koukidaki: Νέα απ’ τον Θερβάντες: Τέσσερις μονόπρακτες κωμωδίες του Μιγκέλ ντε Θερβάντες

Η Θεατρική Εταιρεία THEARTES των Κωνσταντίνου Κυριακού και Κατερίνας Μπιλάλη και η Θεατρική Ομάδα Μπουφόνοι της Βίλης Σωτηροπούλου ενώνουν τις δυνάμεις τους, παρουσιάζοντας για πρώτη φορά στην Ελλάδα, σε ενιαία παράσταση, τέσσερα κωμικά μονόπρακτα του Μιγκέλ ντε Θερβάντες. Μέσα από την παράστασή τους με τίτλο «Νέα απ’ τον Θερβάντες» συστήνουν τον μεγάλο Ισπανό συγγραφέα ως «δραματουργό» στο ελληνικό θεατρικό κοινό και παράλληλα κάνουν μια αναδρομή στην ιστορία της Κωμωδίας.

Παρακάτω, διαβάστε τι απάντησαν ο σκηνοθέτης Κωνσταντίνος Κυριακού και η Κατερίνα Μπιλάλη για την παράσταση. Στο τέλος μπορείτε να βρείτε τις σχετικές πληροφορίες και όλους τους συντελεστές.

Ποιες ήταν οι προκλήσεις και πώς τις αντιμετωπίσατε;

Κωνσταντίνος Κυριακού: Η παράσταση «Νέα απ’ τον Θερβάντες» αποτελείται από τέσσερις μονόπρακτες κωμωδίες του Μιγκέλ ντε Θερβάντες, οι οποίες παρουσιάζονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα –όπως για πρώτη φορά στην Ελλάδα παρουσιάζεται ένα πρωτότυπο θεατρικό αυτού του μεγάλου Ισπανού συγγραφέα, και όχι μια θεατρική μεταφορά κάποιου μυθιστορήματός του. Το γεγονός λοιπόν ότι αποφασίσαμε να συστήσουμε τον δραματουργό Θερβάντες στο ελληνικό θεατρικό κοινό, αποτελεί από μόνο του μία μεγάλη πρόκληση, αλλά και ευθύνη. Και αυτό διότι, με αυτήν την παράσταση επιθυμούμε να διανοιχτεί ο δρόμος προς τη θερβαντινή δραματουργία και να κερδίσει και αυτή την αποδοχή και τη δημοτικότητα που έχει κερδίσει η πεζογραφία του Θερβάντες, αλλά κυρίως το magnum opus του ο Δον Κιχώτης.

Μέσα σε αυτά τα τέσσερα κωμικά μονόπρακτα κυλάει ανεμπόδιστα η ανεξάντλητη κωμική φλέβα του Θερβάντες, η οποία ενέχει εμφανώς και αδρώς τις επιρροές που άσκησε η commedia dell’arte στο θεατρικό του corpus. Προκειμένου να αποφευχθεί η παραστασιοποίηση και των τεσσάρων μονόπρακτων με την ίδια υποκριτική φόρμα της commedia dell’arte, κάτι που θα μπορούσε πιθανόν να είναι «κουραστικό» για το κοινό, αποφασίσαμε με την Κατερίνα Μπιλάλη να διατηρήσουμε αυτήν την επιρροή ως την έναυση της παράστασής μας και να αξιοποιήσουμε τα θερβαντινά μονόπρακτα ως ένα όχημα για μια αναδρομή σε όλη την Ιστορία της Κωμωδίας. Αρχής γενομένης από την ιταλική αυτοσχέδια κωμωδία (Commedia dell’arte Style) αποτυπώνουμε συγχρόνως τις επιρροές και τις επιδράσεις που άσκησε αυτή στη μετέπειτα δραματουργία. Έτσι, οι ενδιάμεσοι σταθμοί της παράστασής μας είναι η γαλλική κλασικιστική ηθικολογική κωμωδία του Μολιέρου (Moliéresque Style) και η ελληνική κωμωδιογραφία των τελών του 19ου αιώνα, με την πολιτική κωμωδία ηθών, τα μονόπρακτα-φάρσες και το κωμειδύλλιο (Comédie-Vaudeville Style), μεταγραμμένη σε ομοιοκατάληκτο δεκαπεντασύλλαβο, ενώ έχουμε θέσει ως σημείο τερματισμού τη σύγχρονη γερμανική κωμωδία (Sur-postmodern Style).

