και άλλες ιστορίες
Ξένη λογοτεχνία, δηλαδή ένα στοιχείο που οι Έλληνες φιλαναγνώστες τιμούν αρκετά. Έτσι δεν είναι; Είναι; Η πραγματικότητα απέχει παρασάγγας. Οι Έλληνες τιμούν όντως τα πολυδιαφημισμένα μυθιστορήματα των Αμερικανών, Σκανδιναβών και όποιων άλλων δημοφιλών δημιουργών -παράδειγμα εκείνου που θα κερδίσει το Νόμπελ ή θα βγει στη μεγάλη οθόνη ταινία βασισμένη στο βιβλίο του- όμως, τι συμβαίνει με τους τίτλους όλων των άλλων; Στην πραγματικότητα λοιπόν, όποιος δεν έχει την τύχη μιας ειδικής συνθήκης προώθησης του βιβλίου του στο ελληνικό κοινό μέσω μιας διαφήμισης ή προβολής, δεν έχει καμία πιθανότητα. Εξάλλου, μη νομίζετε ότι μεταφράζονται και πολλοί άλλοι συγγραφείς εκτός των παραπάνω περιπτώσεων.
Υπό αυτό το σκεπτικό λοιπόν, το βιβλίο της Ζντράφκα Εφτίμοβα -που δεν έχει «καταφέρει» να αποκτήσει τη δημοτικότητα του Κίνγκ και του Κοέλο- και που δεν είναι μυθιστόρημα αλλά συλλογή ιστοριών -εντέχνως αποφεύγω να γράψω διηγημάτων- δεν (θα) έχει καμία τύχη(;) παρόλο που τα βιβλία της έχουν μεταφραστεί και κυκλοφορήσει σε δεκάδες χώρες...
Χαρακτηριστική είναι η φράση του μεταφραστή, Γρηγόρη Παπαδόγιαννη, που στο σημείωμά του λέει χαρακτηριστικά: Ξέρω μόνο να νιώθω όταν ένας συγγραφέας είναι μαγικός. Και η Ζντράφκα είναι μαγική. Χαρακτηριστική είναι και μια φράση που γράφει η ίδια στο δικό της: Η ιστορία μου πρέπει να πάρει λάσπη από το βάθος της αβύσσου και πρέπει ν' αγγίξει τον άνεμο που περνάει από την κορυφογραμμή του βουνού. Είναι ο μόνος τρόπος για να επιζήσει.
Διαβάζοντας τις αφηγήσεις, αποκλείεται να μην αναγνωρίσει κανείς την καλή λογοτεχνική πάστα, την ωραία δόμηση του λόγου, τις ζωντανές εικόνες και τον μικρόκοσμο που δημιουργεί κάθε φορά, ισοδύναμο με ένα σύμπαν. Μέσα σε λίγες σελίδες, η Ζντράφκα, καταφέρνει να εγγράψει στον αναγνώστη συνθήκες, πρόσωπα και συναισθήματα όπως ένα κείμενο μεγάλης έκτασης, όπως θα έκανε μία νουβέλα -μη πω ένα μυθιστόρημα! Αναμφίβολα, αυτή η δυνατότητα της πένας της σε συνδυασμό με το πνεύμα, το ύφος (ηθογραφία, χιούμορ στα σημεία, λαϊκοί ήρωες με τους οποίους μπορείς να ταυτιστείς ή συμπονέσεις κ.λ.π.) και την ατμόσφαιρα (γκρίζο, μυστηριακό και σκοτεινό περιβάλλον γοτθικής χροιάς) δημιουργούν ένα «εκρηκτικό» μείγμα λογοτεχνουργήματος.
Στα θέματα, συναντάμε δύσκολες συνθήκες διαβίωσης, ζόφο, φτώχεια κι απορία, μια αιωρούμενη θλίψη παντού, μια παγιωμένη μελαγχολία. Σκληρότητα, πόνος, μόχθος κ.ά. είναι μόνο μερικά από τα στοιχεία που διακρίνονται ολοκάθαρα ενώ οι καταστάσεις των έργων φτάνουν ως την απόλυτη εξαθλίωση· όχι όμως στην κακομοιριά. Αν και διαβάζουμε πολλά κοινωνικά δράματα και ψυχοδράματα, η πολύ καλή αφηγηματικότητα προσφέρει απολαυστικές στιγμές ανάγνωσης και εκείνη τη μαγεία που αναφέρθηκε παραπάνω.
...στη βιβλιοθήκη όπου ο αέρας είχε το όμορφο άρωμα της σκόνης του χαρτιού...
Κάποιες ιστορίες διαθέτουν μικρές ή μεγαλύτερες εκπλήξεις. Στο Βαυαρέζικο στιλ η ιστορία εξελίσσεται σε ένα τραπέζι όπου γευματίζουν δύο άνθρωποι ενώ πραγματεύεται τη σχέση μιας μάνα με την κόρη της. Είναι τραγικό κι αστείο ταυτόχρονα και κλείνει με μια έκπληξη που προκαλεί χαμόγελο.
Όλες οι ιστορίες διαθέτουν οικείους χαρακτήρες που η συγγραφέας «ταλαιπωρεί» με τις επιλογές της όμως, παράλληλα, κι εδώ είναι ένα ακόμη μαγικό, «φροντίζει» με τρόπο τέτοιο ώστε να αφήνουν τις καλύτερες εντυπώσεις στο «κοινό» τους, να το παίρνουν με το μέρος τους και να δικαιώνονται παρά το όποιο τους βάσανο. Στο Humboldtstrasse, όχι μόνο έχει δημιουργήσει οικειότητα και νοιάξιμο για την ηρωίδα αλλά καταλήγει να γίνει τόσο συμπαθής που θα ήθελες να τις προσφέρεις μια καλύτερη ζωή/τύχη· και σε άλλους χαρακτήρες.
Αλλού, υπάρχει τρυφερότητα και γλύκα παρά την αγριότητα (της ζωής/διαβίωσης). Στο Εσύ παίζεις βλέπεις την αισιοδοξία μέσα από τη ματαιότητα της βαθιάς μελαγχολίας.
Η βροχή έχει σημαίνοντα ρόλο σε αρκετά σημεία. Δίνεται καίρια σημασία και παρουσία. Μάλιστα σε ένα από αυτά, στο έργο Αποδοχή είναι κύριο όνομα!
Καίριο ρόλο όμως έχει και η μουσική.
Πολλά κείμενα χαρακτηρίζονται δυστοπικά. Το Βασίλ είναι και φαντασίας και μάλιστα πολύ καλό. Βρισκόμαστε σε μια μελλοντική -άρα άγνωστη- εποχή, σε έναν άλλο κόσμο, με άλλα ήθη, πολιτισμό, καθημερινότητα, άλλες συνήθειες και ανάγκες. Παρόλα αυτά όμως, η πηγή του ανθρώπου είναι κοινή σε κάθε εποχή ή κόσμο, μια διαχρονικότητα που διαπερνά όλες τις εποχές και από όλους τους κόσμους καταλήγοντας πάντα στα ίδια στοιχεία βάσης, σε μια αιώνια κοινή ουσία. Κι αυτή είναι η ουσία που «πιάνει» εδώ η συγγραφέας καταφέρνοντας να αγγίξει χορδές.
Οπωσδήποτε!
Η συλλογή διηγημάτων της Ζντράφκα Εφτίμοβα, Ατέλειωτος Ιούλιος και άλλες ιστορίες, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παράξενες Μέρες.
Σειρά: Παράξενες μέρες στον κόσμο - 01.
