koukidaki: Παιδικές παλάμες

Γράφω για πολλές ποιητικές συλλογές. Μου αρέσει η συμπύκνωση, οι λιτές περιγραφές που χτυπούν φλέβα, οι αμούς μπους (έτσι υποδεικνύει το γκουγκλάρισμα ότι πρέπει να μεταγραφεί) δημιουργίες που φέρνουν έκρηξη εντάσεων, αισθήσεων, εικόνων με την πιο φειδωλή έκταση. Μου αρέσει το ξάφνιασμα από αυτό το ελάχιστο, η έκπληξη από το λιγόλογο, η αφύπνιση της μιας σελίδας... και παράλληλα, μου αρέσει να έχω την επιλογή να συγκεντρωθώ μόνο μερικές στιγμές, λίγα λεπτά, μισή ώρα, για τόσο όσο διαθέτω ακόμα και μέσα στην πιο πολυάσχολη μέρα. Κι έτσι συχνά υπάρχει ένα βιβλίο με ποίηση στην τσάντα, πάνω στο τραπεζάκι ή στο κομοδίνο –ή και στα τρία μαζί–, κάπου κοντά, σε απόσταση χεριού, να μου χαρίσει το «άγγιγμά» του. Μην τα πολυλογώ, διαβάζω πολλά ποιήματα, με την προσμονή πάντα να βρω μέσα στις σελίδες αυτό το κάτι νέο, που θα με πάει ένα βήμα παρακάτω, που θα μου δώσει ή θα ανοίξει έναν δρόμο, που θα σκαλώσει στην σκέψη μου, που θα με απασχολήσει...

Αυτόν τον χειμώνα, η συλλογή-έκπληξη, που άνοιξα κι εκεί βρήκα τα παραπάνω κι ακόμα περισσότερα, ήταν οι Παιδικές παλάμες της Ειρήνης Παραδεισανού, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Η κυρία Παραδεισανού διαθέτει γόνιμη πένα, εκρηκτική σκέψη, ωριμότητα γραφής και ενσυναίσθηση· όλα μαζί, ταυτόχρονα και εναρμονισμένα. Γράφει σε ελεύθερο στίχο, έχει ένα στιλ πεζοποιητικό, αλλά, θεωρητικά μιλώντας, μόνο έτσι θα μπορούσε.

Τα ποιήματα [...] Στέκουν στα ραγισμένα δωμάτια / με τα δάχτυλα σκάφτουν τους τοίχους / τα πόδια καρφώνουν στη σχισμή του δαπέδου / και γίνονται ρίζες

Κι οι παιδικές παλάμες
με χτυπούν να ξυπνήσω

Αν με ρωτήσετε πώς το εννοώ το «σχήμα» της έκρηξης, της γονιμότητας και της ενσυναίσθησης μαζί, νομίζω οφείλεται στο στοιχείο του συναισθηματισμού, που πλούσια την χαρακτηρίζει, αλλά χωρίς να γίνεται μελό. Ξερνάει σχεδόν τις εικόνες της, τα νοήματα, τις σκέψεις και όλα αυτά για τα οποία γράφει με έναν τρόπο καθηλωτικό αλλά ξέρεις ότι «ακουμπά» μια αλήθεια (της) εκεί, όπως ξέρεις ότι αφήνει λίγη ψυχή κάθε φορά. Είναι σαν να σου εξομολογείται το πιο ενδόμυχό της αλλά χωρίς να εκβιάζει την συμπόνια σου. Είναι σαν να σου μαρτυράει τα πιο μύχιά της αλλά χωρίς να χρειάζεται τον οίκτο σου.

Αυτό που συναρπάζει όμως, πέρα των άλλων, είναι η ευφυής άποψη όπως εκφράζεται με τον δικό της (ολόδικό της) ξεκάθαρο τρόπο. Όχι διαυγή, θέλει λίγο ψάξιμο και περίσκεψη το κάθε «δώρο» της, αλλά χωρίς προσχηματισμούς. Άμεσα.

Διαβάζοντας το δίστιχο Να γίνω πέτρα θέλω πυρωμένη / ν' αντέχω τα χτυπήματα του πλάστη σκεφτόμουν για ώρα τη διττότητα του «πλάστη» που από τη μια είναι το εργαλείο της κουζίνας κι από την άλλη –θα μπορούσε– ένας δημιουργός. Ένας θεός!

