Σας έχει τύχει να ξεκινήσετε ένα πολυσέλιδο βιβλίο, να διαβάσετε είκοσι σελίδες και να βιαστείτε με συμπεράσματα όπως «με κουράζει» ή «πλατειάζει» ή «δεν προχωρά η εξιστόρηση» αλλά όσο διαβάζετε τόσο καλύτερο να γίνεται και στο τέλος να το χαρακτηρίσετε ως «ουάου!»; Ένα τέτοιο μυθιστόρημα ήταν για εμένα/είναι Ο μικρός αυτοκράτορας του Γιώργου Α. Φυτίλη, που κυκλοφορεί από την Άνεμος Εκδοτική. Επίσης, είναι ένα υπέροχο –με τον μοναδικό του τρόπο– χριστουγεννιάτικο ανάγνωσμα, που ταιριάζει πολύ με τούτες τις μέρες.
Είναι δείγμα βαρβαρότητας να καταδικάζεις κάποιον με την πρώτη ματιά και δείγμα επιπολαιότητας να δοξάζεις κάποιον επίσης με τον ίδιο τρόπο.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Στα πρώτα κεφάλαια (βλέπε σχόλιο παραπάνω) εκφράζονται κάποιες θέσεις, απόψεις, θεωρίες και τοποθετήσεις, που δεν διαθέτουν ιστόρηση, πλοκή ή δράση, άρα μιλάμε για πολύ θεωρητικά εδάφια. Σε αυτές τις σελίδες, και προτού ξεκινήσουν οι εξιστορήσεις και οι εξελίξεις, δίνει την εντύπωση μιας ταινίας του Μπέργκμαν: ότι βλέπεις/διαβάζεις πολλά (εικόνες, αναλύσεις κ.λπ.) για να κλιμακωθεί το θέμα και να έρθει η στιγμή που θα κορυφωθεί, η στιγμή που όλα αυτά θα αποκτήσουν λόγο και νόημα. Και έτσι είναι αλλά δεν είναι κι ακριβώς έτσι. Οι αναγνώστες του Έκο θα κατανοήσουν επακριβώς την ανάγκη του μονολόγου των θεωρητικών «μπλα μπλα» γιατί αυτές οι σελίδες είναι που θα ενδυναμώσουν το σύνολο, θα ανοίξουν το μονοπάτι (κάποιες φορές), θα στερεώσουν το «οικοδόμημα» (κάποιες άλλες), θα ολοκληρώσουν τη «ματιά» του συγγραφέα σε σχέση με τη θεματική του κ.α.
Στην υπόθεση... ένας άντρας γράφει ένα γράμμα. Μια πρόταση πέντε λέξεων αρκεί για την υπόθεση. Αυτό είναι το βιβλίο. Ένα γράμμα-εξομολόγηση-απολογισμός-κατάθεση με ρεαλισμό –και νεορεαλιστής όμως!–, υποδόριο χιούμορ αλλά και κωμικές ή κωμικοτραγικές σκηνές, και πολύ κοινωνικοπολιτικό σχολιασμό: πολιτεία, κράτος θρησκεία, φιλία, έρωτας, αγάπη... Αναφέρεται σε τόσα κι άλλα τόσα γιατί έτσι είναι η ζωή, περιέχει τα πάντα.
Κι όλα αυτά ενώ είμαστε ακόμα στη μέση, γιατί μετά τη μέση μειώνονται τα κωμωδιακά στοιχεία και πληθαίνουν τα συναισθηματικά. Αποκτά φόρτιση και προκαλεί συγκίνηση, κλιμακωτά ως την τελευταία του σελίδα. Από ένα σημείο και μετά, γίνεται ρομάντζο, με τη χροιά του ρομαντισμού όχι του φτηνού «άρλεκιν».
Πρόκειται για πρωτοπρόσωπο έργο υπαρξιακού ύφους με υπέροχη χριστουγεννιάτικη ατμόσφαιρα (επίσης βλέπε παραπάνω ανάλογο σχόλιο) κι έχει έναν χαρακτήρα που πιστεύει πως: «Η μόνη αληθινή περιουσία του ανθρώπου είναι το μυαλό και η καρδιά του.» ενώ έφτασε να πει: «Τώρα, Αγαθοκλή, είτε φονιάς γίνεσαι είτε φιλόσοφος.» κι έγινε φιλόσοφος αφήνοντας σε εμάς παρακαταθήκη αυτό το σύγγραμμα.
Και μέσα σε αυτό, κι ανάμεσα στις απίθανες καταστάσεις με τους απίθανους ήρωες και τα κωμικοτραγικά συμβάντα –που θυμίζουν Ρόμπινς, για όσους έχουν διαβάσει–, διαβάζουμε πάμπολλα όμορφα πράγματα για τη ζωή, τον άνθρωπο, τις σχέσεις κ.π.λ., ρητορίες και λαμβάνουμε συμβουλές· ευκαιρίας δοθείσης και όχι επιδεικτικά ή δασκαλίστικα. Όπως, για παράδειγμα, ιστορώντας ένα παραμύθι για τον καλό άνθρωπο, μια παραβολή καλύτερα θα πω για την αξία της δράσης μπροστά στην αδικία (το έγκλημα, το κακό...) λέει: «Ο άνθρωπος βλέπει, ακούει και μιλάει· ενεργοποιείται, μετέχει, παλεύει. Δεν έχει καμιά σημασία αν νικάει ή νικιέται. Σημασία έχει πως μετέχει στη ζωή, στον αγώνα, στην επιτυχία και στην αποτυχία.». Και το απόσταγμα σε αυτό (γιατί ξέρω, θα πεις ότι δεν είναι κάτι νέο, το γνωρίζουμε δα!) βρίσκεται στη λέξη «άνθρωπος». Ο άνθρωπος αυτά όλα. Ο άνθρωπος. Και μόνο.
