Οι εκσυγχρονιστικές ιδέες ενός ιερού βιβλίου
«Αν βγάλουμε από τον Ιουδαϊσμό τους προφήτες και από τον Xριστιανισμό, όπως τον δίδαξε ο Ιησούς Χριστός, όλες τις μεταγενέστερες προσθήκες, τότε μας απομένει μια διδασκαλία που μπορεί να θεραπεύσει όλες τις κοινωνικές ασθένειες της ανθρωπότητας.»Άλμπερτ Αϊνστάιν«Η Επανάσταση δεν είναι ένα φρούτο που θα πέσει, όταν είναι ώριμο. Πρέπει να κουνήσουμε το δέντρο για να το κάνουμε να πέσει.»Ερνέστο Τσε Γκεβάρα
Η Βίβλος, είναι το πιο ευπώλητο και παγκόσμια διαδεδομένο σύγγραμμα όλων των αιώνων. Από τον Γουτεμβέργιο, που τύπωσε το πρώτο της αντίτυπο, μέχρι σήμερα, έχει κυκλοφορήσει σε 7.000.000.000 αντίτυπα σε 2.400 γλώσσες και διαλέκτους. Πού οφείλεται αυτή η επιτυχία της;
Η Αγία Γραφή παρόλο που γράφτηκε σ' ένα τεράστιο χρονικό διάστημα 1.500 περίπου χρόνων, από διάφορους συγγραφείς διαφορετικής μόρφωσης και ικανότητας, είναι βιβλίο ενιαίο, όπως φανερώνει η ίδια η ονομασία της. Προσφέρει απάντηση στα μεγάλα, τα προαιώνια, μεταφυσικά, ηθικά και υπαρξιακά ερωτήματα του ανθρώπου, σαν να το έγραψε ένας άνθρωπος. Και αυτό, σε αντίθεση με την ελληνική φιλοσοφία, που προσεγγίζει τα παραπάνω ερωτήματα με έναν τρόπο πλουραλιστικό αλλά και με αλληλοαναιρούμενες θέσεις (Πυθαγόρειοι Πλατωνισμός, Στωικισμός, Σκεπτικοί, Επικούρειοι, κ.λπ.). Η Βίβλος όμως δεν αποτέλεσε μόνο ένα ενιαίο θρησκευτικό κείμενο, αλλά και μία ιστορία λαών και πολιτισμών και όχι μόνο του εβραϊκού. Δεν είναι καθόλου άσχετο και τυχαίο ότι ως φορέας διάδοσης της Βίβλου επιλέχθηκε η ελληνική γλώσσα, η κοινή όπως λεγόταν, καθώς η μετάφραση των Εβδομήκοντα (72 για την ακρίβεια), των αρχικών εβραϊκών κειμένων στην ελληνική, άρχισε τον 3°μ.Χ. αιώνα στην Αλεξάνδρεια και ήταν ομιλούμενη σε όλο τον τότε γνωστό κόσμο. Η ελληνική γλώσσα είναι μια γλώσσα πλούσια, φορέας μεγαλόπνοων νοημάτων και εννοιών, φορέας ιστορικών και φιλοσοφικών κειμένων ανεκτίμητης αξίας και φορέας πολιτισμού.
Η Βίβλος, δηλαδή αυτή η συστηματική κωδικοποίηση θρησκευτικών κειμένων, είναι αποδεδειγμένα ένας από τους θεμέλιους λίθους του παγκόσμιου πολιτισμού και ειδικότερα αυτού που αποκαλούμε «δυτικό». Όπως παρατήρησαν ο Paul Valery και ο T. S. Elliot, ο Δυτικός πολιτισμός στηρίζεται σε τρεις πυλώνες: την ελληνική φιλοσοφία, το ρωμαϊκό δίκαιο, και τη χριστιανική θρησκεία. Η τελευταία, με τη διάδοση του Χριστιανισμού και του πολιτισμού του, διαπότισε καθοριστικά και τους δύο πρώτους τομείς.
