Κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις 24γράμματα το έργο της Σάρα Κέιν, 4.48 Ψύχωση, σε μετάφραση Νίκης Ταγκάλου, σεβόμενη τόσο το πρωτότυπο όσο και τον Έλληνα αναγνώστη. Στο θεατρικό της, η Sarah Kane, προσπαθεί να εξηγήσει γιατί δεν θέλει να ζει άλλο. Πρόκειται για ένα λαμπρό μα απεγνωσμένο μυαλό, δέσμιο της τραυματισμένης της ψυχής. Το νούμερο 4.48 ήταν η ώρα που προσδιόριζε την αυτοκτονία της. Με την αυτοχειρία της, δημιουργήθηκε ένας ρομαντικός μύθος γύρω από το όνομά της και συμπεριελήφθη στη λίστα των Καταραμένων της λογοτεχνίας.
Δε μ’ αρέσει καθόλου το θέατρο ως απλή αφορμή για νυχτερινή έξοδο.Το θέατρο πρέπει να ερεθίζει και τα συναισθήματα και το μυαλό. Λατρεύω το ποδόσφαιρο.Οι αναλύσεις που ακούς στις κερκίδες είναι εκπληκτικές, την ίδια ώρα που η συγκίνηση χτυπάει κόκκινο. Αν ήταν έτσι και το θέατρο…Sarah Kane
Συχνά μιλάμε για μετάφραση (λογοτεχνικού έργου). Πώς όμως είναι στην πραγματικότητα αυτή η διαδικασία; Τι συμβαίνει επί της ουσίας; Μεταφράζουμε, αποδίδουμε, και τα δύο ή κάτι άλλο;
Νίκη Ταγκάλου: Καταρχάς να διευκρινίσω ότι το συγκεκριμένο -θεατρικό- έργο έχει δύο δυσκολίες. Η πρώτη είναι ότι μιλάμε για ένα συγκλονιστικό, ποιητικό κείμενο και αυτό από μόνο του έχει ένα μεγάλο βαθμό δυσκολίας γιατί η μετάφραση ποίησης είναι η πιο απαιτητική μορφή λογοτεχνικής μετάφρασης και η δεύτερη δυσκολία είναι ότι το κείμενο είναι ένα παραλήρημα τρέλας από έναν άνθρωπο που ετοιμάζεται να αφαιρέσει ο ίδιος τη ζωή του.
Φυσικά, μιλάμε πάντα για μετάφραση με συνδυασμό απόδοσης. Λέξη-λέξη δεν μπορεί να είναι ποτέ διότι τότε η ποίηση χάνεται στη μετάφραση.
Ποια ήταν η Σάρα Κέιν και γιατί μας απασχολεί τόσο η περίπτωσή της;
Ν.Τ.: Η Σάρα Κέιν ήταν μια θεατρική συγγραφέας, μια μορφή που τάραξε την εποχή της δράσης της, τoν δημοσιογραφικό κόσμο και τους κριτικούς, με τις θεατρικές της παραστάσεις, που εκείνη είχε ονομάσει “In-Yer-Face-Theatre”, και σήμαινε δράμα με ακραίες πράξεις βίας και ερωτισμού που συγκλόνιζαν τον θεατή. Όσο ήταν εν ζωή δέχτηκε μεγάλο πόλεμο για την ακραία και υπερβολική της έκφραση αλλά μετά θάνατον -ως συνήθως- αποθεώθηκε.
Δυστυχώς αυτό το λαμπερό μυαλό ήταν παγιδευμένο μέσα στα δίχτυα της κατάθλιψης μέχρι που στο τέλος τη νίκησε. Σε ηλικία 28 ετών, κι ενώ νοσηλευόταν σε ψυχιατρικό ίδρυμα, αυτοκτόνησε. Είχε προσπαθήσει κι άλλες φορές μέχρι που στο τέλος τα κατάφερε. Ο κόσμος της τέχνης έχασε έναν πολύ ταλαντούχο άνθρωπο πάνω στην πιο παραγωγική ηλικία του. Εάν ζούσε σήμερα θα ήταν 50 ετών και ποιος ξέρει πόσα αριστουργήματα θα μας είχε χαρίσει ακόμα.
Πώς καταφέρνετε να αφουγκραστείτε το συναίσθημα ή να «μπείτε» στο μυαλό του συγγραφέα ώστε να αποδώσετε το έργο του; Παίζει ρόλο αν ο μεταφραστής είναι και ο ίδιος συγγραφέας-δημιουργός σε αυτό;
Ν.Τ.: Θεωρώ πως ο μεταφραστής πρέπει και ο ίδιος να γράφει και να μελετάει, ειδικά εάν μιλάμε για ποίηση και είμαι απόλυτη σε αυτό. Πρέπει όχι μόνο να μεταφράσεις, πρέπει να προσπαθήσεις να μπεις στην ψυχή και το μυαλό του δημιουργού, να προσπαθήσεις να κατανοήσεις, την κατάσταση που βρίσκεται, τι θέλει να πει στον κόσμο και πώς θέλει να το πει, με τι ένταση και τι συναίσθημα. Είναι τρομερά αγχωτικό να προσπαθήσεις να είσαι ο συγγραφέας πίσω από έναν άλλο συγγραφέα και να αποδώσεις το έργο του σε μια άλλη γλώσσα με την τιμή που του αξίζει.
Σχετικά με το συγκεκριμένο, μπορεί άραγε κανείς ποτέ να βρει λόγια ώστε να εξηγήσει γιατί δε θέλει να ζει πια στον αναγνώστη του;
Ν.Τ.: Ένας άνθρωπος που πάσχει από κατάθλιψη μπορεί, γιατί βρίσκεται σε έναν άλλο κόσμο, δικό του. Φυσικά δεν είναι σίγουρο ότι ο αναγνώστης θα μπορέσει να μπει μέσα στη λογική εκείνου του ανθρώπου, που στην παρούσα φάση βρίσκεται σε τρικυμία, όμως έχοντας, η ίδια, φίλους που δυστυχώς δεν κατάφεραν να ξεφύγουν από αυτήν την μάστιγα της εποχής, προτιμώ έναν ασθενή που μιλάει παρά έναν ασθενή που σιωπά. Ίσως με την επικοινωνία να υπάρχει κάποια ελπίδα σωτηρίας.
Ακόμα:
