Θεοχάρης Παπαδόπουλος
Θυμάσαι το πρώτο σου ποίημα κι αν ναι, τι αφορούσε; Στο σήμερα ευσταθεί;
Θεοχάρης Παπαδόπουλος: Το πρώτο μου ποίημα το έγραψα το 1985 σε ηλικία εφτά ετών. Προσπαθούσα να περιγράψω μια παρέλαση. Όπως σε κάθε μικρό παιδί, μου άρεσαν οι παρελάσεις για την πολυχρωμία και τις μπάντες που έπαιζαν μουσική. Στο σήμερα είμαι εντελώς στο αντίθετο άκρο. Είμαι υπέρ της κατάργησης των στρατιωτικών παρελάσεων.
Ποια στοιχεία έχουν αυξηθεί και ποια έχουν μειωθεί από τον καιρό των πρώτων ποιημάτων σου μέχρι σήμερα;
Θ.Π.: Έχει μειωθεί το προσωπικό στοιχείο κι έχει αυξηθεί το κοινωνικό. Το κοινωνικό, το κατηγορούν ως στρατευμένη ποίηση. Δεν είναι δυνατόν να βλέπω δίπλα μου ανθρώπους να ψάχνουν στα σκουπίδια, αυξανόμενες γυναικοκτονίες και να έχω ακόμα τη μυρωδιά των καμένων στα ρουθούνια μου κι εγώ να γράφω για λουλουδάκια κι αγκαλίτσες. Η ποίηση περνάει μηνύματα και μπορεί, όπως έγραψε ο Τίτος Πατρίκιος, να μην ανατρέπει καθεστώτα, αλλά βοηθάει και εμπνέει την ανατροπή τους. Θα αναφέρω ένα σύντομο παράδειγμα: Κάποτε οι αρχαίοι Σπαρτιάτες είχαν έναν δύσκολο πόλεμο και ζήτησαν βοήθεια από τους Αθηναίους. Εκείνοι τους έστειλαν έναν χωλό ποιητή, τον Τυρταίο. Όμως, ο Τυρταίος έγραψε ποιήματα, που τους εμψύχωσαν και νίκησαν τους εχθρούς.
Έχεις συμμετάσχει σε πολλές λογοτεχνικές ομάδες αφήνοντας έντονο το στίγμα της παρουσίας σου. Ποια η γνώμη σου σήμερα για όλες αυτές που συμμετείχες;
Θ.Π.: Μπορώ να πω ότι όλες οι λογοτεχνικές ομάδες, που έλαβα μέρος, ξεκινούσαν με ζωντάνια κι ενθουσιασμό. Δυστυχώς, οι περισσότερες έχουν σήμερα διαλυθεί κι όσες ακόμα υπάρχουν, φυτοζωούν. Υπάρχει ομάδα, που ξεκινήσαμε δεκαπέντε και μείναμε τέσσερις! Σε άλλη ομάδα διοργανώναμε εκδηλώσεις και τα ιδρυτικά μέλη απουσίαζαν. Βρέθηκα να τραβάω μόνος μου το κουπί και να αναλαμβάνω τη διοργάνωση εκδηλώσεων για να κρατήσω ζωντανή την ομάδα. Δεν είμαι κατά του να υπάρχουν λογοτεχνικές ομάδες, αλλά κάθε ομάδα θα πρέπει να έχει μέλη, που έχουν όρεξη και θέληση να ασχοληθούν. Κάτι άλλο, που είχα να αντιμετωπίσω, ήταν και οι πολλοί τσακωμοί μεταξύ των μελών μιας ομάδας. Χαρακτηριστικά έχει γράψει ο Κωνσταντίνος Σκόκος:
Έλα, Χριστέ και Παναγιά,
τι μέγα θαύμα πούναι!
να τρων μαζί οι λόγιοι,
χωρίς να φαγωθούνε!
Η νέα λογοτεχνική ομάδα ''Απόδραση στον Λόγο και την Τέχνη'' στην οποία είσαι συνιδρυτής, κάνει λόγο για την αναγκαιότητα σύμπλευσης λογοτεχνών-εργατών. Ενημέρωσε περισσότερο για τον σκοπό αυτής της νέας προσπάθειας.
Θ.Π.: Παραπάνω αναφέρθηκα στην ποίηση ως έμπνευση ανατροπής. Η τέχνη γενικότερα μπορεί να περνάει μηνύματα και να εμπνέει. Συνήθως, οι περισσότερες ομάδες κλείνονται στον εαυτό τους. Αυτοθαυμάζονται και παρουσιάζουν τα έργα τους χωρίς κοινό. Σκοπός της ομάδας «Απόδραση στον λόγο και την τέχνη» είναι να φέρει την τέχνη κοντά στον λαό. Για να πλησιάσουμε την εργατική τάξη χρειαζόμαστε μια πιο προσιτή τέχνη. Όχι αφηρημένα νοήματα. Επίσης, στόχος μας είναι να μην μείνουμε στη λογοτεχνία αλλά να προχωρήσουμε σε ένα πάντρεμα των τεχνών. Η ποίηση συνδυάζεται με το θέατρο και τη ζωγραφική. Μπορούμε να κάνουμε θεματικές εκδηλώσεις, που θα περιλαμβάνουν περισσότερες από μία τέχνες. Αρκετά επιτυχημένη ήταν η πρώτη μας προσπάθεια, που διοργανώσαμε ποιητική βραδιά στις 9 Ιούλη 2021 με θέμα «Γυναίκα», μαθώς κι η δεύτερη για το περιβάλλον στις 21 Σεπτεμβρίου 2021. Η προσέλευση του κόσμου ήταν ικανοποιητική και νομίζω ότι αν συνεχίσουμε έτσι θα πετύχουμε τον σκοπό μας.
