Η πλειονότητα όταν σκέφτεται τη λέξη δεκαπεντασύλλαβος έχει στο μυαλό κάτι σαν το μυθιστόρημα του Βιτσέντζου Κορνάρου, σωστά; Μια περιορισμένη εντύπωση βεβαίως και τούτο διότι ο σύγχρονος Έλληνας δεν πολυασχολήθηκε συγγραφικά με αυτή την ποιητική φόρμα ενώ από την άλλη, πασίγνωστα και πολυαγαπημένα έργα όπως ο Ερωτόκριτος γράφτηκαν σε ιαμβικό μέτρο, δηλαδή σε ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο, ήτοι δεκαπέντε συλλαβές ανά στίχο εκ των οποίων τονίζονται οι ζυγές –γραμματικώς ή μουσικώς/ακουστικώς. Αυτή η στερεότυπη μορφή συναντάται και στα δημοτικά μας τραγούδια ενώ έχει χρησιμοποιηθεί και από νεότερους ποιητές –έστω με αποκλίσεις– από τον 10ο αιώνα ως τις μέρες μας –το μέτρο ακόμα και στις μαντινάδες–, συνεπώς πρόκειται για μια πολύ διαδεδομένη μορφή.
Αν το ψάξετε λιγάκι, μπορεί και να μαγευτείτε από τον πλούτο των μέτρων –ειδικά οι εν δυνάμει συγγραφείς και ποιητές– και των χρηστικών αυτών. Στα δισύλλαβα μέτρα, έχουμε το ιαμβικό (όπως παραπάνω) και το τροχαϊκό, όπου εναλλάσσονται τονισμένες και άτονες συλλαβές, δηλαδή αντιστρόφως του ίαμβου. (Παράδειγμα τροχαϊκού μέτρου αποτελεί ο Ύμνος εις την ελευθερίαν του Δ. Σολωμού.) Στα τρισύλλαβα μέτρα έχουμε: το αναπαιστικό δηλαδή συνδυασμός δύο άτονων και μιας τονισμένης συλλαβής, το δακτυλικό που είναι συνδυασμός μιας τονισμένης και δύο άτονων και το μεσοτονικό, μια άτονη, μια τονισμένη και μια άτονη.
Επιστρέφοντας στον δεκαπεντασύλλαβο, είναι ευτύχημα που δεν έχει παραμεληθεί εντελώς μια ποιητική φόρμα τόσο δεμένη με την ελληνική κουλτούρα και παράδοση, και που ποιητές όπως ο Θεοδόσης Παπαδημητρόπουλος είναι «ανοιχτοί» (και) σε αυτόν τον τρόπο έκφρασης.
Αυτή η συλλογή, λοιπόν, που αποτελείται από έργα ιαμβικού δεκαπεντασύλλαβου χωρίς ή με ελάχιστες ρίμες (παροξύτονες φυσικά, οι περισσότερες ζευγαρωτές ή πλεχτές), αρχίζει με ένα προσδιοριστικό του είδους, που ευθύνεται για ένα πρώτο χαμόγελο στα χείλη. Μια ανάλαφρη, μα ουσιαστική, εκκίνηση και μια συνέχεια που φέρνει τον Νεοέλληνα κοντά στην παράδοσή του. Θυμίζει ό,τι παραμελήθηκε (κακώς) κι έμεινε πίσω, όσο απασχολούμαστε με την τριβή κ' υιοθέτηση ξενόφερτων δομών -όπως τα τελευταία έτη με τα ιαπωνικά χαϊκού. Κι εντάξει, η γράφουσα το παρόν είναι θετική στον πειραματισμό –εξάλλου φαίνεται κιόλας από την αρχειοθήκη του ιστότοπου– όμως εντελώς αρνητική όταν η ενασχόληση με νεοφερμένα σχήματα παραγκωνίζει τις ρίζες ή τον πλούτο της γλώσσας, δεδομένου ότι ως πένες έχουμε μια τάση να συμπεριφερόμαστε όπως οι ξένοι οι οποίοι όμως έχουν στη διάθεσή τους φτωχές γλώσσες σε σχέση με τα ελληνικά και διαφορετικό συντακτικό, άλλη ακουστική κ.ο.κ.
