Μια συλλογή έμπνευση. Από τις ελάχιστες φορές που σε ένα τόσο ολιγοσέλιδο βιβλίο έχω σημειώσει/υπογραμμίσει/κυκλώσει τόσα πράγματα που θα έπρεπε να το μεταφέρω εξ ολοκλήρου εδώ για να το σχολιάσω επαρκώς.
Η ποιητική συλλογή της Ευφροσύνης Μαντά-Λαζάρου προσφέρεται (και) για πιο σκεπτόμενους φιλαναγνώστες, για εκείνους που αναζητούν τις ιδιαίτερες, μεστές πένες και για όσους χρειάζονται εναύσματα περισυλλογής. Διαθέτει ένα βάθος που σε προκαλεί να το διερευνήσεις ενώ προτείνεται για δεύτερη και τρίτη ανάγνωση.
Χωρίζεται σε δύο μέρη. Το πρώτο, «Ένα δέντρο λιβάνι», είναι πιο πεζό (στη γραφή) και περιέχει έργα που λειτουργούν ως μικροδιηγήματα. Υπάρχει μεγάλη φρίκη εδώ, η φρίκη του θανάτου και ο πόλεμος. Υπάρχει μια ένταση και κάτι το πολύ εσωτερικό (της), κάτι βαθύ. Αισθαντισμός και ποιότητα.
Για το ύφος, πρέπει να τονίσουμε την στρατηγική επανάληψη φράσεων και την εμπειρία των λέξεων (της), την αίσθηση που διακρίνεις πίσω από τα λεγόμενα. Αν ισχύει η άποψη ότι δε χρειάζεται να κατανοεί κανείς πλήρως την ποίηση, αρκεί να τη διαβάσει και θα εισπράξει με το συναίσθημα εκείνο που έχει να του πει, τότε έχουμε ένα τέτοιο παράδειγμα. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι πρόκειται για δυσκολονοήμαντα έργα· αντιθέτως, η γλώσσα είναι πιο βατή από όσο περιμένεις και ευθεία.
πυρακτωμένος κι ανερμήνευτος ο κόσμος
Στο δεύτερο μέρος, «Ο ξηρανθός», έχουμε περισσότερη ποίηση με στίχο. Και συνδετικούς κρίκους ανάμεσα στα δύο μέρη. Κι έτσι, η θλίψη και το σκοτεινό στοιχείο μεσουρανούν και εδώ, με τον ουρανό που συνειρμικά είναι το μέλλον, το αύριο, το παρακάτω, εκεί που θα πάει η ζωή προχωρώντας και που θα τον «συναντήσουμε» νεκρό. Ή σχεδόν, νεκρό, πάντως ετοιμόσβηστο.
Πάνω από μαύρα κύματα / μαύρος κι ο ουρανός πεθαίνει.
Δεν είναι που η γη καταστρέφεται, / είναι που ο ουρανός πεθαίνει.
Κι έτσι δυσοίωνη η πορεία των στίχων, αναδεικνύει την ανυπαρξία κάθε μέλλοντος αφού, πέρα από τον ουρανό, και τα παιδιά που σηματοδοτούν το αύριο είναι νεκρά. Νεκρό το αύριο, νεκροί οι άνθρωποι, νεκρά τα όνειρα, νεκρή η ελπίδα.
Παιδιά πεθαμένα / όλες οι γλώσσες των ανθρώπων νεκρές.
Αρκετός θάνατος / είναι κιόλας η νύχτα μας.
Η σκοτεινιά απλώνεται παντού. Η απαισιόδοξη αυτή πένα «περνά» από όλες τις αποχρώσεις του γκρι ως την κατάθλιψη.
Η μέρα καταβροχθίζει την απόγνωση.
ο παγωμένος κόσμος δίχως άχνα κοιτάει.
Και δίχως λέξεις οι φωλιές της σιωπής / διώχνουν τα πουλιά· στον άνεμο, / στον θάνατο του νόστου.
Δικά μας όνειρα δεν θα σαλπίσουμε
Καθηλωτική όταν γράφει: Φέρνει το αίμα η γραφή / ή αντίθετα ξεπλένει η γραφή τα ίχνη ενός φόνου. Ε,ναι! Ειδικά ο στίχος. Ειδικότερα η ποίηση.
Σκέφτομαι πως όλοι εκείνοι που εκφράζονται με τη γραφίδα ξεπλένουν κάτι. Άδειο χρόνο; Λάθη; Αγωνίες; Αναμνήσεις; Αισθήματα; Απογοητεύσεις; Ό,τι κι αν είναι αυτό το κάτι, σίγουρα δεν είναι κάτι ωραίο για τον άνθρωπο. Γιατί τις ευτυχίες κανείς δεν έχει την ανάγκη να τις μοιραστεί. Τις ζει και τις απολαμβάνει. Ενώ τις δυστυχίες... καθένας θέλει να τις ξεπλύνει, να τις αποβάλλει, να ξεμπερδέψει μαζί τους. Κι αν το ζητούμενο είναι η κάθαρση, ακόμη καλύτερα. Άλλος ένας λόγος για ποίηση (δημιουργία).
Η Ποίηση: / ίσως μια άλλη μέρα του θεού, / σε καλοτάξιδα κοίλα πλοία.
Στο σύνολό του όμως το βιβλίο, δίνει κάτι στον καθένα που θα το εισπράξει με τον τρόπο του γιατί (θα) υπάρχει ανάσταση-ανάταση, παρά τα δεινά. Ο κάθε αναγνώστης αποκωδικοποιεί κατά το δοκούν τη σημειολογία -φυσικά.
το γυαλί θα γυρίσει / τις αιχμές του στην άμμο / και άμμος θα χωθεί στον στεναγμό της θάλασσας.
Ο στίχος παραμένει θλιμμένος, μια δίψα και μια αέναη επαναληπτικότητα.
άλλαξε δόντια ο αιώνας
Φτώχεια κι ανέχεια. Αλλά πού; Στο έξω, δηλαδή στα ρούχα, τις πολυτέλειες; Ή στο μέσα, στην ψυχή; Ο πόλεμος έχει πολλές διαστάσεις, κυριολεκτικές και μεταφορικές. Στα κείμενα της συλλογής υπάρχουν όλες οι αποχρώσεις, δηλαδή και ο πόλεμος των όπλων.
Μα η λέξη το κακό δεν ξόρκισε / κι ούτε κανέναν παρηγόρησε.
εν ανθρώποις η μελαγχολία
Ένας επίλογος -ομότιτλος- ολοκληρώνει δίνοντας το απόσταγμα. Η συνοχή σε όλα υπάρχει στο απόλυτο. Ίδια γεύση, ίδια μυρωδιά, ίδιο χρώμα, ίδια αφή, ίδιος πόνος, ίδια αίσθηση...
Ποιήματα στα χείλη της αβύσσου.
Μια τελευταία λάμψη σκοτεινή
Και τέλος.
Διαβάστε την! Μένει εγχάρακτη μαχαιριά από τις λέξεις... Αφήνει στίγμα.
Η ποιητική συλλογή της Ευφροσύνης Μαντά-Λαζάρου, Ένα δέντρο λιβάνι και πάλι ο ξηρανθός, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βακχικόν.
Ευχαριστώ τις εκδόσεις Βακχικόν για τη διάθεση του βιβλίου.
Το παραπάνω περιέχει αποσπάσματα.
Στο οπισθόφυλλο:
Ποιος έχει μέσα στον χρόνο μια φωλιά;Μέσα στο άπειρο του απείρου έναν κήπο;Η απόκριση ζώο ερημικό·όπως το σύννεφο μες στον χειμώνα,όταν πηγαίνει αργοβάδιστο κατά την άνοιξηξεφορτώνοντας βροχή.Αν δεν είσαι ο κήπος της,πώς να βρεθεί μέσα στον χρόνο μια φωλιάμέσα στο άπειρο του απείρου ένας κήπος;Αν δεν είσαι ο κήπος της... Δεν είσαι ο κήπος της...Είσαι το ερημικό ζώο που ερωτά και αποκρίνεται.