Οι λογοτέχνες που εκφράζουνε τον εαυτό σου περισσότερο, ποιοι είναι;
Θ.Π.: Ο Καβάφης, ο Καββαδίας, ο Καρυωτάκης, ο Βάρναλης, ο Λειβαδίτης, ο Πορφύρας, ο Αναγνωστάκης και η Γώγου όσον αφορά την ποίηση. Όσον αφορά την πεζογραφία ο Καζαντζάκης, ο Μυριβήλης, ο Βενέζης, ο Παπαδιαμάντης, ο Καρκαβίτσας, ο Κονδυλάκης. Από ξένους ποιητές θα ήθελα να αναφέρω τον Ναζίμ Χικμέτ, τον Αζίζ Νεσίν και τον Μαχμούτ Νταρουίς. Από ξένους πεζογράφους μου αρέσουν πολύ ο Ουγκώ, ο Μπαλζάκ, αλλά κυρίως ο Τσέχοφ και ο Πόε. Εκτός από τους παλιότερους λογοτέχνες διαβάζω και έργα λογοτεχνών της γενιάς μου και ακόμα νεότερων λογοτεχνών. Θα έλεγα ότι με εκφράζουν και ορισμένοι από τους νεότερους.
Τα κοινωνικά προβλήματα εκφράζονται επαρκώς τόσο στη γραφή των σημερινών λογοτεχνών όσο και στη συλλογική εναντίωση τους για να αντισταθούν;
Θ.Π.: Πολλές φορές έχω ακούσει διάφορους να λένε ότι οι λογοτέχνες είναι αποστασιοποιημένοι. «Και τι κάνουν οι λογοτέχνες;», ρωτάνε πολλοί. «Γράφουν», απαντούν οι ίδιοι. Δεν είναι έτσι τα πράγματα. Οι σύγχρονοι λογοτέχνες είναι μέσα στα κινήματα. Το κακό είναι ότι αυτό δεν εκφράζεται επαρκώς στη γραφή των περισσότερων. Πολλοί έχουν επηρεαστεί από τον υπερρεαλισμό και γράφουν κεκαλυμμένα. Υπάρχει η άποψη ότι η ποίηση είναι για λίγους και μυημένους. Η ποίηση είναι για όλους. Αν είναι ποίηση κατανοητή και έχει κάτι να πει, τότε το κοινό θα την αγκαλιάσει. Αν πρέπει να σκέφτεται για ώρες, τι θέλει να πει ο ποιητής, τότε θα γυρίσει την πλάτη.
Το ίδιο ισχύει και για την πεζογραφία αν κι εκεί δεν φτάνουμε σε πολύ ακραίες καταστάσεις. Δυστυχώς, το κρατικοδίαιτο εκδοτομιντιακό κατεστημένο ευνοεί τα δυσνόητα λογοτεχνικά έργα γιατί, πολύ απλά, ένα δυσνόητο έργο είναι ανώδυνο για τις εξουσίες.
Άλλα ενδιαφέροντα σου εκτός της λογοτεχνίας, ποια είναι;
Θ.Π.: Ασχολούμαι εδώ και πολλά χρόνια με τον πολιτικό ακτιβισμό. Είμαι πολιτικοποιημένος και θεωρώ ότι στην σύγχρονη κοινωνία δεν μπορεί κάποιος να δηλώνει απολίτικος. Η πολιτική επηρεάζει κάθε έκφανση της ζωής μας. Είναι εκεί, δίπλα μας, επηρεάζει τις σκέψεις και τις πράξεις μας. Δεν μπορούμε να την αγνοήσουμε. Υπάρχει ένα ρητό του Fawn, που λέει πως ακτιβιστής που δεν σκέφτεται δεν κάνει τίποτα που να αξίζει να γραφτεί και διανοούμενος που δεν δρα δεν γράφει τίποτα που να αξίζει να γίνει. Έχω γράψει στίχους για τραγούδι εκ των οποίων δύο σατιρικά τραγούδια έχουν μελοποιηθεί από τον συνθέτη και ερμηνευτή Γιώργο Τάμογλου και κυκλοφορούν ελεύθερα στο YouTube. Επίσης, έχουν κυκλοφορήσει στο YouTube 18 βιντεοποιημένα ποιήματα με στόχο το πάντρεμα των τεχνών. Από τα βιντεοποιημένα ποιήματα κάποια τα απαγγέλλω εγώ και ορισμένα η ποιήτρια Ανδριάνα Μπιρμπίλη, που έχει επίσης κάνει την επεξεργασία των βίντεο και τη σκηνοθεσία. Επίσης, έχω ασχοληθεί ερασιτεχνικά με τη φωτογραφία και με τη μουσική. Δεν έχω γράψει μουσική δική μου, αλλά έχω κάνει μαθήματα ακορντεόν.