Ο φανατισμός είναι η καλύτερη απόδειξη στενοκέφαλης σκέψης και μειωμένης πολιτικής όρασης, γι' αυτό και σε συμβουλεύω ν' αποφύγεις τους φανατικούς, περισσότερο απ' όσο αποφεύγει ο διάολος το λιβάνι.Στη Φύση, που οι νόμοι λειτουργούν με μηδενική ανοχή στο τρίπτυχο της Λαϊκής καταστροφής «διαπλοκή, διαφθορά και δημαγωγία», ποτέ οι λύκοι δεν έγιναν περισσότεροι απ' τα πρόβατα και ποτέ το σκοτάδι δεν διαρκεί περισσότερο απ' το φως. Η Φύση δεν έχει την αυταπάτη της παντοδυναμίας κι ας είναι η άλλη έκφραση του Θεού.Οι νεκροί μάς κρατούν στη ζωή, οι ζωντανοί μάς σκοτώνουν.
Ο κύριος Φυτίλης διαθέτει πνεύμα, καθαρό μυαλό και ανυπότακτη σκέψη. Προσεγγίζει πολλές θεματικές και αρκετά κουσούρια (μας) με την ευγένεια ενός πραγματικού ιππότη και το απόσταγμα ενός σοφού.
Δεν υπάρχει αρετή που να μην επηρεάζεται απ' τη φτώχεια.Ξέρεις πόσοι νομίζουν ότι είναι ελεύθεροι κι είναι παραπάνω σκλάβοι κι απ' τους σκλάβους;Ο πρώτος σκοπός μιας δημοκρατικής κυβέρνησης πρέπει να είναι η επιστημονική εκπαίδευση των νέων και η παιδεία του λαού.
Ετοιμαστείτε για καυστική σάτιρα και καυτηριασμό της γραφειοκρατίας, της περίπλοκης νομιμότητας έναντι της λιτής παρανομίας (που λύνει αυτοστιγμεί τα θέματα και μόνο προς όφελός σου), αλλά ετοιμαστείτε και για τα αναγκαία πράγματα στη ζωή, γιατί θα σας μιλήσει για την ουσία της.
Θα διαβάσετε για τη θεωρία του ευφυούς σπέρματος, για μια ανορθόδοξη ιδέα για την ταφή ενός ορθόδοξου χριστιανού (σε μια εκπληκτική κωμωδία καταστάσεων που θα σας φέρει γέλια δακρύων), για τον ανεκπλήρωτο έρωτα, για το Ταμπούρλο, τη Νινιώ και πολλά πολλά άλλα... Φυσικά και για τον μικρό αυτοκράτορα! Κι όταν θα γράψει ότι «Ο θησαυρός της ζωής κρύβεται στις μνήμες μας» και πως «Η τιμωρία θεραπεύει το προηγούμενο έγκλημα και προλαβαίνει το επόμενο», νομίζω, βρήκα και το νόημα της επιστολής.
Πολύ ενδιαφέρον! Πολύ όμορφο! Πολύ γόνιμο! Πολύ διασκεδαστικό κι επιμορφωτικό μαζί· με την έννοια της μόρφωσης και όχι του παπαγαλισμού από καταιγισμό πληροφοριών γνώσης.
Μεγάλο ναι!
Στο οπισθόφυλλο λέει:
Στη σύγχρονη χώρα των «χιλίων σοφών», ο Αγαθοκλής Πευκοβελόνας αποφασίζει να αφήσει τη βολεμένη ζωή του, αφού δεν μπορεί να συμβιβαστεί με τη διαπλοκή, τη διαφθορά, τη δημαγωγία και την υποκρισία που τον κυκλώνουν από παντού. Συνειδητοποιεί πως η μόνη ζωή που του αρμόζει πλέον είναι αυτή των άστεγων, όσο σκληρή και αδιανόητη κι αν φαίνεται για έναν άνθρωπο του ήθους και του πολιτισμού του. Εγκαταλείπει τη σύζυγο, τα τέσσερα ενήλικα παιδιά του –εκ των οποίων μόνο κάποια είναι δικά του– και την υποβιβασμένη ανώτερη θέση του στο Δημόσιο, όπου δεν αναγνωρίζεται η αδιαπραγμάτευτη εντιμότητά του.
Στους λίγους μήνες που περνά ως απόκληρος της κοινωνίας, διαπιστώνει πως η προδοσία παίρνει πολλές μορφές, οι οικογενειακοί και φιλικοί δεσμοί ενίοτε λύνονται με συνοπτικές διαδικασίες, οι πρώτες αγάπες δεν σβήνουν ποτέ και για την επιβίωση στον σκληρό και ανελέητο κόσμο –όταν δεν υπάρχει άλλη διέξοδος– ως μοναδική λύση φαντάζει ένας αδίστακτος ψεύτης, κλέφτης και υποκριτής· ένας ταλαντούχος «μικρός αυτοκράτορας»…
Είναι, όμως, πράγματι έτσι;
