Ο Β' Παγκόσμιος πόλεμος και το Ολοκαύτωμα είναι θέματα που έχουν απασχολήσει όλον τον κόσμο. Δημοσιογράφοι, ιστορικοί, σκηνοθέτες, ζωγράφοι, έχουν κρατήσει ζωντανή τη μνήμη. Αυτές τις μαύρες μέρες δεν πρέπει να επιτρέψουμε να τις ξαναζήσει κανένας. Οι ιστορίες των ανθρώπων που βασανίστηκαν και έχασαν τη ζωή τους, απλώς, και μόνο επειδή ήταν Εβραίοι, είναι κάτι παραπάνω από συγκλονιστικές. Ο κόσμος, όμως, συχνά αντιλαμβάνεται το βάρος, την ενοχή και τον πόνο που βιώνει αυτός που επέζησε οποιασδήποτε τραγωδίας.
Ο Κώστας Θεολόγου υπογράφει τη νουβέλα «Η Κρύπτη του Βιτάλ»... και μας παραπλανά! Μας αφήνει να πιστέψουμε ότι το βιβλίο αφορά σε κάποιον που θα γνωριστεί με το πρόσωπο που γνωρίζουμε από την πρώτη σελίδα του βιβλίου -τον νεαρό φοιτητή από τη Θεσσαλονίκη. Ωστόσο, η ιστορία του Βιτάλ ξεκινά μετά το πρώτο τρίτο του βιβλίου και δεν εντάσσεται στον χωροχρόνο του φοιτητή. Αυτός ζει στο ηδονικό Παρίσι των ‘80s ενώ ο Βιτάλ την τραγική περίοδο του Ολοκαυτώματος στη Θεσσαλονίκη.
Όλα γύρω από τη ζωή του νεαρού φαίνεται να κινούνται σε ένα παιχνίδι αντίρροπων δυνάμεων -του έρωτα και του θανάτου. Η νουβέλα ξεκινάει με μία βόλτα του στο διάσημο νεκροταφείο Περ Λασέζ στο Παρίσι. Οι αντιστίξεις του Θεολόγου επιτελούν το σκοπό τους∙ η μέρα είναι ηλιόλουστη και έξω από την πύλη άνθρωποι γελούν, κορνάρουν ερωτεύονται, κάνουν έρωτα. Στο Κοιμητήριο, όμως, επικρατεί η ησυχία, η μη-δράση που διαταράσσεται μόνο από τους περιηγητές και κάποια παιδιά που αψηφούν τη δόξα, τον χώρο, τον θάνατο τον ίδιο.
Ερωτικές εμπειρίες περιπλέκονται με το θάνατο. Η περιγραφή μιας ερωτικής σκηνής, ενσωματώνει συζήτηση για το Κοιμητήριο. Φεύγει από το σπίτι της κοπέλας και κινδυνεύει να τον πατήσει ένα ασθενοφόρο. Έρωτας (ζωή) και θάνατος με υπερβολικά λεπτά και αδιόρατα όρια.
Ο Freud έλεγε ότι εκτός από τη Libido υπάρχει μία ακόμα δύναμη, αντίρροπη που εκφράζει την ορμή προς το θάνατο (Todestrieb). Αυτή η τελευταία δύναμη, οδηγεί στον αφανισμό αν στραφεί προς τα μέσα και στην επιθετικότητα/πόλεμο αν στραφεί προς τα έξω.
Β' Παγκόσμιος Πόλεμος. Μπουχενβάλντ – Άουσβιτς – Νταχάου – Τρεμπλίνκα. Μια τυχαία γνωριμία με τον Παριζιάνο κομουνιστή ζωγράφο Μπορίς Τασλίτσκι αποτελεί προοικονομία για την αφήγηση της ιστορίας του Βιτάλ.
Ο Θεολόγου χρησιμοποιεί την αφήγηση μέσα στην αφήγηση. Χρησιμοποιεί ακόμα την επιβράδυνση. Διαβάζοντάς την, αναρωτιέσαι τι να σημαίνει, άραγε, αυτός ο τίτλος. Ποια ήταν η κρύπτη του Βιτάλ; Όταν βλέπεις ότι μένουν όλο και λιγότερες σελίδες, αναρωτιέσαι... Και δεν αποκαλύπτεται παρά μόνο στις 7-8 τελευταίες σελίδες του βιβλίου…
Και ενώ έχεις απορροφηθεί από την ιστορία που ξετυλίγεται μπροστά σου, έρχεται η αποκάλυψη, σε βρίσκει απροετοίμαστο και σε φορτίζει συναισθηματικά.
«Για τους αρχαίους λήθη είναι η κατάσταση των νεκρών. Μνήμη είναι ο αληθινός δρόμος για την υπέρβαση του θανάτου. Η ιστορική μνήμη, η συλλογική μνήμη, η ιστορική μνήμη είναι το απαραίτητο στοιχείο για την αντίληψη του εαυτού, αλλά και την συγκρότηση της ομάδας, το θεμέλιο της ταυτότητας, των προσώπων, των εθνών, των λαών και εν τέλει της ανθρωπότητας στο σύνολό της».
Ο άνθρωπος είναι το μοναδικό ον που γνωρίζει ότι θα υπάρξει τέλος, έχει τη γνωστική συνείδηση -το “Dasein” που έλεγε ο Martin Heidegger. O Βιτάλ ζει, σώζεται από έναν «από μηχανής Θεό» που παίρνει το πρόσωπο μιας νοσοκόμας. Οι δικοί του, όμως, χάνονται όπως και τόσοι άλλοι Εβραίοι. Και μένει μόνος να παλέψει για να επιζήσει, να πετύχει, να ξεχάσει. Αντικείμενα των πιο αγαπημένων σου ανθρώπων, οι σκιές τους περιπλανιούνται ακόμα εκεί που έζησαν… Πώς γίνεται αυτοί να έχουν χαθεί; Αναβάπτιση και κισμέτ, έρωτας και θάνατος…
«Η κρύπτη του Βιτάλ» του Κώστα Θεολόγουείναι μία νουβέλα που διαβάζεται απνευστί.Αλλά είναι αλήθεια όλα αυτάή πρόκειται για μία ιστορία που επινόησε ο αφηγητής;
Αργυρώ Φώτη
Η νουβέλα του Κώστα Θεολόγου Η κρύπτη του Βιτάλ κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος.
Περισσότερα: