Το ξέρετε ότι διαβάζω πολλά· αυτό είναι σίγουρο. Έχετε προσέξει όμως ότι διαβάζω όλα τα λογοτεχνικά είδη, ανεξαιρέτως; Και ότι από καιρό σε καιρό, μέσα από τις δεκάδες κι εκατοντάδες βιβλιοαναγνώσεις και μυθοπλασίες, πέφτω επάνω σε πραγματικά παραμύθια ενηλίκων; Τι θέλω να πω με αυτό; Ότι το νέο μυθιστόρημα του Αντώνη Ξυραφά, Αρσάμης της Περσίας, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βακχικόν, είναι ο ιδανικότερος συνδυασμός –και ορισμός– ενός παραμυθιού, μιας αλληγορίας και μιας περιπέτειας μαζί.
Πρόκειται για μια μυθοπλασία φαντασίας με φοβερή αφηγηματική δεινότητα και λογοτεχνισμό, και αφορά την μεγάλη πορεία ενός αρχαίου Πέρση ευγενούς, του Αρσάμη, όταν το Κακό απειλεί την οικογένειά του. Ο ήρωας θα μπει σε μια περιπλάνηση γεμάτη από περιπέτειες και συμβάντα (θα σπεύσει προς τα κει με ορμή κι αυταπάρνηση) ενώ, τελικά, όλη αυτή η πορεία θα τον οδηγήσει στην αυτογνωσία και τη σοφία.
Πέρα από την τόσο όμορφη ιστορία που μας διηγείται ο κύριος Ξυραφάς, σημειώστε και την έννοια του θάρρους και της θνητότητας του ανθρώπου σε αντιδιαστολή με τη φώτιση. Δηλαδή το πόσο μικρός είναι κανείς αλλά ταυτόχρονα και πόσο μεγάλος, σημαντικός και άξιος.
Περισσότερα για το βιβλίο λέει ο ίδιος παρακάτω. Διαβάστε πώς προέκυψε η ιδέα, το προφίλ του Αρσάμη και πώς δομήθηκε από τον συγγραφέα, πώς περιγράφει με μία λέξη το μυθιστόρημα, τα επόμενα λογοτεχνικά του σχέδια και πολλά άλλα.
Πώς προέκυψε το έναυσμα που οδήγησε στη συγγραφή του μυθιστορήματος;
Αντώνης Ξυραφάς: Από μικρός είχα γοητευτεί διαβάζοντας τον «Βάθεκ» του Γουίλιαμ Μπέκφορντ και μετά είχα προσπαθήσει πολλές φορές να γράψω ένα αραβικό παραμύθι, αλλά δυστυχώς κατά αυτόν τον τρόπο, υστερούσαν τα κείμενά μου σε αυθεντικότητα και δύναμη καθώς προσπαθούσα να μιμηθώ κάποιον άλλο. Κάποτε βρέθηκα μπροστά στην ιδέα ενός αρχαίου Πέρση πρίγκιπα, που πολεμάει απέναντι στις δυνάμεις του Κακού, η οποία μου φάνηκε πιο ενδιαφέρουσα και σημαντική από κάθε άποψη και έτσι άρχισα να δουλεύω πάνω στο κείμενό μου.