Είναι γεγονός ότι μέσα στην ασταμάτητη ροή του χρόνου, ο άνθρωπος έκανε πολλά πρωτοποριακά, επαναστατικά βήματα, σημαντικές ανακαλύψεις, που άλλαξαν τον ρου της ιστορίας. Από την άλλη μεριά, όλες οι μεγάλες επαναστάσεις στην ιστορία, π.χ. η εξέγερση των δούλων στην Αρχαία Ρώμη, η Αμερικανική, η Γαλλική, η Ελληνική Επανάσταση κ.α. ήταν επαναστάσεις ταυτισμένες με τη βία. Πριν από κάθε επανάσταση, βέβαια, προετοιμάζεται το έδαφος, αυξάνεται η γονιμότητά του με πρωτοποριακές σκέψεις, ιδέες και αρχές. Στο σημείο αυτό, αξίζει να υπογραμμισθεί μια θαυμαστή διαφοροποίηση. Η επανάσταση της μη βίας του Γκάντι στην Ινδία, η οποία όμως οφείλεται, αν δει κανείς τον βίο του μεγάλου αυτού Ινδού, στη βαθύτερη επίδραση που άσκησε ο Χριστός και η Βίβλος επάνω του. Προκαλεί, αναμφισβήτητα, θαυμασμό. Μεγαλύτερο όμως θαυμασμό προκαλεί η μόνη, διαρκής, τελείως πρωτότυπη και αέναη επανάσταση της αγάπης, που ενσαρκώνει ο Ιησούς Χριστός. Η μόνη αυθεντική και απόλυτα ειρηνική επανάσταση της Αγάπης του Χριστού.
Όσο για τους μεγάλους, κατά κόσμον πρωτοποριακούς ποιητές, λογοτέχνες και επιστήμονες, δεν πρέπει να το ξεχνάμε ότι οι λαμπρές σελίδες των έργων τους δεν είναι παρά μια χλωμή έκλαμψη του αιωνίου φωτός, που πηγάζει από τη Βίβλο. Σ' ένα σημείο του έργου του ο Έρμαν Έσσε (Νόμπελ Λογοτεχνίας 1946) τονίζει, ότι ολόκληρη η χριστιανική ποίηση, μέχρι τον Δάντη και ως σήμερα, είναι μια έκλαμψη της Καινής Διαθήκης. Και αν αφανιζόταν όλη αυτή η γραμματεία, διασωζόταν όμως η Καινή Διαθήκη, θα μπορούσαν συνεχώς να εκπηγάσουν νέες όμοιες γραμματείες από αυτήν. «Χωρίς τη Βίβλο γλιστρούμε στο μηδέν», καθώς έλεγε ο σπουδαίος φιλόσοφος Καρλ Γιάσπερς, προσκυνώντας μπροστά στο μεγαλείο του Θεού, δηλαδή μπροστά στην έκσταση και το θαύμα, που συνέχει τον κόσμο.
Στο πλαίσιο αυτό, οφείλουμε να τονίσουμε τη διαφοροποίηση της περί Θεού διδασκαλίας από την αντίστοιχη της ελληνικής φιλοσοφίας. Συγκεκριμένα, ενώ οι μεγάλοι Έλληνες φιλόσοφοι (Πλάτωνας, Αριστοτέλης, Επίκουρος κ.ά.) αναφέρονται σε ένα απρόσωπο θεϊκό Απόλυτο, ο Θεός της Βίβλου είναι προσωπικός, πνευματικός, αυθύπαρκτος, υπερβατικός, αΐδιος και απόλυτα ελεύθερος. Στο πλαίσιο αυτό, ο Θεός δεν διακοσμεί την προϋπάρχουσα, κατά τους αρχαίους Έλληνες ύλη, αλλά δημιουργεί εκ του μη όντος. Γι' αυτό η Βίβλος δεν διδάσκει μια κοσμογονία, που είναι ταυτόχρονα και θεογονία, αλλά κάνει σαφή διάκριση δημιουργού και δημιουργημάτων. Πρόκειται για τη μετέπειτα γνωστή πατερική διάκριση μεταξύ κτιστού και άκτιστου, στο πλαίσιο της οποίας ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται τα όριά του και τοποθετείται απέναντι στον Θεό και τη δημιουργία.
Δεν αρνούμαστε τον ρόλο, που έπαιξε στη διαμόρφωση αυτή η αρχαία ελληνική φιλοσοφία και το ρωμαϊκό δίκαιο, όπως το επεσήμανε ο Πωλ Βαλερύ. Εκείνο που τονίζεται, είναι κάτι σχεδόν άγνωστο στους περισσότερους, ότι χωρίς την επίδραση της Βίβλου στις τέχνες και τα γράμματα, ο Δυτικός Πολιτισμός δεν θα ήταν αυτός που είναι σήμερα, αφού η Βίβλος είναι ο καταστατικός χάρτης του χριστιανισμού, και χωρίς τον χριστιανισμό, την επαναστατική διδασκαλία της αγάπης του Χριστού και αργότερα των Αποστόλων, η ανθρωπότητα θα ήταν καταδικασμένη στην εξαθλίωση και τη βαρβαρότητα της παγανιστικής κοινωνίας (ειδωλολατρία, ανθρωποθυσίες, αιμομιξίες, δουλεία, μισογυνισμός, ρατσισμός κ.ά.).
Μπορούμε να πούμε, λοιπόν, ότι η Βίβλος είναι ένα βιβλίο εκσυγχρονιστικό; Ναι, μπορούμε να το πούμε ανεπιφύλακτα. Είναι δυνατόν, επίσης, να τονίσουμε ότι για πρώτη φορά στην ιστορία του ανθρώπινου γένους παρεμβαίνει ο ίδιος ο Θεός. Ο Θεός εκείνος, που τις ιδιότητες που διαθέτει τις έχει χαρίσει και στον άνθρωπο, λέγοντάς του ότι πρέπει να τις αναπτύσσει καθημερινά. Από αυτό ακριβώς το στοιχείο εξάγεται το «κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσιν».
Αναντίρρητα είμαστε σε θέση να διατυπώσουμε την άποψη ότι οι έννοιες, οι οποίες κατά τρόπο μοναδικό αποκρυσταλλώθηκαν και κωδικοποιήθηκαν στη Βίβλο δια μέσου 1.600 ετών, όπως η έννοια του ενός πνευματικού και προσωπικού Θεού, σε αντίθεση με τον πολυθεϊσμό της εποχής, η έννοια της δημιουργίας από το μηδέν και όχι από προϋπάρχουσα ύλη, η ιδέα ότι ο κόσμος και η ύλη είναι «καλά λίαν», η ιδέα της προόδου της ιστορίας και της ευθύγραμμης κίνησης του χρόνου, ο προσωποκεντρισμός, η διδασκαλία της ανθρώπινης αγάπης και ευσπλαχνίας καθώς και η ιδέα της ελεύθερης βούλησης, του αυτεξούσιου, της δικαιοσύνης, της ισότητας και της ισονομίας διαμορφώθηκαν σε ένα ιστορικό κοινωνικό και πολιτικό περιβάλλον σκοτεινό κι εχθρικό, γεμάτο φόβο και ανασφάλεια.
Τότε κυριαρχούσαν ως απόλυτος κανόνας οι πολεμικές συγκρούσεις, οι δηώσεις, οι σφαγές, η υποδούλωση των ατόμων, η επιβολή της θέλησης του απόλυτου άρχοντα ως νόμου, η εκμηδένιση της προσωπικότητας του ατόμου.
Σίγουρα, η διαμόρφωση της Βίβλου σε ένα ενιαίο κείμενο διαμέσου των αιώνων ήταν μια επώδυνη πνευματική διαδικασία και διεργασία, που αντανακλά τις τάσεις μετασχηματισμού των κοινωνιών της εποχής από κοινωνίες των πόλεων-κρατών σε μία παγκόσμια αυτοκρατορία, προς την οποία έτειναν τόσο η αυτοκρατορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, όσο και η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.
Έτσι, παράλληλα με τις κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές, που συντελούνται στον λεγόμενο αρχαίο κόσμο, εμφανίζεται η Βίβλος, η οποία δίνει και τα ιδεολογικά και θρησκευτικά εφόδια που στηρίζουν τις αλλαγές με κατεύθυνση προς την ενοποίηση του τότε γνωστού κόσμου.
Με αυτήν την έννοια, η Βίβλος ως το βιβλίο που αποτυπώνει και αντανακλά τις αλλαγές αυτές, έχει και εκσυγχρονιστικό χαρακτήρα, πέρα από τις ιδεολογικού χαρακτήρα βαθιές τομές που εισάγει στον τομέα των ανθρώπινων αξιών (μονοθεϊσμός, κυριαρχία του νόμου, ελευθερία του προσώπου, ισότητα, αλληλεγγύη και αγάπη κ.λπ.).
Εξίσου πρωτοποριακή είναι η βιβλική θεώρηση της ύλης και των λοιπών κτισμάτων, τα οποία κτίσθηκαν «καλά λίαν» από τον Θεό, φράση που έλεγε, σύμφωνα με τη Γένεση –το πρώτο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης– ο Θεός κάθε φορά που δημιουργούσε κάτι, προκειμένου αργότερα ο δημιουργημένος άνθρωπος να βεβαιωθεί ότι ο Δημιουργός τα έκανε όλα από το περίσσευμα της αγάπης του. Στην προοπτική αυτή, η ύλη δεν αποτελεί κάτι κακό, ούτε τάφο ή φυλακή της ψυχής, αλλά αντίθετα ναό της. Γι' αυτό, ο Χριστιανισμός διδάσκει ότι ο άνθρωπος αποτελεί μια ψυχοσωματική ενότητα, η οποία μετά θάνατον προσδοκά την ανάσταση του σώματος. Την κατάσταση αυτή θα βιώσει ο άνθρωπος στη Δευτέρα Παρουσία, στη βασιλεία του Θεού, την οποία όμως μπορεί να προγευθεί ήδη στην παρούσα ζωή.
Σε ζητήματα σωτηριολογίας, όπως αυτά εντοπίζονται στη Βίβλο, τονίζουμε τη φανέρωση του Θεού στους ανθρώπους. Ο Θεός αναζητώντας τον άνθρωπο, του αποκαλύφθηκε και στην Παλαιά Διαθήκη με τους προφήτες και με τα θαύματα, αλλά και στην Καινή Διαθήκη με την ενανθρώπηση του Χριστού. Με τον τρόπο αυτό, εισάγεται μια ακόμη θεμελιώδη διαφορά της Βίβλου από τις αρχαίες θρησκείες. Συγκεκριμένα, ενώ στον αρχαίο κόσμο η ανθρώπινη διάνοια αποκλειστικά και μόνο προσπαθεί να προσεγγίσει τον Θεό (μονόσημη πορεία), στη Βίβλο και ο Θεός προσεγγίζει τον άνθρωπο και του αποκαλύπτεται (αμφίσημη πορεία). Υπό αυτήν την έννοια, η Βίβλος, αποτελεί την ιστορία της αποκάλυψης του Θεού στον άνθρωπο και περιγράφει την παρέμβασή Του στην ιστορία του ανθρώπινου γένους, αφού ο άνθρωπος δεν μπορεί να σωθεί μόνος του.
Επίσης, στο βιβλικό πλαίσιο, και ιδιαίτερα στο βιβλίο της Γενέσεως, τονίζεται η κυριαρχία του ανθρώπου έναντι όλων των άλλων κτισμάτων. Συμβολικά αυτό φαίνεται από την κτίση του ανθρώπου στο τέλος της δημιουργίας, και ιδιαίτερα από την ονοματοδοσία των κτισμάτων από τον άνθρωπο. Παράλληλα, διευκρινίζεται ότι ο άνθρωπος είναι ο φύλακας και διαχειριστής της κτίσης και όχι ο απόλυτος κυρίαρχός της. Ο άνθρωπος όμως παρεξήγησε ό,τι του είπε ο Θεός σχετικά με την κυριαρχία του στη φύση. Στο σημείο αυτό εδράζεται η βιβλική οικολογική διδασκαλία, η οποία φέρνει τον χριστιανισμό στην πρωτοπορία του σύγχρονου οικολογικού κινήματος. Μάλιστα, ο Απόστολος Παύλος επισημαίνει, ότι, όπως ο άνθρωπος περιμένει τη σωτηρία του από τον Θεό, η φύση την προσμένει από τον άνθρωπο. Ταυτόχρονα, με τη διαφύλαξη του περιβάλλοντος δίνεται έμφαση στην προτροπή για υλική και πνευματική εργασία ως πηγή ικανοποίησης κι ευτυχίας του ανθρώπου. Στην προοπτική αυτή, η Αγία Γραφή αποστασιοποιείται από την ανατολική ηθική του «μη πράττειν» και τις μοιρολατρικές απόψεις, οι όποιες αναστέλλουν την ανθρώπινη πρόοδο. Στο σημείο αυτό, θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι ο Θεός κατά την Αγία Γραφή δημιούργησε μεν τον κόσμο, αλλά στη συνέχεια αδιαφόρησε γι' αυτόν. Αντίθετα, ο Θεός συντηρεί την κτίση και επεμβαίνει τόσο όσο χρειάζεται για να την οδηγήσει στην αίσια κατάληξή της, δηλαδή στη βασιλεία Του. Η πορεία προς τα έσχατα είναι ευθύγραμμη και μη επαναλαμβανόμενη. Δηλαδή, υιοθετείται η ιδέα της γραμμικής προόδου της ιστορίας, σε αντίθεση με σχετικές αρχαιοελληνικές απόψεις περί κυκλικής, άρα επαναλαμβανόμενης πορείας, οι οποίες αναπτύσσονται κυρίως από τους προσωκρατικούς φιλοσόφους, ινδουιστικά θρησκεύματα κ.ά.
