Πώς σας ήρθε η ιδέα; Ποιο ήταν το έναυσμα, η αφορμή που σας οδήγησε στη συγγραφή αυτού του βιβλίου;
Ιωάννης Αθανασιάδης: Πάντοτε, με ενδιέφερε και με ιντρίγκαρε ο θάνατος ως κινητήριος μοχλός της ανθρώπινης δράσης (είτε αντιπαράθεσης είτε αλληλεγγύης). Και είχα γράψει και παλαιότερα ένα ποιητικό έργο με ανάλογες, αλλά πιο πρωτόλειες, αναζητήσεις.
Το βιβλίο αυτό αντιπροσωπεύει ένα μεγάλο μέρος του εαυτού μου, των σκέψεών μου και των ιδεών μου. Γράφηκε σελίδα σελίδα με παράλληλη εξαντλητική έρευνα των επιστημονικών πηγών αναφορικά με τα επιμέρους θέματα που πραγματεύεται. Δεν είναι ένα βιβλίο φαντασίας, αλλά άκρατου ρεαλισμού. Βγήκε σε μία φάση προσωπικής ωριμότητας, όταν κάποιες κοινωνικές ιδέες μου νομίζω πως έχουν αποκρυσταλλωθεί.
Στο βιβλίο υπάρχουν πολλά στοιχεία διακειμενικότητας. Δηλαδή, οι απόψεις, οι θέσεις και τα επιχειρήματα ενισχύονται και επικυρώνονται ή αποδομούνται και ακυρώνονται μέσα από τη λογοτεχνική απόδοση επιστημονικών θέσεων. Άλλωστε και, κατά τον Σεφέρη, η τέχνη δεν είναι προϊόν παρθενογένεσης. Στο πλαίσιο αυτό, αποδελτιώνεται το περισυλλεγμένο επιστημονικό υλικό και επιχειρείται μία εν ψυχρώ επεξεργασία και αναδιαμόρφωση ή αναδημιουργία του. Γι' αυτό και το έργο αυτό αποτελεί μία συμβολή.
Πώς θα το χαρακτηρίζατε με μια φράση;
Ι.Α.: Ο τίτλος του βιβλίου προσπαθεί να στηλιτεύσει την κοινωνία της προφασιζόμενης ελευθερίας, που υπακούει στις προστακτικές της απόλαυσης.
Με μια λέξη;
Ι.Α.: Τώρα μου βάζεις δύσκολα. Πανοπτισμός; Αναλυτικός εκλεκτισμός; Friends, θα το χαρακτήριζα friends.
F.R.I.E.N.D.S. είναι ένα κοινωνικό κίνημα που φαντασιώνεται ο κεντρικός ήρωας του έργου μέσα στο βιβλίο. Free Running In Every New Dimentional Society. Αγώνας Δρόμου Σε Κάθε Νέα Διαστατική Κοινωνία.
Το βιβλίο έχει τη δόμηση ενός θεατρικού: πίνακας προσώπων, πρόλογος, τρεις πράξεις, θεατρικούς διαλόγους... Τι προσφέρει αυτός ο τρόπος στο σύνολο;
Ι.Α.: Ως προς την αρχιτεκτονική δομή του, χωρίζεται σε τέσσερα στάσιμα και τρεις πράξεις. Τρεις πράξεις σύμφωνα με τις πλέον πρόσφατες απόψεις για τη θεατρολογία, που επιθυμεί τρία στάδια πλοκής σε μία σκηνική παράσταση. Στη συγκεκριμένη δε περίπτωση, ανάμεσα στις πράξεις παρεμβάλλονται στάσιμα, όπου απαγγέλει ο ποιητής-αφηγητής, όπως στην αρχαία τραγωδία όπου έβγαινε ο χορός για να απαγγείλει το άσμα. Από την άλλη μεριά, δεν έχει εξαντλητικούς διαλόγους, αλλά περισσότερο μονολόγους, αφηγήσεις και εγκιβωτισμούς, ώστε να συνιστά κατά βάση ένα πεζογράφημα. Επίσης, έχει τη δομή ενός επιστημονικού συγγράμματος με συντομογραφίες, βιβλιογραφία, αναφορές και επεξηγηματικές υποσημειώσεις, αλλά και αναλύσεις με λόγο-αντίλογο, έτσι ώστε να μπορεί να ενταχθεί και στην κατηγορία δοκίμιο, κάτι που άλλωστε διατυπώνεται και στον πρόλογο.
