Κρατώ στα χέρια μου την πέμπτη ποιητική συλλογή, του πολυγραφότατου Μάνου Μαυρομουστακάκη και, όπως διαπιστώνω διαβάζοντας το βιογραφικό του, έχει ήδη βραβευτεί δύο φορές σε πανελλήνιους διαγωνισμούς. Και λέω πολυγραφότατος, γιατί η συλλογή του, ένα κομψό μαύρο βιβλίο ούτε εκατό σελίδες, περιέχει εξήντα δύο ποιήματα! Με το ευχάριστο αυτό ξάφνιασμα και την σιγουριά ότι η ανάγνωση δεν θ' αποβεί κατώτερη των προσδοκιών μου, ξεκινώ την περιήγηση στο μαγευτικό του σύμπαν. Και όντως δεν διαψεύδομαι… Και πώς θα μπορούσα άλλωστε…
Η ματιά του διεισδυτική παρατηρεί αθέατη, όλο το φάσμα των αισθημάτων, που γεννιούνται από διάφορα γεγονότα στη ζωή ενός ποιητή, πάντα υπό το πρίσμα μιας αδιόρατης θλίψης –ας μην ξεχνάμε πως οι περισσότεροι ποιητές έχουν μια ροπή στη μελαγχολία. Καθετί που καθρεφτίζει την αλήθεια του, καθετί που αγγίζει την ψυχή του, ενσταλάζεται εδώ, στις σελίδες αυτού του βιβλίου.
Δεν ήταν λίγες οι φορές που ένιωσα το απαλό ηχόχρωμα της φωνής του να μου ψιθυρίζει τα μυστικά της πολύτιμης σοφίας του, σαν σε αγαπημένο φίλο…
Η ζωή είναι τόσο σύνθετα απλή
που σε εκπαίδευσε να αμφιβάλλεις.
Τόσο απρόσμενα απαιτητική
που επιζητούσε το ελάχιστο, αυτό
που σπαταλούσες όλη σου τη ζωή να βρεις.
(Απόσπασμα από το Αμφιβάλλεις;)
Η καταλυτική δύναμη τού πανδαμάτωρ χρόνου, διαπιστώνω ότι έχει πρωτεύοντα ρόλο στη ζωή του…
Αν για λίγο,αν για κλάσμα χρόνου ωστόσο,
βιώναμε τη ρωγμή του που υποπτευθήκαμε,
τότε αναμφίβολα ο κόσμος δεν θα πορευόταν ίδιος.
Την αποκοπή όμως ποιος τη συνειδητοποιεί;
Την επανεκκίνηση ποιος την εμπιστεύεται;
(Ρωγμή(;) στο Χρόνο)
Οφείλω να σταθώ στο ποίημα Έμπνευση, γιατί είναι πάντα το πιο φλέγον ζήτημα σ' όλους όσους καταπιάνονται με τις λέξεις. Μ' αρέσει όπως χρησιμοποιεί τη ρητορική του δεινότητα, πώς παίζει με τις φράσεις για ν' αποδώσει το βαθύ νόημα των στίχων και την περιγραφή των νοημάτων τους. Πώς τελικά τον επισκέπτεται η
έμπνευση, πώς τον αποδεσμεύει από τα κενά του, πώς φυλακίζει τις σκέψεις του σ' έναν ιστό αράχνης (τι ωραία μεταφορά αλήθεια!).
Προχωρούσα·
υποψιασμένος
για τους ασυνήθεις θορύβους,
τις θριαμβικές παράτες των κόσμων τους.
Έτοιμος για την έμπνευση
για την ελάχιστη ανατάραξη που γιγαντώνει το κύμα μέσα μου.
Προχωρούσα·
κι ένα νημάτιο,
αόρατο στο παρελθόν του, παρασύρθηκε στο κατόπι μου.
Ιστός αράχνης κατέλυσε το κενό, που κενό δεν ήταν.
Στο καρτέρι του νου μου σπαρτάρισε το πρώτο αλίευμα.
Και πώς τον ταλαιπωρεί ώσπου να πιαστεί στα δίχτυα...
Βρέχει!