Γυμνή αδέκαστη η Σκηνή ξανοίγεται μπροστά μας
Χώρος πάντα θα βρίσκεται, αν δρόμος τον διαβαίνει.
Διαβάζοντας τα κείμενα σημειώνω μια ποικιλία εντυπώσεων. Καταστάλαγμα γράφω σε ένα, λαϊκή σοφία σ' ένα άλλο, σατιρικό, ηρωικό, ερωτικό, σοφιστεία/σόφισμα, μεταφορά, αστεϊσμός, ειρωνεία... μέχρι και επικήδειο έγραψα σε μια σελίδα... ακόμα και κατάρα! Εν κατακλείδι, δεν σου επιτρέπει να βαρεθείς, ούτε επαναλαμβάνεται. Προσφέρει μια κλασσικότροπη συλλογή με επίκαιρα θεματικά έργα και νοηματικά, παγκόσμιας σταθεράς, όπου διαφαίνεται ένας ομηρικός Οδυσσέας –ως κάθε ταξιδευτής του κόσμου–, ο βετεράνος αλλά και οι Γραφές.
πάταγος μες στο θόρυβο ν' απλώνεται η σιωπή σου
Για να σκοτώσεις το θεριό, εσύ να γίνεις κτήνος / χειρότερο-αγριότερο από το θήραμά σου!
Διακρίνονται αναφορές σε άλλα έργα, πέρα των ομηρικών επών, όπως σΤο απόλυτον, όπου γράφει σε συνάρτηση με τον Εθνικό μας Ύμνο:
Ελευθερία, 'Λευθεριά, σαν πρώτα πάνω ανέβα, / μη σκιάζεσαι τον Κόσμο μας και μη κακοκαρδίζεις· / είναι βαριά τα κόκκαλα που σένα δεν προσμένουν / και Χαίρε! δε σου στείλανε, προτού χαθούν αδόξως.
Γοητευμένη ολοκληρώνω την εμπειρία, μα θα ήθελα να σημειώσω κάτι που, ίσως, λειτουργήσει ως προτροπή για τους αμύητους στα ποιητικά μονοπάτια ή εκείνους τους φιλαναγνώστες που δεν επιθυμούν να «μπλέξουν» επειδή φοβούνται ότι δε θα κατανοήσουν, λέγοντας πως σε αυτό το βιβλίο δεν υπάρχουν κρυμμένα νοήματα, δε χρειάζονται αποκρυπτογραφήσεις, ειδικές γνώσεις ή άλλες «σκοτούρες» για να γίνει αντιληπτό κάτι (θυμίζω μια άλλη μεταμοντέρνα τεχνική ή τύπου-τεχνική όπου, μέσω της αναγνωστικής αποπλάνησης και της σύγχυσης, ο δημιουργός επιθυμεί να εισπράξει το μπράβο του κοινού –χωρίς να το αξίζει ωστόσο– το οποίο έχει την τάση να εξυψώνει το δυσνόητο ως ανώτερο· σε αυτό φταίνε και τα δύο μέρη). Όλα είναι ευδιάκριτα και είναι στη διάθεση καθενός αν επιθυμεί να ψάξει λίγο περισσότερο προκειμένου να εμβαθύνει, πάντως όχι απαραίτητο στην κατανόηση. Ο κύριος Παπαδημητρόπουλος δεν «επιθυμεί» να βαρύνει τον αναγνώστη, να τον προβληματίσει με δυσκολονόητα έργα, ούτε γράφει συγκεχυμένα, μπερδεμένα ή χρησιμοποιώντας σπάνιες λέξεις που απαιτούν λεξικά· τουλάχιστον όχι εδώ. Αντιθέτως, πρεσβεύει πολύ όμορφα τον πολιτικό στίχο, ακριβώς όπως θα έπρεπε.
Ενδώστε!
Υστερόγραφο, ένεκα και των ημερών που έρχονται:
Η ποιητική συλλογή του Θεοδόση Παπαδημητρόπουλου, Δεκαπεντασύλλαβοι, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Θεοδόση Αγγ. Παπαδημητρόπουλου.
Ευχαριστώ τον εκδότη για τη διάθεση του βιβλίου.
Το παραπάνω περιέχει αποσπάσματα.