Τι πραγματεύεται το έργο και τι θέλετε να κρατήσει ο θεατής στο τέλος;

Κ.Κ.: Αυτά τα τέσσερα κωμικά μονόπρακτα, διακρίνονται για την απόλυτη ελευθερία τους, τόσο σε επίπεδο φόρμας όσο και ιδεολογικά. Η επιλογή να παρουσιαστούν σε μία ενιαία παράσταση, βασίστηκε στην κοινή θεματολογία τους, η οποία περιστρέφεται γύρω από το θέμα του ερωτικού πάθους, της συζυγικής απιστίας και των κωμικών ή τραγικών συνεπειών τους. Οι ιστορίες τους φωτίζονται από χιουμοριστικά παιχνίδια, με πρωταγωνιστές τούς αιώνια γελοίους τύπους (μπούφοι, ρουφιάνοι, χωριάτες, προξενήτρες, γερο-παράξενοι, κ.λπ.). Οι θεατρικοί ήρωες του Θερβάντες είναι απεικονίσματα ρηξικέλευθων ιλαροτραγικών ζωγραφικών πινάκων, φτιαγμένων με ελαφρές πινελιές, που ομοιάζουν, αντεστραμμένες και διακωμωδούμενες, με το πραγματικό στοιχείο. Οι θεατρικές αυτές ζωγραφιές είναι ποικιλμένες με υπερβολικούς, γκροτέσκους και γελοίους χαρακτήρες, όλοι τους άξιοι της πένας του Θερβάντες, και είναι επικαλυμμένοι με σάλτσες ιδιωμάτων, πασπαλισμένοι με καρυκεύματα φράσεων, εμπλουτισμένοι με συνοδευτικά αστείων φράσεων, που λειτουργούν ανακουφιστικά και αναζωογονητικά, εκτός από ψυχαγωγικά, για το κοινό. Επιπροσθέτως, το κοινό, με την παραστασιοποίηση αυτών των τεσσάρων μονόπρακτων με διαφορετική υποκριτική αλλά και δραματική φόρμα, μεταφέρεται σε ένα ταξίδι μέσα στον Χρόνο.

Ποια είναι η άποψή σας για τη σύγχρονη δραματουργία;

Κ.Κ.: Όπως σε κάθε εποχή, από καταβολής της Τέχνης του Θεάτρου, έχουν γραφτεί, γράφονται και θα γράφονται θεατρικά έργα που είναι αριστουργήματα, έργα που είναι ενδιαφέροντα, έργα που είναι μέτρια, έργα που είναι κακά. Τα κριτήρια βέβαια είναι πάντοτε υποκειμενικά. Μολαταύτα, δεν μπορούμε να αρνηθούμε ότι και οι τρεις μεγάλοι τραγικοί ποιητές μας, αλλά και ο Αριστοφάνης και ο Σαίξπηρ και ο Μολιέρος ακόμα, έχουν συγγράψει έργα που δεν θεωρούνται, ούτε και είναι, ισάξια με τα μεγάλα θεατρικά επιτεύγματά τους. Το ίδιο ισχύει και για τη σύγχρονη δραματουργία, τόσο σε εγχώριο όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο.

Πώς χαρακτηρίζετε τον ρόλο σας και πώς τον προσεγγίσατε;

