Κώστας Γάκης
Κώστα, έχεις μελοποιήσει ποιήματα ξένα και ελληνικά. Ποιο από αυτά είναι το πιο αντιπροσωπευτικό σου;
Κώστας Γάκης: Ωραία ερώτηση, με ξαφνιάζεις ευχάριστα. Τώρα μου έρχεται στο μυαλό το ποίημα «Άλμπατρος» του Μποντλέρ. Απ' τα πρώτα που έβαλα μουσική και το χρησιμοποίησα πάνω σ' αυτήν εδώ τη σκηνή, του θεάτρου Άλφα, στο έργο «Από την Αντιγόνη στην Μήδεια».
Το ποίημα μιλάει ουσιαστικά για τις θύελλες που περνάει ένας ποιητής για να γράψει ένα ποίημα, που περιγράφει τι τραβάνε τα καημένα τα άλμπατρος που τα πιάνουν και κόβουν τα φτερά τους. Και λέω: «με αυτούς τους νεφοπρίγκιπες, ο ποιητής πως μοιάζει / δεν σκιάζεται στις σαϊτιές, τις θύελλες αψηφά. / Μα ξένος μες στον κόσμο αυτόν που γύρω του χουγιάζει / σκοντάφτει απ' τα γιγάντιά του φτερά σαν περπατά.».
Οπότε αυτό είναι σαν ένα σύμβολο πάντα στη ζωή μου, για τον καλλιτέχνη και τις μάχες που πρέπει να δώσει.
Κάτι εφάμιλλο. Αγαπημένοι σου ποιητές και συγγραφείς;
Κ.Γ.: Ο Γιώργος Σεφέρης, που είναι η αρχή για οτιδήποτε κάνω στην τέχνη. Ένα βιβλίο του στα δώδεκα μου χρόνια, μου άλλαξε τη ζωή, «Τα ποιήματα του Σεφέρη». Αυτό το βιβλίο το έχασε η μητέρα λίγο πριν απ' τα γενέθλιά της και της το έκανα δώρο και της έγραψα μια αφιέρωση λιτή ως ένα μικρό παιδί, εκεί στην Ηλιούπολη: «Και φύσηξε ο αέρας τις σελίδες...». Κι έτσι μετουσιώθηκαν όλοι αυτοί οι παράξενοι στίχοι με τα αγάλματα που κινούνται μες στο σκοτάδι κι όλα αυτά που ο Σεφέρης ακολούθησε στη ζωή του.
Από κει και πέρα, Φερνάντο Πεσσόα, σίγουρα ο Σεπούλβεδα, ο Καζαντζάκης... Έχω πολλούς αγαπημένους –τι να πρωτοπείς;– με την υπέροχη συντροφιά τεθνεώντων και ζώντων...
Λάφτα, τζουράς, πλήκτρα, κλαρινέτο, μαντολίνο και πτυχίο κλασσικής κιθάρας. Να υποθέσω ότι η κιθάρα είναι το πιο αγαπημένο σου μουσικό όργανο;
Κ.Γ.: Σίγουρα η κιθάρα είναι η μεγάλη μου αγάπη. Υπάρχει όμως κι άλλο ένα μουσικό όργανο της Αναγέννησης, που είναι η βιόλα ντα γκάμπα, για το οποίο άρχισα μουσική! Είδα 14 χρονών την ταινία «Όλα τα πρωινά του κόσμου» μ' έναν μουσικό αποτραβηγμένο στην αγροικία του μελετώντας αυτό το όργανο, που δεν έκανε τη χάρη στον Λουδοβίκο να παίξει γι' αυτόν. Με στοίχειωσε λοιπόν αυτό το όργανο. Και μετά από 20 έτη, αφού είχα πάρει το πτυχίο μου στην κιθάρα, αγόρασα μια βιόλα ντα γκάμπα και την «σκαλίζω». Αν η κιθάρα είναι η αγάπη μου, η άλλη είναι ένας καινούργιος μου μεγάλος έρωτας.
Δραστηριοποιείσαι από το 2016 στο θέατρο Άλφα και από το 2019 βρίσκεσαι εδώ με την ομάδα «Άναμμα». Έχεις πει λοιπόν ότι κάθε παράσταση θέλετε να είναι μεταξύ άλλων μια αφορμή για σκέψη και μια πολιτική θέση. Πόσο γνήσιο και επαρκές πολιτικό θέατρο είναι το ελληνικό, σήμερα;
Κ.Γ.: Συνεχίζω να το πιστεύω. Δεν μπορώ βέβαια ν' απαντήσω για το σύνολο του ελληνικού θεάτρου. Βλέπω ότι υπάρχει μεγάλη κινητικότητα και δημιουργική ανησυχία, και συχνά υπάρχουνε πολιτικά έργα που με εκφράζουνε. Υπάρχει όμως και τάση για μία τρομακτική βία κι έναν ωμό ρεαλισμό πάνω στη σκηνή, που βαφτίζονται πολιτικό θέατρο που εμένα δεν μ' εκφράζει.