Πώς δομήσατε τον κεντρικό σας ήρωα, τον Αρσάμη;
Α.Ξ.: Από την μια πλευρά ήθελα να είναι ο δυνατός πολεμιστής του αρχαίου κόσμου, ένας μεγάλος ήρωας που θα αποκτήσει υστεροφημία με τα σπουδαία κατορθώματά του και από την άλλη πλευρά να μην είναι τόσο απρόσιτος, αλλά ένας άνθρωπος που έχει χρέος απέναντι σε ολόκληρο τον κόσμο να αλλάξει τον εαυτό του, να τον ωθήσει προς την καλοσύνη, προς το φως. Εκ των υστέρων μέσω αναμνήσεων ανακάλυψα ότι προς αυτήν την ιδιότητα του Αρσάμη, είχε ασκήσει έντονη επίδραση στον εσωτερικό μου κόσμο η τραγωδία «Αίας» του Σοφοκλή. Εκεί όταν ο Αίας είχε νικηθεί στην κρίση των όπλων του Αχιλλέα, είχε θελήσει να δολοφονήσει τους αρχηγούς των Ατρειδών. Η θεά Αθηνά, καθώς εκείνος είχε καταληφθεί από μανία, του έστειλε ένα κοπάδι πρόβατα τα οποία έσφαξε πιστεύοντας ότι εκείνα ήταν οι Ατρείδες. Όταν μετά αντιλήφθηκε τι είχε κάνει θέλησε να στήσει το ξίφος του όρθιο και να πεθάνει πέφτοντας πάνω του γιατί είχε ντροπιαστεί. Η γυναίκα του, η Τέκμησσα, επιθυμούσε να μείνει στη ζωή σαν σύζυγος και σαν πατέρας. Η εικόνα αυτής της αντιδιαστολής του άκαμπτου αρχαίου ήρωα ως προς την τιμή του και την ηθική του και του ανθρώπου που πρέπει να τοποθετηθεί μέσα στη ζωή και να επιλέξει αυτό που πιστεύει ότι είναι σημαντικό, με παρακίνησε να φτιάξω έναν αρχαίο, μεγάλο ήρωα, ευλαβή ώστε να τηρεί τους νόμους της θρησκείας, ωστόσο και βαθιά ανθρώπινο διαμορφώνοντας μια δημιουργική ηθική, μια ηθική που μαθαίνεται μέσα από τις εμπειρίες της κάθε μιας μέρας και έχει για μέγιστες αξίες της τη ζωή και την αγάπη.
Το μυθιστόρημα, κατά τη δική μου «οπτική», έχει δύο όψεις: κυριολεκτικά είναι ένα οδοιπορικό περιπέτειας και μεταφορικά η πορεία του νου, της καρδιάς και της ψυχής προς την εύρεση του εαυτού. Επίσης, υπάρχει μια διττότητα: είναι η πορεία του Αρσάμη αλλά είναι και η πορεία του καθενός από εμάς προς την αυτογνωσία. Μιλήστε μας για αυτά τα χαρακτηριστικά. Μήπως, τελικά, η λογοτεχνία είναι σε θέση να απαντήσει σε μεγάλα φιλοσοφικά ανθρωποκεντρικά ζητήματα πιο άμεσα από την επιστήμη;
Α.Ξ.: Όλοι πρέπει καθημερινά να μαχόμαστε στις ζωές μας για πολλά και διαφορετικά πράγματα, ίσως γι' αυτό και έβαλα τον Αρσάμη να μάχεται από την αρχή μέχρι το τέλος, δίχως ποτέ να υποχωρήσει, να παραιτηθεί, για να τον δείξω σαν εικόνα των εαυτών μας μέσα στη ζωή μας την ίδια. Επίσης η ηθική που αναπτύσσει ο Αρσάμης βασίζεται βέβαια στα όσα επιτάσσει η θρησκεία, αλλά εκλαμβάνεται και ως αγώνισμα όπως ακριβώς την θεωρούσαν οι αρχαίοι Έλληνες και αυτή την έχει αποκτήσει όχι μόνο εξαιτίας της υπακοής του σε νόμους και κανόνες, σε διάφορες απαγορεύσεις, αλλά και με την ελεύθερη πίστη σε ό,τι καλό έχει μέσα του, σε ό,τι τον ωθεί ακούραστα να προσφέρει σε άλλους. Σε κάποιες αρχαίες θρησκείες η ζωή ήταν ένας τόπος γεμάτος από πόνο και δυστυχία και έπρεπε κάποιος να απομακρυνθεί από αυτήν και να ασκητέψει, ενώ σε κάποιες άλλες μια διαρκής άνοδος του ανθρώπου προς την αρετή, προς το φως, μέσω της βελτίωσης του ίδιου και της γνώσης του θεού και του εαυτού του. Από την άλλη πλευρά η επιστήμη βοηθά πολύ την ανθρωπότητα με την περιγραφή, ανάλυση και ερμηνεία των μηχανισμών από τους οποίους διέπονται τα φυσικά φαινόμενα και την ανακάλυψη φυσικών νόμων, αλλά δυστυχώς δεν μπορεί να δώσει ένα νόημα στη ζωή μας. Εμείς από την αρχή καλούμαστε να δώσουμε ένα νόημα στη ζωή μας μέσα από την περιπλάνησή μας σε εκείνη, το ίδιο και ο Αρσάμης.