Δεν είναι εύκολο να καταπιείς την οργή σου / όταν έχεις ένα καρφί σφηνωμένο στον φάρυγγα, λέει στο Ο χαρωπός κύριος και αναρωτιέσαι –εν πρώτοις– αν μιλάει για υποκρισία ή επιβαλλόμενη χαρά.

Το βιβλίο σε λέξεις θα πήγαινε κάπως έτσι: δέντρα, ρίζες, κλαδιά, σχοινιά και καρφιά... για τα μέλη: χέρια, πόδια, στόμα, κρανίο, μήτρα... Και πηγάδι, τρύπα και χώμα και όνειρα κι ένας σκύλος με μια λευκή μουσούδα. Μια ασημένια θάλασσα, ένα λευκό τριαντάφυλλο... Και μια άσπρη μέρα. Α, και μια άσπρη αχτίδα πάνω στο άσπρο του ματιού από όπου θωρεί εαυτό και τον κόσμο όλο.

Ναι, υπάρχουν κάποιες λέξεις-κλειδιά που στρατηγικά εμφανίζονται εδώ κι εκεί, σαν κόμποι συνδετικοί δημιουργώντας έναν ιστό. Το τι θα δείτε ή θα βάλετε στον ιστό το αφήνω σε σας. Έτσι κι αλλιώς δεν βλέπουμε όλοι τα ίδια. Μην περιμένετε την τέλεια ταύτιση. Όμως τους «κόμπους» θα τους βρείτε και θα είναι σαν σφράγισμα ύφους.

Ως έννοια, συναίσθημα, ιδέα θα ήταν κάτι ασάλευτο (άλλο κάθε φορά· για παράδειγμα στην Βιρτζίνια είναι σπείρα αλλά στο Οι μεταφορές δεν σε σώζουν απ' το ποίημα είναι κύμα –όπως στις φωτογραφίες άραγε;), κάτι αγαλμάτινο (κι άλλο στάσιμο, σταθερό, ακίνητο –όπως μια στιγμή του χρόνου που φυλακίστηκε σε ένα ποίημα;), κάτι τραγικό, κάτι μάταιο (απατηλό, αδύνατο...), ένας θρήνος για το/τον ανυπεράσπιστο και το ανθρώπινο ελάχιστο.

η τυφλή χορεύτρια / μιαν ακίδα ζητά / να της δείξει / πώς είναι ο χορός / δίχως βήματα

Αφήνει διάφορες εκπλήξεις για τον αναγνώστη. Σε αυτό καταλήγω. Κι αυτό συναρπάζει, ενθουσιάζει και ομορφαίνει τελικά τη συνολική εμπειρία.

οι λέξεις / που γελάνε μαζί μου / δίχως ήχο

ο άνθρωπος ουρλιαχτό

Στο Επίμετρο με κάνει να σκεφτώ πως ένας σπόρος είναι και η ποίηση. Να φυτρώνει, να ριζώνει... (Άρα κι η δημιουργία;)

Πάντως η Παραδεισανού, ως δημιουργός, λογαριάζει πως μόνο στο τέλος μπορεί(-ς) να βρει(-ς) ό,τι ψάχνει(-ς), δηλαδή αυτό που αναζητούν εκείνοι που γράφουν (αλλά μάλλον γι' αυτό θα λέγεται «τέλος»). Στο Πόνος στο διάφραγμα λέει κάτι σχετικό, αλλά δεν είναι το σχετικό που με κέντρισε, είναι η αμεσότητα με την οποία εξέφρασε την αναζήτηση κάθε ποιητή. Δηλαδή, του να κατορθώσει (ποτέ) κανείς να πει με στίχο εκείνο που θέλει: Αν καταφέρω ποτέ να κλείσω σε ποίημα / το ασημί της θάλασσας, έτσι ξεκινά, και τούτη την αναζήτηση την συνδυάζει με μία άλλη υπόθεση: Αν καταφέρω ποτέ να δώσω όνομα στο χάος της άμορφης δίνης / που κρατά το χέρι μου δεμένο.

Δέσμια της δημιουργικής ανησυχίας, που την ωθεί στο χαρτί και το μελάνι, είναι. Ευτυχώς για εμάς. Για την ίδια ας απαντήσει μόνη της.

Κρύβει όμως θησαυρούς. Διαβάστε την!