Επίσης υπάρχει μια διάθεση για να ξεδιπλώνονται μόνο αισθητικές οι οποίες όμως είναι κούφιες νοημάτων, μηνυμάτων και περιεχομένου αλλά και μιας συνάντησης. Δηλαδή να συναντηθούμε, να νιώσουμε όλοι μαζί ποιο είναι το κοινό μας αφήγημα.
Ως πολιτικοποιημένος ηθοποιός, που έβαλε υποψηφιότητα στις εκλογές στο σωματείο σας αλλά και γενικά ως καλλιτέχνης, πώς εκτιμάς τη σημερινή πολιτικοποίηση των καλλιτεχνών;
Κ.Γ.: Οι καλλιτέχνες και κυρίως οι ηθοποιοί αποτελούν ένα πολύ ευαίσθητο είδος. Μην ξεχνάμε ότι κάθε τρεις ή έξι μήνες επαναδιαπραγματεύονται τη μοίρα τους. Από μόνο του αυτό είναι ένας πολιτικός τρόπος ύπαρξης. Μοιάζει σαν να είμαστε οι παράξενοι, οι παρείσακτοι, αυτοί που αλλάζουν πλήρωμα όλη την ώρα. Δεν υπάρχει σταθερότητα. Αυτό αν το καλοσκεφτούμε εμπεριέχει κάτι αγωνιστικό.
Υπάρχουν ηθοποιοί που μες στην αναμόχλευση. που περιέχει το επάγγελμα, την φορτίζουν και φροντίζουν με νοήματα, πυκνότητα, μηνύματα ότι ο κόσμος πρέπει επιτέλους ν' αλλάξει. Να αφήσουμε όπως λέω κι εγώ, αυτόν τον κόσμο έστω λίγο καλύτερο απ' ό,τι τον βρήκαμε. Έχω πάψει πια να πιστεύω στο ένα. Συμμετείχα λοιπόν στις εκλογές του Σ.Ε.Η. γιατί αυτό το όραμα με εκφράζει και δεν μ' ενδιαφέρει να βαφτίζομαι ως ένα πράγμα. Οι άνθρωποι έχουν ευαισθησίες, αποχρώσεις και δεν είναι καλό, νομίζω, να τους κόβουμε με τον μπαλτά.
Είσαι απόφοιτος του τμήματος ιστορίας και αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει ως τώρα συμβάλλει αυτό στη θεατρική σου διαδρομή;
K.Γ.: Είναι αυτό που λένε ότι οι γονείς σου μερικές φορές, επιμένουνε σε κάτι που εσύ λε «άσε ρε μαμά και μπαμπά!». Και τελικά αυτό το κάτι έχει μεγάλη ουσία, είναι η πεμπτουσία της ζωής. Έχοντας ήδη πάρει τα πτυχία της κιθάρας και του Εθνικού θεάτρου, έχοντας παρατημένες τις πανεπιστημιακές σπουδές, μου 'λεγε η μάνα μου: «ρε παιδί μου, πάρε κι αυτό το πτυχίο!». Όταν λοιπόν μετά από χρόνια και πιο ώριμος ασχολήθηκα με την Ιστορία-Αρχαιολογία, αυτό με καθόρισε. Θυμάμαι πως σαν παιδάκι στην Ικαρία, στο Θραψίμι Αγράφων και στην Αθήνα, μ' άρεσε ν' αγγίζω τα μάρμαρα, να ξεφυλλίζω ένα παμπάλαιο βιβλίο του 1800 που έπεσε στα χέρια μου, να αισθάνομαι τη συγκίνηση των προγόνων. Με καθόρισε λοιπόν γιατί από τότε βλέπω μια ιστορικότητα σε ό,τι συμβαίνει γύρω μου. Προσπαθώ να βρω τη γλύκα και τη χαρά της μικροϊστορίας του κάθε ανθρώπου, θεάτρου, της ομάδας, και συχνά εκεί «σκύβω και πίνω νερό». Είναι πολύ συγκινητική η ιστορία που γράφουν οι παρέες.