Σε σταγόνες οι εμπνεύσεις μας, ομολογεί αλλού.
Όλα αυτά που ανησυχούν και τυραννούν τον ευαίσθητο κόσμο του, τα ανακάλυψα σε τούτες τις σελίδες, σαν τις σταλαγματιές της πρωινής βροχής λίγο πριν ξεσπάσει η μπόρα… Αφέθηκα στους στοχασμούς του, μιλήσαμε για μοναξιά, άνοια, παραίτηση, εγκατάλειψη, απουσία, που παράτολμα συγγενεύει με τις εύθραυστες ψυχές άμα τη αναχώρηση κάποιου αγαπημένου… Στην τελική όμως, αυτά δεν είναι τα «δώρα» των ποιητών, αυτά δεν τους παρακινούν για να επιτευχθεί το πολυπόθητο;
Και το μεγαλύτερο δώρο εξ αυτών, η μοναχικότητα, που λες και γεννήθηκε για να τους χαρίσει απλόχερα τη συντροφιά της. Σ' αυτήν αναφέρεται πολλάκις στο βιβλίο του, μιλώντας όχι μόνο για την δικιά του, αλλά και για την μοναξιά των άλλων. Κι είναι σαν να τον βλέπω να στέκει ασάλευτος πάνω στα βράχια της θάλασσάς του, προσδοκώντας να εισακουστεί. Σαν να τον βλέπω σκυφτό πίσω από την κλειστή πόρτα που μόλις τον εγκατέλειψαν. (Προφανώς κάποιο αγαπημένο πρόσωπο.)
Πώς μπόρεσε;
Τα λόγια που άφησε για τέλος
με ταρίχευσαν. Σαν άλλον,
μια ταυτότητα πλαστή με τ' όνομά μου.
Πώς μπόρεσε;
Δεν είναι οι ιστορίες όλες ίδιες.
Δεν είναι αρχεία εγκατάλειψης
σε σκονισμένα κουτιά να θάβονται.
(Απόσπασμα από το Αντίο)
Η απογοήτευση, έρχεται σαν ακόλουθος της Μοναξιάς, ολοκληρωτικά να τον στοιχειώσει. Δε δύναται ν' αντέξει τα πικρά λόγια, δεν μπορεί να ξεφύγει απ' το αδράχτι τους, το συρματόπλεγμα, όπως πολύ χαρακτηριστικά περιγράφει.
Πιαστήκαν τα φτερά μου
στα συρματοπλέγματα.
Οι λόγοι οι πικροί
με καθήλωσαν.
(Απόσπασμα από την Απογοήτευση)
Όμως φευ… έχει τις άμυνές του, το πιο σπουδαίο όπλο στη φαρέτρα του, τις ποιητικές καταβολές του, που είναι πάντα σιμά του να τον παρηγορήσουν…
Επειδή γλυκύς ο ορίζοντας του βλέμματός του,
επειδή η ψυχή του μια τυχερή αναπήδηση
πάνω από τη λαίλαπα των δυσωδών.
Επειδή η σκέψη του αλέκιαστη των λασπερών βυθών,
πλασμένη για ύψη ποίησης.
(Απόσπασμα από το Ποιητής)
Είναι φορές πάλι που μες στα ζοφερά σκοτάδια του, παρόλη την απογοήτευση, την κούραση από τη συνήθεια, την απόσυρση από τα ποιητικά δρώμενα, ποτέ δε λιγοψυχά, δεν παραδίδεται, αντίθετα παραμένει μάχιμος… στη ζωή και στο λόγο… Ένας απόμαχος ποιητής κρύβεται στο μέρος της καρδιάς, στην άδεια καρέκλα που τον προσμένει, στη λευκή κόλλα που παιχνιδίζει με το φως της έμπνευσης, στον Χρόνο που προετοιμάζει τη Στιγμή. Το βλέμμα του ποιητή ταξιδεύει σε κάθε θύμηση. Στέκεται μόνος στον καθρέφτη, αντιπαλεύει με τις σκέψεις και αναπολεί την πρότερη νιότη, τότε που ήταν παιδί με τη σχολική του τσάντα και… ξάφνου αναφωνεί:
Σταμάτα, χρόνε απερίσκεπτε! Ποιος σου έδωσε το δικαίωμα
να με γυρίζεις ξανά στις στάχτες μου;
Σταμάτα, σε ξορκίζω, να με βασανίζεις.
