«Στὴν σειρὰ αὐτὴ εἶχα τὴν ἑξῆς σκέψη: Πόσοι ὁμιλοῦν γιὰ τὴν συνέχεια τῆς Ἑλληνικῆς ἀνὰ τοὺς αἰῶνας... Ἂς ἰδοῦμε τί λέγουν οἱ ἴδιοι οἱ λόγιοι καὶ γραμματικοί, πῶς οἱ ἴδιοι ἐκλαμβάνουν τὴν γλῶσσα καὶ πῶς συντάσσουν τὶς γραμματικὲς ἀπὸ τὸν Θρᾷκα ἕως τὸν 19-20ον αἰῶνα».
Αυτό ανταπάντησε ο εκδότης Θεοδόσης Παπαδημητρόπουλος σε σχετική συνομιλία μας για αυτήν την σειρά βιβλίων. Γνωρίζω πολύ καλά ότι ελάχιστοι φιλαναγνώστες θα ενδιαφέρονταν να αποκτήσουν τον τίτλο «Γραμματική διά στίχων πολιτικών» (τυχαίο το παράδειγμα), με την πρόφαση ότι δεν είναι «δουλειά» του αναγνώστη να μελετήσει τη γραμματική ή επειδή είναι σαφές ότι δεν πρόκειται για ένα διασκεδαστικό ταξιδιάρικο μυθιστόρημα.
Κι εδώ είναι που κάνουμε το λάθος, ακόμα και από τη μεριά του αναγνώστη· αν βάλουμε στο «πεδίο» τον συγγραφέα, τον δημοσιογράφο κ.ο.κ. τότε το λάθος είναι διπλό! Θα αντιλογήσει κανείς ότι δεν γίνεται να συνεχίζεται δια βίου η μάθησις ή ότι δε χρειάζεται, ότι δεν είναι απαραίτητο τα άτομα κάποιας ηλικίας και με κάποιες εμπειρίες να ασχοληθούν περαιτέρω με κανόνες και χαρακτηριστικά της γλώσσας. Τριπλό το λάθος!
Τα επιχειρήματα που καταρρίπτουν ως χάρτινο πύργο τα ανωτέρω είναι πάμπολλα (θεωρώ πολλά από αυτά αυτονόητα, τουλάχιστον ως έναν βαθμό) αλλά υπάρχουν κι άλλοι λόγοι που δεν πολυφαίνονται επιφανειακά.
Για παράδειγμα: ας πούμε ότι είσαι ηθοποιός -ξέρω, θα πεις ότι δεν είναι δουλειά σου η συγγραφή του σεναρίου ή του θεατρικού- θέλεις όμως να αρθρώνεις σωστά τον λόγο, έτσι δεν είναι; Να έχεις ορθοφωνία, να χρωματίζεις, να ερμηνεύεις· ακόμα, σοβαρή κατάκτηση είναι, να είσαι σε θέση να διαβάσεις σωστά ένα κείμενο. Μη βιαστείς να απαντήσεις πως υποδύεσαι άρτια και σου αρκεί -εξάλλου, οι κριτικές που συλλέγεις είναι ικανοποιητικές- γιατί κι αυτό «μπάζει» ή «παίζεται».
Επίσης, ας πούμε ότι είσαι αρθρογράφος σε μαγκαζίνο ποικίλης ύλης ή ό,τι άλλο θέλεις (αν είσαι κριτικός τα πράγματα είναι πολύ πιο σοβαρά) και υποχρεούσαι να γνωρίζεις άψογα το συντακτικό (το επιχείρημα του αρχισυντάκτη που θα είναι εκεί και θα διορθώνει δεν ευσταθεί πάντα για αρκετούς λόγους: ίσως να μην είναι σε θέση να αντιληφθεί το πνεύμα σου, το ύφος σου, τον τονισμό σου στον γραπτό λόγο κ.λπ) ή ας υποθέσουμε ότι είσαι εν δυνάμει συγγραφέας και θέλεις να έχεις εκφραστικότητα που να εξυπηρετεί εσένα και το πόνημά σου, πώς θα το επιτύχεις αυτό, άραγε; (Το επιχείρημα του επιμελητή που θα «στρώσει» το κείμενο δεν είναι εύστοχο καθώς δεν είναι δουλειά τού επιμελητή να «στρώνει» κείμενα ή να «ανιχνεύει» πίσω από τις λέξεις ή να «αφουγκράζεται», παρά μόνο να διορθώνει αυτά που υπάρχουν στο χαρτί.)
