Βαρσάμη (συνταξιούχος αστυνομικός για την ακρίβεια) και την ψυχολόγο Έλσα Γληνού. Οι δυο τους «κόλλησαν» και εξελίχθηκαν ως δίδυμο εξιχνίασης εγκλημάτων και απ' όσο καταλαβαίνω από το τελευταίο αυτό βιβλίο, οι δυο τους θα εξακολουθήσουν να μας χαρίζουν τέτοιες στιγμές.
Εμφανέστατα, η συγγραφέας επιθυμεί να συνδέσει τις υποθέσεις τις με τα δύο αυτά πρόσωπα, να επενδύσει –τρόπον τινά– στην οικειοποίηση των χαρακτήρων και στη δημιουργία μιας συνέχειας –από τον ένα τίτλο στον άλλο– αν και, ως τώρα, αυτό το τελευταίο το έχει διαχειριστεί με τέτοιον τρόπο ώστε δεν χρειάζεται να διαβάσει κανείς τα βιβλία με συγκεκριμένη σειρά, ούτε να έχει διαβάσει κάποιο ή κάποια από τα προηγούμενα για να απολαύσει ένα. Τα βιβλία της είναι αυτόνομα και διαβάζονται με όποια σειρά θέλουμε εμείς· ή με όποια τύχει.
Ας πάμε όμως στο προκείμενο, που με ενθουσίασε τόσο. Πρόκειται για μια ιστορία που ξεκινά από τη Σμύρνη του 1922, δηλαδή από την καταστροφή της με ό,τι αυτό συνεπάγεται και όλα τα δεινά των κατοίκων της, και φτάνει ως τις μέρες μας αφού έχει περάσει από όλα τα ενδιάμεσα ιστορικά γεγονότα: προσφυγικοί καταυλισμοί, φτώχεια, ανέχεια, Πόλεμος, Κατοχή, Εμφύλιος κ.λπ.
Συγκεκριμένα, το 1922 ο Αρίστος αποφασίζει να εγκαταλείψει, μαζί με την οικογένειά του, την πατρίδα του βλέποντας ότι πλησιάζει ο όλεθρος κι έτσι προετοιμάζεται συγκεντρώνοντας χρήματα, κοσμήματα αλλά και τον πολύτιμο θησαυρό του. Τα σχέδιά του όμως χαλάνε από τον νεαρό Γαβρίλη, που με τη δράση του θα αλλάξει και θα ορίσει την ιστορία όλης της οικογένειας. Σήμερα, ο αιωνόβιος πια Χριστόδουλος δολοφονείται στο σπίτι του και όλοι όσοι βρίσκονται στο οικείο και στενό περιβάλλον του μπαίνουν στο στόχαστρο των αρχών. Το 1922 οι Έλληνες της Σμύρνης προσπαθούν να επιζήσουν και να ξεκινήσουν πάλι από το μηδέν σε έναν νέο τόπο. Σήμερα, οι Βαρσάμης και Γληνού κάνουν αυτό που ξέρουν καλύτερα.
Ενδεχομένως, αυτή η μικρή περίληψη να μην είναι σε θέση να αποδώσει το συνολικό ηχόχρωμα του μυθιστορήματος ούτε τη γοητεία του. Η ανάγνωση, αρχικά πολύ καλή και άνετη, προκύπτει/γίνεται συναρπαστική και η ιστόρηση άκρως ενδιαφέρουσα. Η συγγραφέας γρήγορα μας εισάγει στην υπόθεση, χωρίς χρονοτριβές και πολυλογίες, και ακολουθεί μια υπέροχη δομή όπου εναλλάσσονται οι εποχές σε ένα όμορφο «μπέρδεμα» που κερδίζει τις εντυπώσεις. Το φανταζόμουν σίριαλ με επεισόδια που «ταξιδεύουν» τον θεατή εναλλάξ σε παρελθόν και παρόν, δημιουργώντας συνεχώς εικόνες, άλλες εποχής και άλλες στη σύγχρονη Αθήνα.
Όταν μιλάει η καρδιά, οι λέξεις δεν έχουν σημασία ούτε πατρίδα.
Πρόκειται για αστυνομικό μυθιστόρημα μυστηρίου με θριλερικές υφές, γεμάτο από αποκαλύψεις, ανατροπές και αμείωτο ενδιαφέρον. Γνωρίζουμε –ακόμα μία φορά– ιδιαίτερους χαρακτήρες, αγωνιούμε μαζί με τους ήρωες ή για λογαριασμό τους, απολαμβάνουμε την τραγική ιστορία τους... Θα περιηγηθούμε στις εποχές και στους τόπους, θα ταξιδέψουμε νοερά αναζητώντας τον ένοχο (ή τους ένοχους;) ενώ παράλληλα θα ξεδιπλώνουμε το κουβάρι μιας αιματοβαμμένης ιστορίας που πλημμυρίζει από συνεχείς εξελίξεις και απρόοπτα... παρασυρόμενοι εντέχνως από την Ελευθερία Μεταξά σε μια καλοστημένη μπλόφα που έχει αφήσει μέσα στις σελίδες για εμάς –λάθος, είναι δύο οι μπλόφες που έχει εμβολίσει στις σελίδες για εμάς. Ταυτοχρόνως, το ερώτημα «Ποιος σκότωσε τον Χριστόδουλο;» θα μας απασχολεί ως την ύστατη φράση όπως και ένας πραγματικός κι ανεκτίμητος θησαυρός που δεν μετριέται μόνο με χρυσάφια και πλούτη αλλά και με ανθρώπους, φιλίες και οικογένεια.
Και μετά την μπόρα, η επόμενη μέρα των προσώπων υπόσχεται νέες υποθέσεις και νέα εγκλήματα, άρα και νέες περιπέτειες, που ανυπομονούμε να γνωρίσουμε.
Υπέροχο!
