Ποίηση. Μια συλλογή της Ζωής Τόλη είναι το Πέλαγος απροσπέλαστο, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Θεοδόσης Αγγ. Παπαδημητρόπουλος, και που η ίδια θα περιέγραφε μονολεκτικά ως «Έρως».
Διαβάζοντας με προσοχή τα κείμενα, διακρίνω δύο μεγάλες κατευθύνσεις πάνω και γύρω από τις οποίες κινούνται τα νοήματα και τα θέματα. Ο ένας άξονας είναι φυσικά ο έρωτας, ο άλλος η θάλασσα· δηλαδή όπως ακριβώς το εκλαμβάνει κανείς από τον τίτλο σε συνδυασμό με την απάντηση της δημιουργού. Όχι, δεν προκαταβάλλομαι από τις συγκυρίες-διατυπώσεις αυτές. Εξηγώ παρακάτω.
Η Θάλασσα είναι εκείνη που εισάγει τον αναγνώστη στο βιβλίο· θα μπορούσε να είναι μια ωδή –αν δεν είναι ήδη· γνωρίζω ότι βάσει των κλασικών προτύπων δεν είναι, αλλά η (λογο-)τεχνία επιδέχεται καινοτομίες και πρωτοτυπίες, όπως κάθε άλλη τέχνη. Σε κάθε περίπτωση υμνεί τη θάλασσα, στην οποία επανέρχεται σε όλη την έκταση: όχι μόνο ως θάλασσα ή πέλαγος, μα και αρχιπέλαγος και ωκεανός, και παράλληλα λιμάνι, παφλασμός, φλοίσβος, κύμα, ακρογιαλιά, ακροθαλασσιά... Σχεδόν ό,τι μπορώ να σκεφτώ γύρω από το «μεγάλο μπλε» τού πλανήτη βρίσκεται ανάμεσα στους στίχους.
Την αγαπά τη θάλασσα, δείχνει πόσο την έχει σημαδέψει, την δείχνει τη σημασία της και την προσωποποιεί όπως συμβαίνει γενικότερα στην ποίηση με τον Έρωτα, την Αγάπη κ.ο.κ.
Σε γενικές γραμμές σχολιάζει, περιγράφει, συναισθάνεται... και «απασχολείται» με τον έρωτα.
«Οι μεγάλοι έρωτες / γεννήθηκαν για να μας σκοτώνουν.»«Περιπατητές άπειρων ονειροπολήσεων / οι νοσταλγοί του έρωτα.»
Συνηθίζει να κλείνει το κάθε της ποίημα με έναν (προσδι-)ορισμό. Λειτουργεί και σαν υστερόγραφο ή σαν απόσταγμα ή απαραίτητη επεξήγηση... μια «αυλαία» προσωπικού στιλ ή ύφους. Το θεσπέσιο είναι πως λειτουργεί! Δημιουργεί εντυπώσεις, εντάσεις, ολοκληρώματα... πάντα βέβαια υπό το πλαίσιο μέσα στο οποίο επιθυμεί να «μιλήσει» η κυρία Τόλη και σύμφωνα με το πρίσμα της.
«Ευσυγκίνητη θάλασσατα έναστρα μυστικά·φθαρτοί οδηγοίοι ιδέες σου·αναλώσιμα προϊόνταοι σχεδιασμοί σου.Φθαρτότητα:η επίγευση του κατήφορου.»«Συντροφιά: φανταστική εταίρα της απουσίας.»«Λεηλασία, / τελευταίο στάδιο / του αμοραλισμού.»
Αναφέρονται κάποια παραδείγματα εδώ όμως η αναγνωστική εμπειρία δεν μπορεί να «χωρέσει» ανάμεσα σε αποσπασματικές αποτυπώσεις, ούτε σε μεμονωμένα στιχάκια. Αν θέλουμε να είμαστε τυπικοί και δίκαιοι απέναντι στα έργα, πρέπει να γνωρίζουμε όλη την έκταση χωρίς εξαιρέσεις. Για τις ανάγκες του παρόντος όμως...
Πέρα από ολιγόστιχα ποιητικά κείμενα, της αρέσει και η πεζοποίηση, ο λυρισμός της πεζογραφίας και να δημιουργεί τέτοιας «υφής» έργα γράφοντας –θα ταίριαζε και «δομώντας»– πραγματικά μεγάλους στίχους. Σε συνάφεια με ένα σχόλιο που έκανα παραπάνω, αξίζει να αναζητήσει κανείς –κυρίως ανάμεσα σε νέες πένες που είναι πιο αυθεντικές και λιγότερο επηρεασμένες– καινές προσεγγίσεις κι εδώ, υπάρχουν τέτοια δείγματα.
Στο Συνάντηση με το άγνωστο, που αποτελεί ένα τέτοιο παράδειγμα, διαβάζουμε μια βιογραφία. Από τη γέννηση ως τον θάνατο (;).
«Το κάλλος γεννάται / στην έξαψη της διέγερσης.»
Μιλάει για ομορφιά. Και αισθητική. Τέτοιες έννοιες και άλλες σχετικές ή ιδέες ή εικόνες περνούν μπροστά από τα μάτια μας, και σχολιάζει τα πάντα: την κοινωνία, τον άνθρωπο... Διαθέτει πλούσιο λεξιλόγιο, απεχθάνεται (ίσως ακούγεται βαρύ το ρήμα αυτό) τις επαναλήψεις και «χρωματίζει» τον λόγο της χρησιμοποιώντας πολλά σημεία στίξης –σε αντίθεση αυτό ως προς την μοντέρνα (;) ή μεταμοντέρνα (;) ή νεοτεριστική (;) σύγχρονη ποιητική σύνταξη που δίνεται άνευ στίξης, ή με ελάχιστα σημεία, αφήνοντας τον φιλαναγνώστη να διαβάσει τα γραφόμενα κατά το δοκούν. Δηλαδή, ποντάρει στη φρέσκια της ματιά όμως κρατώντας τον έλεγχο και χωρίς να κινδυνεύει να παραποιηθεί ο λόγος της από τον εκάστοτε.
«Ορίζουμε την ταχύτητα / της απογείωσης / με τα φτερά / μιας ενστικτώδους πρωτοβουλίας.»
Το αγαπημένο μου όλων προέκυψε το Δεν. Και σας το αντιγράφω:
ΔενΤα δωμάτια της αντάραςαναστενάζουν.Ασήκωτη λύπη..........................Φορτωμένο καράβι η παληά ζωή.Ήχοι, αγάπες, θυμοί,οριστικές στάχτες.Δεν...ποτέ ξανά.
Η εποχή που ταιριάζει στο βιβλίο είναι το καλοκαίρι, το ελληνικό συγκεκριμένα, ενώ αν ήταν χρώμα θα ήταν το γαλάζιο (αναμφίβολα) σε όλες τις αποχρώσεις του, συν το απόλυτο κόκκινο για τις στιγμές της μεγάλης έντασης· και της αιμορραγίας.
Τα τελευταία τέσσερα έργα του πονήματος, Τέλος, Και...., Εκ νέου και Ζωή, θα μπορούσαν να αποτελέσουν μια ενότητα, μια συνέχεια, ένα ενιαίο έργο. Πάντως κλείνει με τη ζωή. Κι έναν ακόμη από εκείνους τους προσδιορισμούς που της αρέσει να βάζει στο τέλος, τη στιγμή της υπογραφής. Στις αυλαίες της.
«Ζωή
απαρτία καιόμενων ήλιων.»
Ε,ναι!
Βάλτε το στη λίστα· υπάρχει λόγος.