Επίσης, ο άνθρωπος της Βίβλου εμπιστεύεται τον Θεό, δηλαδή πιστεύει σε αυτόν. Η πίστη του αυτή αποτελεί βεβαιότητα και ταυτόχρονα αλήθεια. Ο τρόπος της βίωσης της πίστης αποτελεί άλλη μία πρωτοποριακή βιβλική ιδέα, καθώς δεν αντιδιαστέλλεται με τη γνώση. Αυτό φαίνεται από τη χρήση της διαλεκτικής στον Παύλο, ο οποίος χρησιμοποιούσε τη φιλοσοφική τεχνική των ερωταποκρίσεων (Πράξ. 17:2 · 17:17 · 18:4 · 18:19 · 19:8).
Μία μεγαλύτερη ακόμη επανάσταση, γιατί αφενός εισάγει την αρχή της απόλυτης ισότητας μεταξύ των ανθρώπων χωρίς διάκριση φύλου ή εθνικότητας –ο Ιουδαϊσμός ήταν και παρέμεινε εθνική θρησκεία– την έμπρακτη αλληλεγγύη («ο έχων δύο χιτώνας μεταδότω τω μη έχοντι και ο έχων τροφάς ομοίως») και την έννοια της θυσίας με τίμημα τη ζωή αυτού που τις υπερασπίζεται, προκειμένου να καταδειχθεί η αξία και η δύναμη πανανθρώπινων αξιών. Επίσης, την ισότητα ανάμεσα στους ανθρώπους σε απόλυτο βαθμό, όχι μόνο γιατί δεν υπάρχει ελεύθερος και δούλος, πλούσιος και φτωχός, γυναίκα και άνδρας, αλλά κυρίως γιατί ο ένας μπορεί να δει τον άλλο, όπως βλέπει τον ίδιο τον εαυτό του, άρα με αγάπη.
Ασφαλώς, δεν είναι τυχαίο, ότι η χρονική αφετηρία γέννησης του Χριστιανισμού καθώς και η εξάπλωσή του συνδέονται με την ύπαρξη της τότε παντοδύναμης ρωμαϊκής εξουσίας, που κυριαρχούσε σε όλον τον τότε γνωστό κόσμο, δηλαδή ενός σταθερού πλαισίου παγκοσμιοποίησης της εποχής, αλλά ταυτόχρονα και ως πηγή ανασφάλειας και εκμηδένισης της προσωπικότητας, θέματα που καυτηρίασε και ανέδειξε ο Ιησούς Χριστός, προβάλλοντας την αξία του ανθρώπινου προσώπου και της αξιοπρέπειας, όπως προαναφέραμε.
Είναι αλήθεια ότι η έννοια του νόμου σε στενή συνάφεια με την ηθική εμφανίζεται πρώτη φορά στη μωσαϊκή νομοθεσία, στην οποία για πρώτη φορά στην ιστορία, βρίσκουμε μία σειρά γενικών κανόνων (Δέκα Εντολές) και μία βασική νομική αρχή «ζωή αντί ζωής» («…ζωή αντί ζωής, οφθαλμόν αντί οφθαλμού, οδούς αντί οδόντος»), ως αρχή ίσης μεταχείρισης –με στοιχεία αναλογικότητας και δικαιοσύνης. Και αυτή η εισαγωγή και η απόπειρα καθιέρωσης της συγκεκριμένης αρχής, ήταν πραγματικά επαναστατική και πρωτοποριακή. Μάλιστα σε εποχές όπου δεν υπήρχε μέτρο στην ανταπόδοση.