Συγγραφέας, σκηνοθέτης, συνθέτης, ηθοποιός, δάσκαλος υποκριτικής, μουσικός. Τι από αυτά σου αρέσει περισσότερο;
Κ.Γ.: Ξεκίνησες με το να με ρωτήσεις ποιοι λογοτέχνες μου αρέσουν και τι ρόλο παίζουν στη ζωή μου. Τελευταία νιώθω ότι θα ήθελα να είμαι ένας ποιητής, που όχι μόνο γράφει ποιήματα, μα που δημιουργεί γενικά. Τι εννοώ;
Ο ποιητής είναι άνθρωπος που με υλικά της καθημερινότητας φτιάχνει μια καινούργια. Τα μεταμορφώνει, τα μεταποιεί. Το ποιείν λοιπόν. Είτε πρόκειται για νότες, είτε για θεατρικά κείμενα, είτε για μουσικά έργα, σε αυτά μπαίνω και τα μεταποιώ πάντοτε με τη δική μου ματιά. Σκηνοθέτησα τελευταία τον «Κατά φαντασίαν ασθενή» του Μολλιέρου και πραγματικά ένιωσα πολύ αυτήν την ποιητική ματιά γιατί έσκυψα πολύ πάνω στη ζωή του (να, το Ιστορικό-Αρχαιολογικό!), πώς γύρισε όλη την Γαλλία ώσπου να επιβληθεί στο Παρίσι, έφτιαξα μια πλούσια ιστορία, του τι συμβαίνει την ώρα που ο Μολλιέρος γράφει αυτό το έργο μαζί μ' έναν περιπλανώμενο θίασο, πώς η συγκίνηση και τα ευτράπελα μέσα απ' όλα αυτά μπορούν να γαληνέψουν το κοινό ή να το κάνουν να ξεκαρδιστεί. Οπότε πιστεύω πάρα πολύ στην ποιητική ματιά, που όλα τα αλλάζει.
Ποιοι είναι για σένα οι σωστοί κώδικες μιας θεατρικής παράστασης ώστε ο θεατής να μην νιώθει ανήμπορος να καταλάβει;
Κ.Γ.: Βρισκόμαστε σ' ένα θέατρο (στο Άλφα) που αν κοίταξες έξω στην ταμπέλα, έβαλα μια φωτογραφία του Στέφανου Ληναίου και της Έλλης Φωτίου (που τους είμαστε ευγνώμονες) το 2017, η οποία λέει: «Κάνουμε έργα που τα καταλαβαίνει και τα αισθάνεται όλος ο κόσμος». Είναι δύο οι τρόποι να καταλάβουμε τα έργα. Ο ένας είναι με όπλο τη γλώσσα μας και τον λόγο. Ο λόγος είναι διττής σημασίας λέξη. Αυτός που εκπορεύεται από τον νου και το στόμα. Άρα να πούμε πέντε λέξεις τις οποίες αυτοί οι εκατό άνθρωποι που ήρθαν απόψε, θα τις καταλάβουνε βαθιά. Κι ο δεύτερος τρόπος, που εδώ στον Μεσογειακό χώρο καταλαβαίνουμε, είναι η καρδιά, ο κόσμος του συναισθήματος, κι αισθάνομαι την ανάγκη για τις θεατρικές ομάδες μας να υπερασπιζόμαστε αυτόν τον κόσμο του συναισθήματος. Υπάρχουν κάτι τσιτάτα στην υποκριτική τού στιλ: «Μη γελάσεις γιατί θα γελάσει το κοινό, μην κλάψεις γιατί θα κλάψει το κοινό.». Για μένα αυτά είναι λιγάκι περίεργα. Εδώ είμαστε όπως σ' ένα ικαριώτικο πανηγύρι, θα κλάψουμε και θα γελάσουμε όλοι μαζί και στο τέλος κάτι θα καταλάβουμε από τον διονυσιασμό που θα μας βγει.
Τον περασμένο Σεπτέμβριο έλεγες ότι στόχος σου, στις παραστάσεις σου, είναι να μιλάνε αυτές για όλα αλλά με πρόσημο «ηλιακό». Τι εννοούσες; Συνεχίζεις να το θες;
Κ.Γ.: Ηλιακό, ναι! Είναι κλεμμένη η ατάκα. Από το βιβλίο του Όσκαρ Ουάιλντ «De Profuntis», που το έγραψε στη φυλακή κατηγορούμενος από τον ίδιο τον σύντροφό του για ομοφυλοφιλία. Και πάνω σε κάτι παλιόχαρτα, ενώ είναι τόσο κοινωνικά πιεσμένος, γράφει αυτήν την υπέροχη φράση: «Η τέχνη οφείλει να είναι Ηλιακή. Όχι Σεληνιακή.». Δηλαδή να μην ασχολούμαστε με τ' αδιέξοδά μας, το πόσο θα 'ναι η μιζέρια ο καθρέφτης μας αλλά έξω παιδιά, έξω προς τους άλλους, για το κοινό καλό. Για την αρετή, που έλεγε ο Αριστοτέλης. Όχι μόνο για να βγω έξω και να μοιράσω τ' αδιέξοδά μου.
Πόσο μακριά και πόσο κοντά είναι μεταξύ τους το θεατρικό «Ένας σκύλος που τον έλεγαν πιστό», που μιλά για καταστροφή της φύσης στην Χιλή, με την κατάσταση στα δικά μας βουνά λόγω ανεμογεννητριών;
Κ.Γ.: Πριν από λίγες εβδομάδες ανεβάσαμε στην ιστοσελίδα μας και στο facebook της παράστασης αυτό που γίνεται στην Ικαρία με τα παρθένα δάση της, που πάνε να τα σαρώσουν όλα υπέρ των ανεμογγενητριών, που δεν έχουνε καμία σχέση με την προστασία της φύσης. Είμαστε κι εμείς οι Ικαριώτες άνθρωποι της γης. Αυτή εδώ η παράσταση περιέχει μπόλικη Ικαρία, παίχτηκε κι εκεί, μες στο πράσινο και τα πλατάνια. Το έργο έχει άμεση σχέση με τις ανεμογεννήτριες, με τις φωτιές στην Εύβοια, στον Αμαζόνιο, ακόμη και με τον κορωνοϊό, ο οποίος δεν είναι ένα τυχαίο πράγμα. Προκύπτει τώρα ακριβώς, εξαιτίας του άγριου τρόπου που φερόμαστε στο φυσικό περιβάλλον.
Κι ακόμα, για τη γλώσσα μας για την οποία μιλάγαμε πριν. Η λέξη περιβάλλον είναι μία βίαιη λέξη. Τι σημαίνει; Αυτό που μας περιβάλλει. Δηλαδή εμείς είμαστε στον πυρήνα και γύρω μας υπάρχει αυτή η άγρια φύση. Είμαστε ένα μικρό κομματάκι μιας αλυσίδας κι αν αυτό το καταλάβουμε θα παλέψουμε μαζί να φύγουν από πάνω μας όλα αυτά τα φρικτουργήματα και από τα βουνά μας.
Ποια τα επόμενα καλλιτεχνικά σχέδια σου;
Κ.Γ.: Καταρχάς μ' αυτήν την παράσταση, θα πάμε σε πολλά μέρη της χώρας: Πάτρα, Ηγουμενίτσα, Σαλλονίκη... Οπότε θα ταξιδέψουμε με αυτήν πολύ και θα την ξανασυνεχίσουμε στο θέατρο Άλφα. «Ο κατά φαντασίαν ασθενής» θα συνεχίσει στο ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Ρούμελης στη Λαμία για άλλες τρεις εβδομάδες και θα έρθει σε κάποιο θέατρο της Αθήνας, που ακόμη το ψάχνουμε γιατί αναζητάμε περιστροφική σκηνή.
Ένα τελευταίο, που θέλω να ειπωθεί, είναι ότι εμείς εδώ έχουμε κάποιους κολεκτιβιστικούς όρους δράσης. Νοικιάζουμε λοιπόν ως μια συντροφιά, τη Δευτέρα, την Τρίτη και το Σάββατο μέχρι τις έξι το απόγευμα που ξεκινούν τα μαθήματά μας και τα σεμινάρια που κάνουμε. Είμαστε μια συντροφιά που λεγόμαστε «Άλφα μικρό, μια συντροφιά ονειροπόλων». Αυτή η συντροφιά λοιπόν κάθε δύο μήνες κάνει μια παράσταση, που τη λέμε βαριετέ «θέατρο της ποικιλίας», όπου κάθε μέλος της ξεδιπλώνει ένα μικρό θεατρικό, ένα μικρό τραγούδι και άλλα με πρόσημο πάντα κοσμοαλλαχτικό και πώς μπορούμε αυτό που κάνουμε από σκηνής να αφήσει στον κόσμο ένα καλύτερο μέλλον. Κι αυτό είναι από τα πιο συγκινητικά πράγματα που μας συμβαίνουνε και το οργανώνουμε μαζί με την Νατάσα Κοσμίδου με την οποία έχουμε κάνει μαζί την διασκευή του «Ιστορία ενός σκύλου που τον έλεγαν πιστό».
Ευχαριστώ πολύ Κώστα γι' αυτή την συνέντευξη.
Κ.Γ.: Κι εγώ σε ευχαριστώ Χρήστο. Να 'σαι καλά.
Ο Κώστας Γάκης αυτή τη χρονική περίοδο:
– Στο θέατρο Άλφα σκηνοθετεί, παίζει και συνθέτει μουσικά την παράσταση Η ιστορία ενός σκύλου που τον έλεγαν πιστό,
– Στο ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Ρούμελης, στη Λαμία, είναι υπεύθυνος σκηνοθεσίας, μουσικής, απόδοσης, προσαρμογής κειμένων στο έργο Ο κατά φαντασίαν ασθενής (με αγέρα και βροχή).