Μετά από πολλές προσωπικές ποιητικές συλλογές και συμμετοχές, το 2018 μέσω της ομώνυμης ποιητικής σου συλλογής, μας είπες: «Ζηλεύω τα βράχια». Ισχύει σήμερα;
Θ.Π.: Ισχύει. Τα βράχια, που αναφέρω, βρίσκονται στην άκρη της θάλασσας. Το κύμα και ο χρόνος τα έχουν σκάψει, όμως, εκείνα αντιστέκονται και δεν πέφτουν. Τα ζηλεύω, λοιπόν, γιατί κάτω από τις πιο αντίξοες συνθήκες καταφέρνουν να μείνουν όρθια. Λίγοι άνθρωποι κατορθώνουν να μείνουν όρθιοι απέναντι στις αντιξοότητες. Όταν γίνονται περισσότεροι τότε φτάνουμε σε ανατροπές.
Πειραιάς, Παγκράτι, Βύρωνας. Στις ως τώρα πόλεις σου, ποιες οι διαφορές τους;
Θ.Π.: Ο Πειραιάς είναι η πόλη που γεννήθηκα. Είναι μια πόλη που πάντα με συγκινεί. Επισκέπτομαι τον Πειραιά αρκετά συχνά για βόλτα και ουζάκι στην Πειραϊκή, για καφέ στα Βοτσαλάκια, στο Τουρκολίμανο και στο Πασαλιμάνι. Υπάρχει ένα ποίημα με τίτλο «Στον Πειραιά», το οποίο βρίσκεται στην ποιητική μου συλλογή «Κραυγές», που κυκλοφόρησε το 2009 από τις εκδόσεις «Ιωλκός», και ένα διήγημα με τίτλο «Μια βόλτα στον Πειραιά», που βρίσκεται στη συλλογή διηγημάτων μου με τίτλο «Είπαμε ψέματα πολλά», που κυκλοφόρησε το 2019 από τις εκδόσεις «Κέδρος». Το Παγκράτι και ο Βύρωνας για μένα είναι το ίδιο γιατί μένω στον Βύρωνα, στα σύνορα με το Παγκράτι. Είναι η γειτονιά μου και ταυτόχρονα η γειτονιά που μεγάλωσα.
Στον Βύρωνα έζησα από το 1979 μέχρι το 1995 και από το 2012 μέχρι σήμερα. Στο ενδιάμεσο έζησα στα Ιλίσια. Ο Βύρωνας είναι μια συνοικία πολύ πυκνοκατοικημένη. Δεν έχει την γραφικότητα του Πειραιά, δίνει όμως τη δυνατότητα για μια βόλτα μέχρι τον Καρέα ή τον Κουταλά κι έτσι μπορώ να απολαύσω λίγο πράσινο. Τα Ιλίσια είναι κοντά στο κέντρο της Αθήνας, αλλά διαθέτουν το Άλσος Ιλισίων, που είναι ένας πνεύμονας πρασίνου ακριβώς κάτω από την Πανεπιστημιούπολη.
Τι άλλο λογοτεχνικό, καλλιτεχνικό ετοιμάζεις το επόμενο χρονικό διάστημα;
Θ.Π.: Επειδή τον Γενάρη του 2021 κυκλοφόρησε η ποιητική μου συλλογή «Μεταμοντέρνες αυταπάτες» από τις εκδόσεις Μανδραγόρας, δεν ετοιμάζω κάτι άμεσα. Έχω υλικό με πολλά ποιήματα και διηγήματα, που χρειάζεται ξεκαθάρισμα για το τι θα μπει στις επόμενες συλλογές. Επίσης, σκέφτομαι να ξεκινήσω ένα αστυνομικό μυθιστόρημα.
Ο Θεοχάρης Παπαδόπουλος γεννήθηκε το 1978 στον Πειραιά. Ασχολείται με την ποίηση από τα παιδικά του χρόνια κι έχει εκδώσει μέχρι σήμερα 9 ποιητικές συλλογές και μια συλλογή διηγημάτων. Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί στα βουλγάρικα, στα αγγλικά, στα ισπανικά, στα αλβανικά, στα σουαχίλι και στα πακιστανικά (ουρντού). Είναι ιδρυτικό μέλος της ομάδας «Απόδραση στον λόγο και την τέχνη». Διαχειρίζεται τα blogs: «Ποιητικό σταυροδρόμι» και «Πόρτες Κλειστές».
Κείμενα Θεοχάρη Παπαδόπουλου μπορείτε να διαβάσετε και στο koukidaki. Συγκεκριμένα:
