Η συγγραφέας της συλλογής Χρηματιστήριον εποχών: Χαϊκού για πέντε γένη ανθρώπων (κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βακχικόν) Βιβή Κοψιδά-Βρεττού, είναι μια ήρεμη φυσιογνωμία, που αποφεύγει τις κοινωνικές «διαφημίσεις» στα δίκτυα ή αλλού –και το να αναλώνεται στα επικοινωνιακά, προφανώς. Είναι όμως πολυδημιουργική και όχι μέσα από εύκολους δρόμους και πρακτικές. Αντιθέτως, δείχνει με ό,τι κάνει την μελετηρή της φύση, τον γνωστικό της πλούτο και την εμβάθυνση στο αντικείμενο.
Αξίζει να θυμηθούμε προηγούμενα έργα της, όπως την ποιητική συλλογή Κεραίες βραχείας εκπομπής, τις Χειραψίες μιας ασήμαντης ημέρας, το θεατρικό αφιέρωμα για την Μαρία Πολυδούρη (μονόλογος που παίχτηκε 2 έτη με επιτυχία στο θέατρο Αλκμήνη, με την Φωτεινή Φιλοσόφου, σε σκηνοθεσία Γιάννη Νικολαΐδη) ή το δοκίμιο Λευκάδιος Χερν και Πιέρ Λοτί: Συνάντηση στη μαγική μελαγχολία της απόδρασης... Έχει εκδώσει πολλά βιβλία φιλολογικού, λαογραφικού και παιδαγωγικού χαρακτήρα, πέρα από τις ποιητικές της συλλογές, και έχει δημοσιεύσει πολλές μελέτες, άρθρα, βιβλιοκριτικές κ.λπ. και πάντα έχει να δώσει κάτι νέο, μια άλλη ματιά ή να καταπιαστεί με κάτι γόνιμο και ουσιώδες.
Σε αυτή την ποιητική συλλογή γράφει χαϊκού, μια ιαπωνική ποιητική φόρμα ιδιαιτέρως αγαπητή και στη χώρα μας από πολλούς δημιουργούς αν και δεν βλέπουμε πάντα εκφραστική επάρκεια, σεβασμό ως προς την ιαπωνική παράδοση ή βαθιά μελέτη-εννόηση από τους συγγραφείς (συχνά διαβάζω χαϊκού Ελλήνων, γραμμένα στην ελληνική, που δεν ακολουθούν τη δομή –άρα γιατί να γράψει κανείς χαϊκού ή γιατί να κατονομάσει έτσι το σύγγραμμά του;– ή που δεν την έχουν μελετήσει· κυκλοφορεί μια άποψη-ορισμός ότι χαϊκού είναι κάτι σαν μια περίοδο που αποτελείται από δεκαεπτά συλλαβές και γράφεται-χωρίζεται σε τρεις στίχους μα προφανώς και δεν είναι έτσι, μόνο γέλιο προκαλούν κάποιοι).
Ευκαιρία λοιπόν να διαβάσετε μια συλλογή με σεβασμό στην παράδοση των χαϊκού, με ουσία και λόγο ύπαρξης, με ομορφιά εκφραστική, νοηματική, συναισθηματική κ.π.ά.
Και η ευκαιρία αυτή είναι θεάρεστη. Το βιβλίο ξεκινά με μια εισαγωγή του Λευκάδιου Χερν, σε μετάφραση της ίδιας, όπου, εντέχνως και πολύ σοφά, αφήνει έναν άξιο μεταλαμπαδευτή να μιλήσει για την ιαπωνική κουλτούρα. Εκεί μπορείτε να βρείτε υπέροχες πληροφορίες, κατατοπισμούς, που θα βοηθήσουν άπαντες αλλά κυρίως τους αναγνώστες που δεν έχουν προγενέστερη εμπειρία και σχολιασμούς για την ουσία των ποιημάτων αυτών.
Η συγγραφή σύντομων ποιημάτων έχει ασκηθεί στην Ιαπωνία περισσότερο ως ηθικό καθήκον παρά ως απλή τέχνη του λόγου. [...] Το πένθος, ο χωρισμός, η καταστροφή, διοχετεύονται σε στίχους αντί σε πίκρα. [...] ...και αν ακόμα οι στίχοι δεν δείχνουν κανένα μεγάλο ταλέντο, αποτελούν τουλάχιστον εξαιρετική απόδειξη της αυτοκυριαρχίας στον πόνο... [...] ...το αντικείμενό του πρέπει να είναι μόνο να δραστηριοποιεί τη φαντασία χωρίς να την ικανοποιεί. [...] Ο έπαινος προορίζεται για συνθέσεις που αφήνουν στο μυαλό το συναρπαστικό κάτι που δεν ειπώθηκε. [...] ...το τέλειο σύντομο ποίημα θα έπρεπε να προκαλεί μούρμουρο και κυματισμό στο μυαλό του ακροατή, περισσότερο έναν εξασθενημένο απόηχο μακράς διάρκειας.