Βέβαια, υπάρχει και το άλλο μέγιστο θέμα που θίγεται στο μυθιστόρημα. Η αντιπαραβολή του Καλού και του Κακού. Ένα διαχρονικό ζήτημα και μια αιώνια πάλη. Τελικά, κάθε οδοιπορικό αυτογνωσίας οφείλει να «διαπραγματευτεί» με το καλό και το κακό;
Α.Ξ.: Ο Αρσάμης έχει την ωριμότητα να αναπτύξει την συνειδητότητα ότι το Καλό και το Κακό βρίσκονται μέσα μας και ότι είναι ατομική ευθύνη το ποιο από τα δύο θα επιλέξει ανά περίσταση κάποιος. Στην περσική ιδιοσυγκρασία των αρχαίων χρόνων έπρεπε κάποιος να βρεθεί από το σκοτάδι στο φως, από το Κακό στο Καλό, έτσι θέλησα να μιλήσω για έναν εσωτερικό αγώνα, για την έσχατη ηθική ευθύνη απέναντι στο ίδιο μας το είναι, ελεύθερα, χωρίς νουθεσίες και απαγορεύσεις.
Πώς θα περιγράφατε το βιβλίο με μία λέξη;
Α.Ξ.: Αγάπη.
«Η σκιά του στρατιώτη», «Ο εφευρέτης», «Ο Αρσάμης της Περσίας». Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια στο πεδίο της λογοτεχνίας; Τι να περιμένουμε από εσάς;
Α.Ξ.: Έχω μια ιδέα για ένα παράξενο πλάσμα που ζει σε έναν άλλο πλανήτη και μια άλλη για έναν άνθρωπο που ανακαλύπτει μια παράξενη μορφή αθανασίας.
Ποια είναι η γνώμη σας για τη σύγχρονη βιβλιοπαραγωγή στην Ελλάδα;
Α.Ξ.: Δυστυχώς υπάρχει μια ισχυρή τάση να γράφουμε συνέχεια ολοένα περισσότερο και να διαβάζουμε ολοένα λιγότερο. Η τέχνη είναι προσφορά στον συνάνθρωπο και θέλει αφοσίωση και αγάπη και όχι ένα μέσο που επιθυμούμε να μας βάλει στο κέντρο της προσοχής των άλλων για να μας θαυμάζουνε. Μέσα από τη λογοτεχνία αγγίζουμε βαθύτερες πτυχές της ανθρώπινης φύσης, γινόμαστε πιο «λεπτοί» και πιο νοήμονες, μαθαίνουμε να αναγνωρίζουμε τα συναισθήματα των άλλων, απομακρυνόμαστε από τη βαρβαρότητα, εξανθρωπιζόμαστε, εκπολιτιζόμαστε πραγματικά.
Ο Αντώνης Ξυραφάς γεννήθηκε στην Αθήνα το 1974. Είναι απόφοιτος της Νοσηλευτικής Σχολής του ΤΕΙ Αθήνας και του Προγράμματος Ψυχολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ έχει παρακολουθήσει τα μαθήματα δημιουργικής γραφής της Χριστίνας Οικονομίδου στο Μικρό Πολυτεχνείο. Έχει εκδώσει τα μυθιστορήματα Η σκιά του στρατιώτη, το οποίο κυκλοφόρησε τον Δεκέμβριο του 2015 από τις εκδόσεις Γαβριηλίδης, και Ο εφευρέτης, το οποίο κυκλοφόρησε τον Σεπτέμβριο του 2019 από τις εκδόσεις Βακχικόν. Το μυθιστόρημα Αρσάμης της Περσίας είναι το τρίτο βιβλίο του.