Έτσι, θα μπορούσαμε να πούμε ότι σκόπιμα συνδυάζει περισσότερα είδη, κατασκευάζοντας μία μικτή τεχνική (ένα ημιθεατρικό φιλοσοφικό δοκίμιο). Όλοι οι παραπάνω δείκτες που χρησιμοποιούνται σ' αυτό το βιβλίο αποτελούν ουσιώδη και αναπόσπαστα στοιχεία (συν-κείμενα), που πλαισιώνουν το κυρίως κείμενο.
Ως προς το περιεχόμενό του, το έργο νομίζω πως κινείται σε δύο επίπεδα:
α) Ο κεντρικός ήρωας, επιθυμώντας να αφήσει το αποτύπωμά του, περιεργάζεται τους τρόπους θανάτωσης και ταφής, επιδίδεται σε συζητήσεις με αγαπημένα πρόσωπα, επιστρέφει πολλές φορές στην αφετηρία δοκιμάζοντας εναλλακτικές προοπτικές, περιδιαβαίνει ανάμεσα στις πιο σημαντικές φιλοσοφικές και πολιτικές θεωρίες όλων των εποχών και της δικής μας, προσπαθώντας να ανακαλύψει το νόημα της ζωής. Τελικά, καταλήγει στο δικό του μη οριστικό συμπέρασμα. Η δε αναζήτηση επαγγελματικής κατεύθυνσης δεν αποτελεί ένα μάθημα επαγγελματικού προσανατολισμού, αλλά μία εγωιστική προσπάθεια για την απόκτηση της υστεροφημίας.
β) Ένας ανώνυμος συγγραφέας που επιδιώκει να γράψει τη δική του μονογραφία και, στα πλαίσια αυτά, αναζητά τα πρόσωπα, τη θεματολογία του, τον εκδοτικό οίκο και το περιβάλλον της εξελισσόμενης δράσης του. Καταλήγει ικανοποιημένος που ολοκλήρωσε τη συγγραφική προσπάθειά του.
Τελικά, πόσο αυτοβιογραφικό μπορεί να είναι ένα βιβλίο, ακόμα κι αν πρόκειται για δοκίμιο;
Ι.Α.: Κάθε συγγραφικό έργο περικλείει την ατομικότητα του συγγραφέα του. Εμπεριέχει, με άλλα λόγια, έναν ιδιαίτερο προσωπικό τόνο, με τον οποίο ο δημιουργός του εκφράζει ένα πνευματικό περιεχόμενο ή μία αισθητική αντίληψη είτε από τον χώρο της νόησης είτε από τον χώρο του υποσυνείδητου, ενώ παράλληλα, σε ένα έργο υπάρχουν πολλές φορές στοιχεία που αντλεί ο δημιουργός του από το κοινό πολιτιστικό απόθεμα.
Η αυτοαναφορικότητα έχει να κάνει με την αναφορά του λογοτέχνη στην τεχνική του, στα εκφραστικά του μέσα ή στις ιδέες του ή στον εαυτό του ως λογοτέχνη, ως πνευματικό άνθρωπο, η οποία γίνεται μέσα στο λογοτεχνικό κείμενο. Η αυτοαναφορικότητα ως τεχνική συνδέεται φυσικά με την πρόθεση του συγγραφέα να πει αυτά που έχει να πει με τον συγκεκριμένο τρόπο, άρα και με το περιεχόμενο. Ουσιαστικά και η αυτοαναφορικότητα και το αυτοσχόλιο μπορεί να είναι έκδηλα σε κείμενα που ο συγγραφέας ταυτίζεται με τον αφηγητή.