(Απόσπασμα από το Παιχνίδια Χρόνου)
Μου εκμυστηρεύεται και άλλα πολλά, ρεμβάζοντας μόνος… Για το ασυνείδητο που το προσπερνάμε τυφλά και κείνο κρυφά μας διαφεντεύει, για την ελπίδα που συντροφεύει όλους μας, για το πώς λίγα αντικείμενα φαινομενικά ασήμαντα, όπως δυο πενιχρά κέρματα χωμένα στην τσέπη, μπορούν να σε μελαγχολήσουν πιότερο κι από το κυνικό σου βόλεμα…
Λυπάμαι
που τίποτα δεν πρόσθεσα
που κυνικά βολεύτηκα
που μια ακόμη πράξη αριθμητικής
έγινε ο παγκόσμιος άνθρωπος.
(Απόσπασμα από το Ασήμαντου Αξίας)
Με περισσή σχολαστικότητα φροντίζει και την εξωτερική του εικόνα, το φαίνεσθαι, γιατί είναι και αυτό μέρος της άμυνάς του απέναντι στα πράγματα, στον ίδιο του τον εαυτό.
Την εικόνα του τη φρόντιζε.
Ήταν ο τρόπος του να ψηλώνει την ώρα που βούλιαζε αργά.
(Απόσπασμα από το Παπιγιόν)
Μέσα του όμως κρύβεται μια φουρτουνιασμένη θάλασσα, που τα κύματά της ενώνονται με τη μυστηριακή θάλασσα της αγαπημένης του. Και πώς να ησυχάσουν οι δυο τους; Τον παρατηρώ να στέκεται στην όχθη και να βουτά στα βαθιά, να δοκιμάζει τη δύναμή του, ξανά και ξανά, ακόμα κι αν τον νικούν τα κύματα. Τον ενοχλεί το κοινότοπο, το ξέρω. Βαριέται την επανάληψη, μισεί τη σήψη, αρέσκεται να βυθίζει το βλέμμα σε παλιές κιτρινισμένες φωτογραφίες για να ξανασμίξει με το παρελθόν και το παιδί που υπήρξε κάποτε… Απορεί για την αγνή ομορφιά, που χάθηκε προς χάριν του κίβδηλου, και την συναντά πλέον μόνο στα μάτια των παιδιών… Ζει με ενοχές γιατί όπως λέει:
Με παρότρυναν να υπάρχω.
Στο σπίτι μου να τριγυρνώ,
σε αδειανά δωμάτια να ησυχάζω.
(Απόσπασμα από το Ενοχικά να Ζω!)
Όμως εκείνος δεν μπορεί να ξεχάσει το παιδί που ήταν, το παιδί που ονειρευόταν στην άκρη ενός παραθύρου και αν θέλει ν' αντιμετωπίσει το παρόν και τις προσωπικές του Ερινύες, οφείλει να οπλιστεί με αναρχική ματιά για να έρθει η άνοιξη στον βαρύ και ατέλειωτο χειμώνα του…
Για το τέλος ξεχώρισα λίγους ακόμα χαρακτηριστικούς στίχους:
Έτσι γινήκαμε ποιητές
οπλισμένοι ματιά αναρχική,
που με αποκοτιά πορεύεται,
το λίγο τρανώνει σε πολύ.
(Ποιητική Μετάλλαξη)
Κι αν με ρωτάτε ποιο ήταν το όφελος που αποκόμισα από την συντροφιά μαζί του, θα σας πω μόνο αυτό: Έμαθα πόσο λυτρωτικό είναι να παρατηρείς με τα μάτια της ψυχής και ν' αφουγκράζεσαι την ανάσα όσων σε περιβάλλουν, σ' έναν κόσμο που έχει ξεχάσει να θεάται.
Η ποιητική συλλογή, Θεάσεις, του Μάνου Μαυρομουστακάκη κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βακχικόν.
Επιμέλεια: Τζένη Κουκίδου