Κατερίνα Μπιλάλη: Επειδή πρόκειται για τέσσερις μονόπρακτες κωμωδίες, σε καθεμία από αυτές, έχω και έναν διαφορετικό ρόλο. Στο πρώτο μονόπρακτο, το οποίο είναι σκηνοθετικά εγγεγραμμένο στο στυλ της commedia dell’arte, υποδύομαι μια παντρεμένη γυναίκα μ' έναν πολύ μεγαλύτερο άντρα, η οποία δεν έχει παραιτηθεί από τις χαρές και τις απολαύσεις της ζωής και φυσικά και από τον έρωτα. Υιοθετώντας το στυλ της Inamorata της commedia, δεν ακολουθώ τις νόρμες που επιβάλλει μια πατριαρχική κοινωνία αλλά διεκδικώ, έστω με παράδοξο τρόπο, τη διάθεση του σώματός μου, όπως επιθυμώ. Στο δεύτερο μονόπρακτο, είμαι η αεικίνητη, σπιρτόζα υπηρέτρια, μέσα σε ένα μολιερικό πνεύμα, που παρακινώ την κυρά μου να κάνει την επανάστασή της και να χαρεί τη ζωή και τον έρωτα, παραβαίνοντας τις επιβληθείσες ηθικές αξίες, οι οποίες ήθελαν μια νεαρή γυναίκα παντρεμένη και φυλακισμένη από έναν ηλικιωμένο άντρα. Στο τρίτο μονόπρακτο, το οποίο είναι χωροχρονικά τοποθετημένο στον 19ο αιώνα και υφολογικά στο στυλ της αστικής ηθογραφικής κωμωδίας, ο ρόλος μου είναι αυτός της πανούργας κοκότας, στην οποία ο Θερβάντες θέλησε να δώσει ένα μάθημα και γι' αυτό βρίσκεται ελαφρώς εξαπατημένη από κάποιον άντρα. Παρ' όλα αυτά, όμως, η καρδιά και το πνεύμα αυτής της γυναίκας είναι πάνω από μικρότητες και γι' αυτό συγχωρεί και παίρνει πάλι τον έλεγχο της ζωής της. Στο τέταρτο και τελευταίο μονόπρακτο, το οποίο παρουσιάζεται ως μια παρωδία του μεταμοντέρνου, υποδύομαι τη γυναίκα ενός μαφιόζου, η οποία είναι φοβερά πολυλογού και παρ' όλη την προσπάθεια του άντρα της να την γιατρέψει με τρόπο ομοιοπαθητικό, εκείνη θα ανασυγκροτηθεί και θα υποστηρίξει αυτό το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της.

Υπήρξαν προκλήσεις και πώς τις αντιμετωπίσατε;

Κ.Μ.: Η επιλογή τού να παρουσιαστούν τα τέσσερα μονόπρακτα σε διαφορετικές χρονικές περιόδους, που καλύπτουν συνολικά τέσσερις αιώνες, είναι μια ιδιαίτερη πρόκληση για όλους τους συντελεστές της παράστασης. Όλα τα επιμέρους στοιχεία της παράστασης, η μουσική, οι χορογραφίες, οι φωτισμοί, η κινησιογραφία, η υποκριτική φόρμα, θα πρέπει να συγχρονιστούν με την εκάστοτε εποχή. Άρα η πρόκληση ως ηθοποιός είναι μεγάλη όταν καλούμαι να αποδώσω σωματικά, φωνητικά, συναισθηματικά την αποτύπωση των διαφορετικών αισθητικών ρευμάτων. Μια επιπλέον πρόκληση είναι η χρήση της μάσκας και αυτό γιατί χρήζει ξεχωριστής μελέτης και σε οδηγεί από μόνη της σε δικά της μονοπάτια.

Πώς θα περιγράφατε την παράσταση σε μια λέξη ή φράση;

Κ.Μ.: Μια κωμικοαυτοσχεδιαστικομολιεροηθογραφικομεταμοντέρνα παρωδία!

Ποια η γνώμη σας για τη σύγχρονη δραματουργία;

Κ.Μ.: Θεωρώ ότι είναι πλούσια και εξαιρετικά ενδιαφέρουσα. Ειδικά η ελληνική σύγχρονη δραματουργία, την οποία έχω μελετήσει περισσότερο, βρίθει αξιόλογων θεατρικών κειμένων. Είναι κέρδος για τον πολιτισμό να βρίσκουν τον δρόμο τους για τη σκηνή και την παραστασιοποίησή τους.

Χαίρομαι που τελευταία ακούγεται η φωνή του «άλλου», μέσα από τη γυναικεία γραφή, από queer κείμενα και γενικότερα κείμενα «άλλα».