Η τέχνη, καθόλη την διάρκεια της ιστορίας της, εξέφραζε την προσωπική ανησυχία και προσέδιδε ένα κοινωνικό, ακόμα και παναθρώπινο νόημα στα δημιουργήματά της. Ενίοτε στρέφεται προς τον ίδιο της τον εαυτό, αναζητώντας έμπνευση και απαντήσεις στους προβληματισμούς των φορέων της. Με το πέρασμα του χρόνου οι άνθρωποι απέκτησαν απεριόριστη πρόσβαση στην πληροφορία και τα έργα του παρελθόντος. Η ιστορία της τέχνης και των λογοτεχνικών κειμένων δεν είναι πλέον παρά ένας μακρύς κατάλογος αρχείων, αλλά και αφορμών για τον σύγχρονο καλλιτέχνη ή συγγραφέα. Ωστόσο, το τρίπτυχο της αλήθειας –φιλοσοφία, θρησκεία και τέχνη– απέκτησε στη σύγχρονη εποχή ένα ακόμη σκέλος, την πληροφόρηση. Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει τη επιβολή της στο κοινωνικό γίγνεσθαι και κατ' επέκταση στη διαμόρφωση νέων ιδεών και συνειδήσεων. Έτσι το συνονθύλευμα πληροφοριών, ειδήσεων και γλωσσικών δανείων καθιστούν τους φορείς πληροφόρησης και ψυχαγωγίας, όπως και τις διάφορες μορφές λόγου και τέχνης ως δημόσιο λόγο, ευάλωτους σε αυτήν την πολυπρισματική και πολυδιάστατη πραγματικότητα. Επομένως, η πραγματικότητα δεν μπορεί να εννοηθεί ως μία καθόλα πραγματιστική ενότητα. Δεν είναι, δηλαδή, απλά και μόνο το σύνολο προσώπων και αρμοδιοτήτων. Είναι η διακειμενικότητα μέσων, γεγονότων και αναπαραστάσεων, αλλά και η persona, η προσωπικότητα του συγγραφέα με άλλα λόγια.
Τι θέλετε να κρατήσει ο αναγνώστης;
Ι.Α.: Οι άνθρωποι στις διαπροσωπικές τους σχέσεις παράγουν και αναπαράγουν αντιλήψεις για τον τρόπο λειτουργίας της κοινωνίας τους, αλλά ταυτόχρονα λειτουργούν και ως υποκείμενα των αντιλήψεων αυτών, δηλαδή ενεργούν ως δρώντα υποκείμενα, τα οποία έχουν επιθυμίες, τις οποίες εκφράζουν, υλοποιούν, μεταβάλλουν ή ακυρώνουν, συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτό στην αναπαραγωγή ή μεταβολή της κοινωνικής κατασκευής. Άρα η όποια προσωπική αντίληψη μπορεί να έχει σχηματίσει ο καθένας για τον κόσμο, τη φύση, τον εαυτό του, δεν μπορεί να παραμένει αποκλειστικά προσωπική, αλλά λειτουργώντας ως κοινοποιήσιμη διαδικασία αναμετράται με την προσδοκία της να γίνει δράση, ενώ τις περισσότερες φορές οι ίδιες οι σχηματοποιημένες αντιλήψεις προκύπτουν από προγενέστερη δράση, της οποίας αποτελούν μια ουσιαστική συμπύκνωση. Η δε λογοτεχνία, ως προνομιακό συμβολικό σύστημα, ενεργοποιεί τις αναπαραστάσεις της πραγματικότητας, μέσα από τις οποίες γίνεται αντιληπτή η πραγματική και φαντασιακή θέαση του κόσμου. Από αυτή την άποψη, η ανάγνωση συνδέεται οργανικά με την ιδεολογία, τόσο ως διαδικασία αισθητικής εμπειρίας όσο και ως ευρύτερη πολιτισμική