Μια ακόμη επανάσταση αποτέλεσε η διδασκαλία της «συγχώρεσης». «Άφες αυτοίς· ου γαρ οίδασι τι ποιούσι!»[1], λέει ο Ιησούς κρεμασμένος στον σταυρό, σύμβολο ατιμωτικού θανάτου από την πλευρά της ρωμαϊκής εξουσίας αναφερόμενος στους σταυρωτές του. Εξάλλου, συνιστά η Καινή Διαθήκη σε όσους έχουν δεχθεί ένα ράπισμα στο ένα μάγουλο να στρέψουν και το άλλο. Και αυτό σίγουρα αποτελεί ένα δίδαγμα επαναστατικό, ριζοσπαστικό, εκσυγχρονιστικό, ανατρεπτικό. Επίσης, οφείλουμε να τονίσουμε, ότι για πρώτη φορά αναπτύσσεται στη Βίβλο η πρωτοποριακή έννοια της δικαιοσύνης και της ισονομίας, όπου όλοι είναι παιδιά ενός Θεού, άρα ίσοι μεταξύ τους.
Βέβαια, δεν θα πρέπει να παραλείψουμε ότι την έννοια της δικαιοσύνης, την είχαν ανάγει σε ιδεώδες και οι αρχαίοι Έλληνες. Ο Αριστοτέλης, κορυφαίος Έλληνας φιλόσοφος, είχε διατυπώσει την αρχή, υποστηρίζοντας ότι η δικαιοσύνη είναι υπέρτατη αξία, ανάγοντας έτσι τη δικαιοσύνη σε κορυφαία αξία του πολιτισμού. Αυτό δείχνει, εκτός όλων των άλλων, ότι όλα τα μεγάλα φιλοσοφικά, πνευματικά και πολιτιστικά ρεύματα της αρχαιότητας συνέκλιναν μεταξύ τους στο θεμέλιο σημείο κοινών πανανθρώπινων αξιών, όπως είναι η δικαιοσύνη.
Επίσης, η έννοια της δημιουργίας του κόσμου από το μηδέν μπαίνει για πρώτη φορά και αυτή στην ανθρώπινη ιστορία, αφού οι αρχαίοι φιλόσοφοι πίστευαν ότι από το μηδέν τίποτα δεν παράγεται!
Η Βίβλος δεν ήταν επαναστατική μόνο τότε που καταγράφτηκε, στην αρχαιότητα, με τις πρωτότυπες ιδέες που διαπότισε στον αρχαίο κόσμο, όπως: την ιδέα ενός προσωπικού, πνευματικού Θεού, ελεύθερου από τη φύση, την ανάγκη, τη νομοτέλεια και τη μοίρα (ειμαρμένη), την ιδέα της δημιουργίας του κόσμου όχι από προϋπάρχουσα ύλη, όπως υποστήριζε ο Πλάτων, αλλά από το μηδέν, με μόνη την αγαθή Του βούληση, την ιδέα ότι η ύλη και το ανθρώπινο σώμα είναι «καλά λίαν», και όχι κάτι το κακό που πρέπει να φθαρεί για ν' απελευθερωθεί το πνεύμα, την ιδέα την ευθύγραμμης κίνησης του χρόνου και της ιστορίας για την επίτευξη ενός μεγαλειώδους σκοπού και όχι της αιώνιας ανακύκλησης του χρόνου, όπως πίστευε η αρχαιότητα κ.α. Ήταν ασφαλώς επαναστατική τότε, αλλά παραμένει διαρκώς επαναστατική, με τις αρχές της ισότητας, της ισονομίας και της δικαιοσύνης, την ιδέα-αρχή της ελευθερίας του ατόμου και των λαών, τη διδασκαλία της ανθρωπιστικής αγάπης και της ευσπλαχνίας, την ιδέα της οικουμενικότητας και την έμφαση στην αξία του προσώπου και τη δυνατότητα τελειοποίησής του («και ως θεοί έσεσθε»).
