Όταν πρωτοκυκλοφόρησε το βιβλίο του Τόλη Αναγνωστόπουλου, Σεπτέμβριο του 2020, ούτε λόγος για παρουσίαση. Με το ζόρι βγαίναμε έξω με τις μάσκες, χωρίς βέβαια να φανταζόμαστε τα χειρότερα που μας περίμεναν. Μαζευτήκαμε μερικοί φίλοι στο στεγασμένο πεζοδρόμιο της οδού Ασκληπιού, όπου εδρεύει ο εκδοτικός οίκος, ανταλλάσσαμε τα παράπονά μας για τις απροσεξίες στις εκδόσεις των βιβλίων μας και διάφορα άλλα αναρίθμητα, καθώς ο συγγραφέας μοίραζε απλόχερα τις αφιερώσεις γραμμένες με την ευαισθησία που τον διακρίνει.
Τον Σεπτέμβριο του 2021 δεν τα κατάφερα να πάω στο Ζάππειο για λόγο που δεν είναι της στιγμής και φυσικά το ήθελα πολύ. Εξιλεώνομαι λοιπόν, ή έτσι θέλω να νομίζω, γράφοντας αυτήν την ανασκόπηση με αφορμή τη δεύτερη έκδοση του βιβλίου έστω και πριν λίγους μήνες.
Τελειώνω το πρώτο διάβασμα και οι συνειρμοί με επισκέπτονται απρόσκλητοι. Οι παραλληλισμοί ξεγελάνε την συμβατική γεωμετρία. Οι αναλογίες δεν σέβονται τον Χρυσού Κανόνα. Υπακούν όμως στους δικούς τους κανόνες της αισθητικής.
Η τριάδα –η όχι και τόσο αγία–: άρρεν, θήλυ, άρρεν και μία άλλη, η αιολόσφαιρα του Ήρωνα αυτή: η φιλία, ο δρόμος, η μουσική. Με ποια σειρά; Έλα ντε, συνέχεια ανακατεύεται, μπερδεύεται στο κουβάρι της αφήγησης. Δεν είναι μυθοπλασία, τα γεγονότα συμβαίνουν δίπλα μας.
Τώρα που γράφω αυτές τις γραμμές. Όταν θα τις διαβάζετε. Ελπίζω.
«Ένα πρωί ξεκινάμε, με το μυαλό μας φλογισμένο.» «Προς τον παράδεισο των ονείρων μας» βάζουμε ρότα, ανεξερεύνητος λοιπόν ο προορισμός. «Ένα τεμπέλικο νησί» ίσως είναι. Ο μακρύς δρόμος θέλει αυτοκίνητο, όσο κι αν δεν μου αρέσει η οδήγηση. Τα δυο πόδια ή οι δυο ρόδες του ποδηλάτου θα μας καθυστερήσουν, ιδιαίτερα όταν βιαζόμαστε όπως τώρα. Πρέπει να προλάβουμε. Το τι, θα το μάθουμε στην πορεία. Τρεις χιλιάδες μίλια χωρίζουν το Σαν Φρανσίσκο από τη Νέα Υόρκη και οκτακόσια χιλιόμετρα την Αθήνα από την Αλεξανδρούπολη. «Να εύχεσαι να 'ναι μακρύς ο δρόμος, γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις.» Γι' αυτό, δεν έχουμε παράπονο!
Αρωγοί η Mercedes Benz του '67 στο βιβλίο του Τόλη Αναγνωστόπουλου «Δρόμος η ζωή, ταράτσες τα όνειρά μας» και η Hudson του '49 στο βιβλίο του Jack Kerouac «Στο δρόμο». Ηθικός αυτουργός η μουσική, ηλεκτρονική ή μπίμποπ. Πάνω από εξήντα χρόνια χωρίζουν άλλωστε τα δύο βιβλία. Κάπου τόσα είμαι κι εγώ. The times they are a-changin’, όπως λέει και ένας νομπελίστας. Έχει δίκιο, πιστέψτε με. Όσα όμως και να περάσουν η μουσική θα είναι η ατραπός προς το γνώθι σαυτόν, για τους τυχερούς.
Φυσικός αυτουργός, μοιραία, η γυναίκα. Βαφτισμένη Βάλια ή Μεριλού.
Εδώ οι καιροί δεν αλλάζουν, μόνο τα ονόματα. Φίλη κι αυτή μα όχι μόνο!