πρακτική. Όμως, το όποιο λογοτεχνικό ή επιστημονικό κείμενο δεν είναι αύταρκες, καθώς πέρα από την οργάνωση της δομής του και τον συνδυασμό των στοιχείων του που εγκαθιδρύονται είτε στο προσκήνιο είτε στο παρασκήνιο, υπάρχουν πάντοτε κενά απροσδιοριστίας. Αυτό που προέχει στην παραγωγή των νοημάτων είναι η πράξη της ανάγνωσης και το πώς ο τελικός χρήστης ανταποκρίνεται σε αυτά. Ο κάθε αναγνώστης ανασυνθέτει το κείμενο ώστε να έχει εσωτερική αλληλουχία. Κατά τη διαδικασία της ανάγνωσης αλληλεπιδρά με το κείμενο για να οικοδομήσει το νόημα. Η θεωρία της πρόσληψης απορρίπτει την αντικειμενικότητα και θέτει στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος το υποκείμενο, τον αναγνώστη. Σε τελική ανάλυση, η γνώση είναι μεταβαλλόμενη και οικοδομείται από τον καθένα χωριστά, γι' αυτό είναι υποκειμενική. Συνεπώς, δεν μπορεί να μεταδοθεί από τον συγγραφέα στους αναγνώστες, αλλά αποτελεί, συνήθως, προϊόν της εννοιολογικής αλλαγής που επέρχεται στους τελευταίους λόγω της γνωστικής σύγκρουσης στην οποία υποβάλλονται.
Ο Ιωάννης Αθανασιάδης μιλάει για το βιβλίο του, Συνδρομή στη θεωρία του νηστικού αρκουδιού, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βακχικόν. Στην περίληψη διαβάζουμε:
Ένας εσωτερικός μονόλογος, μία βιοαναδραστική ψυχανάλυση, ένα σεμινάριο αυτογνωσίας, μία υπαρξιακή αναζήτηση, ένα φιλοσοφικό δοκίμιο, μία διατριβή επάνω στην ανθρώπινη συμπεριφορά και τα παραγωγικά της αίτια ή μία πολιτική πραγματεία; Ένα βιβλίο φιλόδοξο, ευφάνταστο, αιχμηρό και ριζοσπαστικό. Ο ήρωας, επιθυμώντας να αφήσει το αποτύπωμά του, περιεργάζεται τους τρόπους θανάτωσης και ταφής, επιδίδεται σε συζητήσεις με αγαπημένα πρόσωπα, επιστρέφει πολλές φορές στην αφετηρία δοκιμάζοντας εναλλακτικές προοπτικές, περιδιαβαίνει ανάμεσα στις πιο σημαντικές φιλοσοφικές και πολιτικές θεωρίες όλων των εποχών και της δικής μας, προσπαθώντας να ανακαλύψει το νόημα της ζωής. Τελικά, καταλήγει στο δικό του μη οριστικό συμπέρασμα.
Quotes … "by the book":
• Μία είδηση αρκεί να φαίνεται τίμια, δεν χρειάζεται και να είναι.
• Η κάθε ερώτηση αποτελεί μία γέννηση κι η κάθε απάντηση συντείνει στο θάνατό της. Όσο πιο ολοκληρωμένη είναι η απάντηση τόσο πιο δυνατή η μαχαιριά. Στο τέλος η ερώτηση πέφτει κάτω. Ξεψυχά!
• Κατανοώ ότι δεν βρίσκομαι εδώ για μένα, αλλά για να συνεισφέρω στην ανθρωπότητα. Όπως και αντίστροφα. Η ανθρωπότητα βρίσκεται εδώ για να συνεισφέρει σε μένα.
• — Και Παοκτζής και Ολυμπιακός μαζί; Γίνεται; — Βεβαίως! Γιατί όχι; Τουλάχιστον, για όσο διάστημα βρίσκομαι σε υπέρθεση. Διότι πάντοτε καραδοκεί ο κίνδυνος να διολισθήσω, να καταρρεύσω σε μία θέση.