Επίσης, η σωτηρία του ανθρώπου μέσω της Βασιλείας του Θεού αρχίζει από το χρονικό σημείο δημιουργίας του ανθρώπου. Έτσι, σε αυτήν την ευθεία ανάγεται και η Βασιλεία του Θεού, που δεν είναι κάτι απόμακρο, αλλά ξεκινά από την επίγεια ζωή, αρκεί ο άνθρωπος να ενδιαφερθεί για τον συνάνθρωπό του και για τη φύση, όπως και να έχει πίστη, που να είναι πίστη βεβαιότητας και αλήθειας.
Σε επίπεδο κοινωνικών ιδεών, επισημαίνεται σε ιδιαίτερο κεφάλαιο η ριζοσπαστικότητα της ιδέας της ελευθερίας του προσώπου και των λαών, σε ένα περιβάλλον με κυρίαρχο τον θεσμό της δουλείας. Σε ατομικό επίπεδο η ελευθερία ξεκινά από την κατ' αναλογία ελευθερία του Θεού στον «κατ' εικόνα Θεού» πλασμένο άνθρωπο. Στο πλαίσιο αυτό, ο άνθρωπος είναι ελεύθερος από την ειμαρμένη, από θεότητες και απρόσωπες δυνάμεις. Ο άνθρωπος είναι ελεύθερος και στην επιλογή της επιλογής της εν Θεώ ζωής και συμφωνίας, της διαθήκης με αυτόν. Στην προοπτική αυτή εντάσσεται η κατοχύρωση της εσωτερικής ελευθερίας του ανθρώπου από τον Χριστό ως ελευθερίας από την αμαρτία και τον θάνατο. Στη διδασκαλία αυτή εντάσσεται και η κατοχύρωση της εξωτερικής ελευθερίας του ανθρώπου ως κατάργησης της δουλείας. Με τον τρόπο αυτό, η ιδέα της δημοκρατίας, η οποία στην Αθήνα του Περικλή αναφερόταν μόνο στους ελεύθερους πολίτες, με τη Βίβλο επεκτάθηκε σε όλους τους ανθρώπους ανεξάρτητα από την οικονομική και κοινωνική κατάστασή τους.
Επίσης, οφείλουμε να υπογραμμίσουμε ότι η ειρήνη ως πληρότητα και αρμονία αναπτύσσεται για πρώτη φορά στη Βίβλο. Το ίδιο συμβαίνει και με τη διδασκαλία της ανθρωπιστικής αγάπης και της ευσπλαχνίας. Μια αγάπη ακόμη και για τον εχθρό.
Επιπλέον, αναπτύσσεται για πρώτη φορά στη Βίβλο, η ιδέα της οικουμενικότητας και της παγκοσμιότητας και όχι της παγκοσμιοποίησης, που καταργεί τη διαφορετικότητα, την ανεκτικότητα και την ελευθερία, άρα καταλύει την έννοια της ελεύθερης βούλησης και του αυτεξούσιου.
Τέλος, οφείλουμε να τονίσουμε, ότι η επίδραση της Βίβλου στις τέχνες και τα γράμματα είναι τεράστια και σε όλα τα είδη των γραμμάτων και των τεχνών. Γι' αυτό πολλοί διανοούμενοι έγραψαν λόγια εγκωμιαστικά στη Βίβλο και μάλιστα η Καινή Διαθήκη θεωρήθηκε από όλους τους μεγάλους στοχαστές ως το βιβλίο της ζωής, όχι μόνο της επίγειας, αλλά κυρίως της ουράνιας, αφού η δεύτερη μπορεί να έχει αντανάκλαση στην πρώτη, αν ο άνθρωπος κατανοήσει και αποδεχθεί αυτήν τη δυνατότητα.
Ποιητής, συγγραφέας, μελετητής των θρησκειών
Επιμέλεια - διορθώσεις: Τζένη Κουκίδου
Στη συνοδευτική εικόνα βλέπετε εξώφυλλα εκδόσεων της Βίβλου και πίνακα ζωγραφικής Caravaggio (Saint Jerome Writing ή Saint Jerome in his study ή απλά Saint Jerome, αναπαριστά τον άγιο να μεταφράζει τη Βίβλο στα λατινικά)
[1] Κατά Λουκάν ΚΓ' 34 (23:34)