Ποντάρω το κεφάλι μου ότι η πλειονότητα των χαϊκού που γράφτηκαν από Έλληνες, στην ελληνική γλώσσα, δεν διαθέτουν ούτε τα μισά (ενώ, εννοείται, πως η πλήρη μελέτη-γνώση δεν εξάγεται μέσα από μια εισαγωγή βιβλίου αλλά μετά από μεγάλη και πολυδιάστατη εξερεύνηση σε πληθώρα πηγών) όμως, ευτυχώς, υπάρχουν τέτοια βιβλία-συλλογές από ανθρώπους όπως η κυρία Κοψιδά-Βρεττού, που είναι «διατεθειμένοι» να ακολουθήσουν –να σεβαστούν– την ξένη κουλτούρα, νοοτροπία και όραμα –μαζί– μέσα από γνώση αντικειμένου, χωρίς βιασύνες κι αστοχίες.
Η συλλογή χωρίζεται σε πέντε μέρη-γένη (Χρύσεον γένος, Μνημοσύνης γένος, Ηρώων γένος, Σιδήρεον γένος, Εκτός εποχής) όπως διαβάζουμε και στον υπότιτλο, αλλά διαβάζεται ως ένα ενιαίο σύνολο, χωρίς βιάση. Η λέξη-κλειδί εδώ είναι να αποφύγει κανείς τις βεβιασμένες αναγνώσεις. Η ομορφιά των σύντομων ποιημάτων δεν βρίσκεται στο επιπόλαιο πέρασμα, ούτε στη γρήγορη ματιά. Για να εισπράξετε το ζητούμενο χρειάζεται να διαθέσετε χρόνο και να «αφήσετε» απόσταση από το ένα στο επόμενο, δηλαδή χρόνο.
Στην πρώτη ενότητα κυριαρχεί η ύπαιθρος, η εξοχή, η φύση (λογικό). Λάμψεις από εικόνες «ανοιχτές», που θα ολοκληρωθούν στη φαντασία του αναγνώστη, όπως είναι και το ζητούμενο. Εκφραστικότητα που δίνεται και με λεξοπλαστική προσέγγιση και κατάλληλες σύνθετες λέξεις (συνθέσεις λέξεων) ή επιτονισμούς.
Στο δεύτερο μέρος γίνεται πιο αστικό το περιβάλλον. Μπαίνουμε στην πόλη και τριγυρνάμε εκεί ενώ φορτίζεται από έρωτα και πόθο. Ένα είδος ρομαντισμού που έχει το φθινόπωρο ως εποχή και τη βροχή ως επακόλουθο.
Σ' ένα σανίδιΨυχή απιθώνεταιΆνθος ερήμου.ΗλιοτρόπιαΝεκρή φύση ζωγράφουΟνειροπολεί.[1]
Στο τρίτο γένος θα συναντήσετε πόλεμο, μάχη και μνήμη, και στο τέταρτο περιστατικά της σύγχρονης καθημερινότητας (πανδημία, φωτιά, θάνατο).
ΑντρειεύονταιΞελογιάζουν τη νύχταΛέξεις άτακτες.Φυλάξου παιδίΚατεβαίνει ο δράκοςΣτις πόλεις κρυφά...
Στο τελευταίο Εκτός εποχής, θα διαβάσετε ένα κομπολόι χαϊκού (όμορφη έκφραση περιγραφής, που την συνάντησα μέσα στο βιβλίο, και νομίζω θα την υιοθετήσω για άλλες, επόμενες βιβλιοαρθρογραφικές μου προσεγγίσεις) που θα «σβήσει» το θόρυβο των προηγούμενων, τη φωτιά, τις εντάσεις... που θα ηρεμήσει το πνεύμα και θα «φέρει» την επόμενη μέρα, τη συνέχεια.
Το βιβλίο ολοκληρώνεται με ένα διδακτικό παραμύθι-παραβολή από όπου:
Άφησα την άρπα να διαλέξει τον σκοπό της και δεν ήξερα στ' αλήθεια, αν ήταν η άρπα ο Πέι Ουό ή ο Πέι Ουό η άρπα.Οκάκουρα Κακούζο
Δικαιωματικά εκφράζεται σε τούτη τη φόρμα. Την έχει αφουγκραστεί, την έχει αποκωδικοποιήσει και τη σέβεται. Επιπλέον, προσφέρει μια εμπειρία με κάλλος, νόημα και ουσία. Αν γνωρίζετε λίγο την αρχαία ελληνική, έστω επιφανειακά, θα εκτιμήσετε κι εκείνες τις πιο λεπτές αποχρώσεις –δεν θα σας κοστίσει βέβαια αν δεν είστε γνώστης όμως, από την άλλη, αξίζει να αναζητήσετε ό,τι δεν είναι τόσο οικείο, όπως για παράδειγμα το «σιδήρεον» κι εξάλλου, στη διαδικτυακή εποχή, που διανύουμε, το να βρεις κάτι είναι εξαιρετικά απλό.
Τα χαϊκού όπως τους αξίζει να είναι.
[1] Παράβαλε σειρά διάσημων still life πινάκων Βίνσεντ Βαν Γκογκ (Ηλιοτρόπια)