Ερωτική σύντροφος και πέτρα του σκανδάλου κάποτε. Αγγελούδι και παλιοκόριτσο, αν υπάρχει ειδοποιός διαφορά. Δεν θα είχαμε πάρει τον δρόμο χωρίς αυτήν, χωρίς την παρότρυνσή της, χωρίς την πρόκληση του ποδόγυρού της, χωρίς τις θεωρητικές και πρακτικές διαλέξεις της με θέμα τα θερμοδυναμικά αξιώματα. Ανεπίδεκτοι μάθησης είμαστε όμως εμείς· κακό του κεφαλιού μας.
Οι τεχνητοί παράδεισοι, υγροί ή στερεοί, αποτελούν τον μαϊντανό του ταξιδιού. Δεκατιανά για τον δρόμο, μικρές στάσεις για να ξαποστάσουμε, κάτι σαν «ηδονικά μυρωδικά κάθε λογής», εξωτικά αρώματα ή πύλες της ενόρασης.
Ο δρόμος λοιπόν μακρύς, χωρίς επιστροφή, ή μήπως αυτή είναι αέναη; Για κάποιους ο μίτος κόβεται στη διαδρομή. Πολλά μπορούν να συμβούν και συμβαίνουν. Ίσως όχι όλα, αλλά τα απαραίτητα σίγουρα και κάτι παραπάνω.
Για να καταλάβουμε ότι ζούμε δηλαδή. Μιας και δεν θα ζούμε για πάντα, κατά τα φαινόμενα. Μιας και δεν θα είμαστε για πάντα όλοι μαζί, κατά την εμπειρία.
Η πράξη αυτή του ταξιδιού κάποτε τελειώνει όπως τα όνειρα. Πέφτει η αυλαία, αρχίζει η ανασκόπηση. Αντιλαμβάνεσαι ότι η διαδικασία δεν είναι αναστρέψιμη. Ο φίλος σε εγκαταλείπει. Θάνατος ή οικειοθελής αποχώρηση, τι σημασία έχει; Σε μια ταράτσα ή σε μία γωνία του πεζοδρομίου χάνεται.
Εσύ μένεις πίσω. «Πλούσιος με όσα κέρδισες στο δρόμο;» Μπορεί αλλά σίγουρα πιο φτωχός από την απώλεια.
Δεν θα σας μιλήσω αναλυτικά για την πλοκή, την περιπέτεια. Αυτές είναι οι λεπτομέρειες που κάνουν την αφήγηση ξεχωριστή. Όπως βέβαια και η επιδεξιότητα του συγγραφέα στον χειρισμό του αργαλειού του. Τι να πω παραπάνω; Διαβάστε το βιβλίο αν δεν το έχετε διαβάσει. Τα λέει καλύτερα!
Με προβληματίζει όμως η προσέγγισή του στην γεωγραφία του υλικού χώρου που μας περιβάλει –μέχρι τα σύνορα– και του άυλου χώρου που περιβάλλουμε –πέρα από τα σύνορα. Κάτι σαν την συνύπαρξη πραγματικών και φανταστικών αριθμών, μιγαδικών δηλαδή.
Φυσικά ο συγγραφέας λύνει με μαεστρία τον γόρδιο δεσμό και το βιβλίο του μας αρμενίζει, με την πνοή του Βαρδάρη –και όχι του σαξόφωνου– να γυρνάει τις σελίδες, να τις χαϊδεύει όπως ο ήχος μιας νιφάδας χιονιού. Ίσως ο Βαρδάρης να έπαιζε υπέροχο σαξόφωνο αν αυτό είχε εφευρεθεί παλαιότερα.
Χωρίς παρεξήγηση, αυτό είναι το ωριμότερο ως τώρα βιβλίο του Τόλη Αναγνωστόπουλου. Όχι λόγω της ηλικιακής ωρίμανσής του μόνο, κάτι το φυσικό, αλλά για την ευφάνταστη διεύρυνση της «γραμμής των οριζόντων» του.
Εύγε φίλε Τόλη και αδημονούμε να μας σεργιανίσεις πιο πέρα, να μην «πάψεις πια για μακρινά ταξίδια να μιλάς». Να «νανουρίσεις το άπειρό μας στο πεπερασμένο των θαλασσών». Άλλωστε είμαστε «υποκριτές αναγνώστες, όμοιοί σου, αδέλφια σου».
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
Τα αποσπάσματα είναι από τα ποιήματα: Ιθάκη του Κ.Π. Καβάφη, Mal du depart του Ν. Καββαδία και από την συλλογή Les fleurs du mal του C. Baudelaire, σε απόδοση από τον γράφοντα.
Το μυθιστόρημα του Τόλη Αναγνωστόπουλου, Δρόμος η ζωή ταράτσες τα όνειρά μας, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πνοή.
Περισσότερα: Βαθύ ρήγμα, Ένας ή κανένας