Εξακολουθώ· ας πούμε ότι σου αρέσει η ποίηση και θεωρείς ότι έχεις να «δώσεις», ότι σου «κάνει» αυτός ο τρόπος έκφρασης -μια χαρά όλα-, πώς όμως θα επιτύχεις σε μια πιο λακωνική και συμπυκνωμένη φόρμα;
Και στην τελική, γιατί να χρειαστείς δισεκατομμύρια χιλιομέτρων για να αντιληφθείς τις διαστάσεις και τις προοπτικές μιας γλώσσας αν υπάρχουν πιο σύντομες διαδρομές; Γιατί να γράψεις/να ερμηνεύσεις/να διαβάσεις «πατάτες»; Ή μήπως είσαι ένας από εκείνους που θεωρούν ότι τα ξέρουν; (Το τελευταίο κι είναι μεγάλη παγίδα και μπορώ να σε διαβεβαιώσω ότι είσαι πιο κοντά στο "λίγα" παρά στο "όλα".) Κι άμα τα ξέρεις, κατανοείς τι λέει ο τίτλος εκείνου του βιβλίου που ανέφερα παραπάνω ο οποίος μιλάει για στίχους πολιτικούς; Γνωρίζεις την τέχνη της προσωδίας ή τον ηρωισμό της τραγωδίας; Τι είναι ελεγεία; Το συνώνυμο σε τι διαφέρει από το ομώνυμο και φερώνυμο τι θα πει; Τι εννοούμε μιλώντας για μουσικό τονισμό; Τι είναι το ιαμβικό μέτρο;
Μπορώ να θέτω ερωτήματα και ζητήματα ως το άπειρο...
Βιβλία εμπλουτισμού λοιπόν -αποστάγματα γνώσης συμπυκνωμένης και ουσιαστικής, οδηγοί εκμάθησης, οπτικές και προτάσεις βελτιστοποίησης, και μάλιστα με έναν ενδιαφέρον τρόπο που δε θα σε κάνει να βαρεθείς παρά μόνο θα σου διδάξει, θα διευρύνει ορίζοντες και θα σου ανοίξει δρόμους- αποτελούν τούτοι οι τίτλοι που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Θεοδόσης Αγγ. Παπαδημητρόπουλος.
Τον τόνον ο γραμματικός τίθεται προσωδίαν·
προς τόνον γαρ το μελωδείν,
προς τόνον αρμονία.
Κυκλοφορούν (πληροφορίες για κάθε ένα ή παραγγελίες στους συνδέσμους που ακολουθούν):
Γραμματική δια στίχων πολιτικών, Μιχαήλ Ψελλός - Επιμέλεια και ερμηνευτικά σχόλια: Θεοδόσης Αγγ. Παπαδημητρόπουλος
Γραμματική τέχνη, Διονύσιος Θραξ - Επιμέλεια και ερμηνευτικά σχόλια: Θεοδόσης Αγγ. Παπαδημητρόπουλος
Ερωτήματα, Μανουήλ Χρυσολωράς - Επιμέλεια, εισαγωγή και σχόλια: Θεοδόσης Αγγ. Παπαδημητρόπουλος
Επίσης:
Ύμνος εις την Ελευθερίαν, Διονυσίου Σολωμού
Εισαγωγή Ιάκωβου Πολυλά - Επιμέλεια και σχόλια Θεοδόση Αγγ. Παπαδημητρόπουλου