• Η απώλεια της φυσικής μου υπόστασης ως έμβιου όντος δεν συνιστά μία αφαίρεση, αλλά μία πρόσθεση. Η αριθμητική δε αυτή πράξη δεν λαμβάνει χώρα στην αφετηρία, εφόσον δεν είναι ακόμη τότε γνωστό το ψηφίο που θα εφαρμόσουμε σε μία προσθετική σύνθεση με σχέση διατακτικότητας.
• Αλήθεια, τι φοβερός και πανέξυπνος τρόπος να πολλαπλασιάζεις αδιάκοπα τον πληθυσμό εφευρίσκοντας και δημιουργώντας συνεχώς καινούργια νομικά πρόσωπα!
Ο Ιωάννης Αθανασιάδης γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη και τελείωσε το Λύκειο στο ιστορικό κτίριο της Ικτίνου, στο κέντρο της πόλης. Σπούδασε στη νομική σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, πήρε υποτροφία από το ΙΚΥ κατά τα τρία (3) πρώτα χρόνια σπουδών του, κατόπιν έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο εμπορικό δίκαιο από όπου αποφοίτησε με άριστα δέκα (10) και, στη συνέχεια, παρακολούθησε μαθήματα τίτλου DEA στο Paris I – Sorbonne Panthéon, με κατεύθυνση ιστορία και πολιτική. Αργότερα, ολοκλήρωσε τη διδακτορική του διατριβή και αναγορεύθηκε ομόφωνα σε διδάκτορα νομικών επιστημών. Από τον πατέρα του κληρονόμησε τη μαθηματική σκέψη. Εργάζεται ως δικηγόρος με μακρόχρονη επαγγελματική εξειδίκευση και εμπειρία στα ανώτατα δικαστήρια (Συμβούλιο της Επικρατείας και Άρειο Πάγο), ενώ επίσης συνεργάστηκε επαγγελματικά επί σειρά ετών με την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Έχει συγγράψει άλλα τέσσερα βιβλία και έχει δημοσιεύσει πολυάριθμες μελέτες ή σχόλια σε νομικά περιοδικά. Για ένα μικρό χρονικό διάστημα δίδαξε στο Ινστιτούτο Εφαρμοσμένων Οικονομικών & Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, ενώ επίσης διετέλεσε μέλος του πρωτοβάθμιου πειθαρχικού συμβουλίου των Δικηγορικών Συλλόγων της περιφέρειας του Εφετείου Θεσσαλονίκης. Εμφανίστηκε για πρώτη φορά στα λογοτεχνικά πράγματα το 2009, ενώ το 2017 γνωρίστηκε με τον κύκλο της Φλώρινας. Τα τελευταία χρόνια έχει αναπτύξει έντονη κοινωνική δράση, ως πρόεδρος και μέλος σωματείων κοινωνικής δικτύωσης, ασχολούμενος παράλληλα με την οργάνωση συνεδρίων, ημερίδων, επιστημονικών και κοινωνικών εκδηλώσεων. Μιλά με άνεση αγγλικά, γαλλικά και γερμανικά. Τα επιστημονικά και ερευνητικά του ενδιαφέροντα εστιάζονται περισσότερο στο εμπορικό, το οικονομικό, το αεροπορικό, το ασφαλιστικό, το δημόσιο, το δασικό, το εμπράγματο και το ποινικό δίκαιο. Οι πνευματικές του ενασχολήσεις περιστρέφονται γύρω από την ποίηση, την πολιτική, τα εικαστικά και τη φιλοσοφία. Το δικηγορικό του γραφείο προσφέρει στο κοινό της Θεσσαλονίκης και της Κεντρικής Μακεδονίας υπηρεσίες πολύ υψηλού επιπέδου σε όλο το φάσμα των υποθέσεων, με έμφαση σε θέματα εμπορικών διαφορών, εταιριών, διαχείρισης κινδύνου, εγκληματικότητας και ποινικής καταστολής, οικογενειακών διενέξεων, πνευματικής ιδιοκτησίας, αστικών και αγροτικών ακινήτων και δημόσιων οργανισμών.
