Πληθωρική, αντισυμβατική, πρωτοπόρος. Καταραμένη και συγχρόνως χαρισματική. Μια πολυσχιδής, αν και κατά βάθος αινιγματική προσωπικότητα, που έμελλε να αφήσει ανεξίτηλο το σημάδι της στο ελληνικό τραγούδι.
Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου. Θρύλος. Ο άνθρωπος στον οποίο όλοι οι Έλληνες οφείλουμε πολλές αθάνατες λαϊκές επιτυχίες, τραγούδια που ακόμα και σήμερα τραγουδιούνται σαν να μην έχει περάσει μια μέρα από τότε που πρωτακούστηκαν.
«Περασμένες μου αγάπες», «Όνειρο απατηλό», «Είμαι αϊτός χωρίς φτερά», «Ηλιοβασιλέματα», «Η φαντασία», «Είσαι η ζωή μου», «Μαντουμπάλα», «Στ' Αποστόλη το κουτούκι», «Πετραδάκι, πετραδάκι», «Μου σπάσανε τον μπαγλαμά», «Δυο πόρτες έχει η ζωή» (Το τελευταίο βράδυ μου), «Ρίχτε στο γυαλί φαρμάκι», «Πήρα απ' τη νιότη χρώματα»... Από πού να αρχίσεις και τι να μην ξεχάσεις;
Είχε παλικαρίσιο φρόνημα η Ευτυχία. Ίσως επειδή γεννήθηκε στη γη της λεβεντιάς, το Αϊδίνι, πρωτεύουσα του ζεϊμπέκικου και πόλη που επίσης μας χάρισε τα μοναδικά ταλέντα δυο ακόμα σημαντικών ανθρώπων της Ρωμιοσύνης, την πένα της Διδώς Σωτηρίου και τη ματιά της φωτογράφου Nelly’s.
Μικροπαντρεμένη, μάνα δύο παιδιών, ξεριζώνεται από το σπίτι της κι έρχεται στην Ελλάδα με τον σύζυγό της, τη μητέρα και τις κόρες της. Για τα παιδικά της χρόνια δεν είναι πολλά γνωστά, παρά μόνο ότι βίωσε από πρώτο χέρι τη φρίκη της μικρασιατικής καταστροφής και τον ξεριζωμό του ελληνισμού, φτάνοντας στην Αθήνα το 1922 με πτυχίο δασκάλας ανά χείρας.
Αρνείται να δουλέψει ως εκπαιδευτικός, τη συναρπάζουν τα μπουλούκια και το θέατρο. Δουλεύει περιπλανώμενη από το 1926 ως το 1942, οργώνοντας την ελληνική επαρχία και φθάνοντας, μάλιστα, κάποια στιγμή, να συνεργαστεί με το θίασο της Μαρίκας Κοτοπούλη. Στην προσωπική της ζωή, ο γάμος της με τον πρώτο σύζυγο διαλύεται, κυρίως λόγω της κοινωνικής κατακραυγής για το επάγγελμά της.
Η Ευτυχία εκδίδει το 1931 την ποιητική συλλογή «Πνοές», ενώ γίνεται λόγος και για δεύτερο ποιητικό πόνημα, το «Φλογέρα και άρπα», το οποίο, ωστόσο, χάθηκε στη λήθη του χρόνου. Ταυτόχρονα σκαρώνει στιχάκια, γράφει συνεχώς και σε ηλικία περίπου 50 ετών αρχίζουν να εμπιστεύονται τη δουλειά της οι συνθέτες, για να καταστεί σύντομα μία από τις κορυφαίες στιχουργούς που γνώρισε ο τόπος.
Η μανιώδης χαρτοπαιξία της, ωστόσο, και η έλλειψη επιμέλειας και διεκδίκησης πατρότητας των στίχων της, σύντομα θα τη φέρουν σε ρήξη με τους κορυφαίους συνθέτες της εποχής, με τη ζωή να της επιφυλάσσει μεγάλες δοκιμασίες και τραγικά συμβάντα, όπως την απώλεια της κόρης της.
Όταν η ζωή τη ζορίζει με πόνους, τους κάνει φαρμακερές ελεγείες. Αυτό είναι και το corpus των «κοσμημάτων» που μας κληροδότησε, τραγούδια που λατρέψαμε, μαζί με τα «χαμένα» της που τα καπηλεύτηκαν ή πουλήθηκαν για δυο ψωροδεκάρες ή τα «φίλεψε» σε χαρισματικούς συνθέτες του καιρού της (εξαιρώντας από τους «δανειστές» και τους πελάτες της σίγουρα τον πιστό της φίλο Απόστολο Καλδάρα). Τραγούδια που αποτελούν κομμάτια ενός ποιητικού «μυθιστορήματος», που εκφράζει επιτομικά τις πιο φωτεινές εκλάμψεις μιας υπέροχης φαντασίας μιας πυρακτωμένης, ντόμπρας, συμπονετικής και ανυπότακτης ψυχής.
Η πρόσληψη των στίχων της είναι άμεση, τα λόγια της σχεδόν απτά, το ψυχικό τους αντίκρισμα ακαριαίο. Η καλολογία και η κομψοέπεια απουσιάζουν, η περίφρασης, επίσης. Ο λόγος της καθαρός, απλός, σπαθάτος, σπαρακτικός και παραμυθητικός παράλληλα, με την ευθύβολη κυριολεξία του πολύ συχνά να σφάζει.
Η Ευτυχία κουβαλούσε ισόβια τις πληγές από τους ανεπούλωτους πόνους της. Και έκανε τέχνη τα πάθη της τα ανθρώπινα, διωγμούς, έρωτες, απαρνησιές, χωρισμούς, ριξίματα, μπαμπεσιές, πένθη και λοιπά «καραβοτσακίσματα». Όμως με την έντονη συναίσθηση ότι είναι κοινά, σηκώνοντας, έτσι, στις πλάτες της όλα τα μοιραία πάθη του λαού μας.
Μας άφησε στις 7 Ιανουαρίου 1972, σε ηλικία 79 ετών, κοιτάζοντας κατάματα τον πυρήνα των υπαρξιακών αναζητήσεων του ανθρώπου. Η θρυλική «γριά» είναι αθάνατη πια. Η τραγουδοποιία της συνιστά ένα θαυμαστό εγκώμιο στα θνητά μας πάθη κι έναν γενναίο ύμνο στο αυθεντικό λαϊκό ήθος.
Επιμέλεια: Τζένη Κουκίδου
