Διαβάζοντας το μυθιστόρημα τώρα, ο συγγραφέας μάς εισάγει στην ιστορία του με μια πειρατεία, δηλαδή με δράση από την πρώτη σελίδα, για να συνεχίσει και να επαυξήσει τις εντυπώσεις μας σε κάθε κεφάλαιο. Η απολαυστική αυτή εμπειρία και το μαγικό ταξίδι εποχής σε συνδυασμό με την αφηγηματική τεχνική και τους φοβερούς του χαρακτήρες δημιουργούν έναν υπέροχο παραμυθά που είναι επικός κι ανθρώπινος μαζί, καλοπλόκος, που δημιουργεί μια περιπέτεια ζωής γεμάτη ατμόσφαιρες, ηρωικές στιγμές, σκευωρίες, μηχανεύματα... ενώ όσο προχωράς τόσο ομορφότερο και πιο ενδιαφέρον γίνεται το βιβλίο.
Φράσεις, ειπωμένες εδώ κι εκεί σε ανύποπτο χρόνο, χαράζονται στο μυαλό και σε κάνουν να τις σκέφτεσαι κι αργότερα, μετά το ταξίδι. Κάθε επανάσταση είναι ποτισμένη με αίμα, αλλιώς είναι κάτι άλλο θα γράψει, και μόνο δίκιο μπορεί να 'χει. Διδάγματα επίσης «κρύβονται» ανάμεσα στις αράδες, όπως τότε που θα γράψει: Η μοίρα μάς όρισε συνεχιστές. Του καλού και του αγαθού. Του φωτός, που θα νικήσει το σκότος και θα θριαμβεύσει, όπως και σοφιστίες: Το υποκειμενικό απέχει πάντοτε από το αντικειμενικό. Για όλα υπάρχει ακμή, παρακμή και θάνατος. Οι συμπάθειες δεν καθορίζουν τον δρόμο της Ιστορίας. Η εξουσία μεταλλάσσει όποιον την αγκαλιάζει. Το μυθιστόρημα ενδυναμώνεται και από τις όμορφες συζητήσεις ανταλλαγής απόψεων, έκθεσης επιχειρημάτων και ρητορείας (πάντα με γοητεύουν οι έξυπνοι και με ουσία διάλογοι).
Στη δομή έχει θριαμβεύσει. Το βιβλίο χωρίζεται σε τρία ισοσκελή μέρη και η κορύφωση έρχεται στο μέσο της ιστόρησης· μια ισομερία μαθηματικής ακρίβειας που, εδώ, λειτουργεί υπέροχα. Ήδη θα γνωρίζετε, αν διαβάσατε τα παραπάνω links, κι άλλες εντυπώσεις σχετικά, με περισσότερη λεπτομέρεια και στοιχεία.
Το σύνολο είναι συναρπαστικό. Ζήστε το!
Υ.Γ.: Το πώς πεθαίνει κανείς έχει όλη τη σημασία του σύμπαντος.
Το μυθιστόρημα του Μιχάλη Σπέγγου, Χώρα από χαλκό, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ελληνικά γράμματα.
Ευχαριστώ τον εκδότη και τον Μιχάλη Σπέγγο για τη διάθεση του βιβλίου.
Το παραπάνω περιέχει αποσπάσματα.
📖
Η «Χώρα από χαλκό» είναι το νέο μυθιστόρημα του πολυγραφότατου συγγραφέα Μιχάλη Σπέγγου που ήδη μετρά έντεκα βιβλία στο ενεργητικό του (μυθιστορήματα και διηγήματα) καθώς και θεατρικά έργα. Ένας από τους ταλαντούχους συγγραφείς της γενιάς του που εξελίσσεται διαρκώς.
Εκείνο που με εντυπωσιάζει συνολικά στη γραφή του Σπέγγου είναι η εξαιρετική γκάμα ιστοριών που δημιουργεί, η μεγάλη χρωματική ποικιλία των θεμάτων του ταξιδεύοντας με μια εξαιρετική μαεστρία από το παρόν στο παρελθόν συνδυάζοντας και φέρνοντας σε επαφή διαφορετικούς τόπους, ανθρώπους και εποχές κάνοντας τα να φαίνονται τόσο επίκαιρα ώστε να νιώθει κανείς ότι δυστυχώς είναι. Η ιστορία επαναλαμβάνεται· θα χρησιμοποιήσω αυτή τη φράση κλισέ, αλλά χωρίς να διδάσκει; Διδάσκει αλλά η φύση του ανθρώπου είναι τέτοια που δυστυχώς δεν αλλάζει; Τα γονίδια που κουβαλάει ο άνθρωπος τον καθορίζουν; Τι ρόλο παίζει η μόρφωση και η καλλιέργεια; Ο άνθρωπος ζητάει πάντα αυτά που δεν έχει; Είναι η εξουσία, ο έρωτας, η δόξα το ζητούμενο ή απλά η ανικανοποίητη ανθρώπινη φύση που ακόμη και στον παράδεισο ζητάει πάντα κάτι άλλο;
Πολλά και άλλα τέτοια υπαρξιακά και φιλοσοφικά ερωτήματα εγείρονται στον αναγνώστη των ιστοριών του Σπέγγου. Συνήθως οι συγγραφείς ακολουθούν ένα μοτίβο ιστοριών ώστε όταν διαβάσεις ένα τους βιβλίο ξέρεις περίπου που θα κινηθούν στο επόμενο. Αυτό δε συμβαίνει στο Σπέγγο και για μένα αυτό είναι το πρωτοποριακό στη γραφή του. Μπορεί κανείς στα μυθιστορήματα του να συναντήσει από ανθρώπους που επικοινωνούν με εξωγήινους και χειρίζονται την κλωνοποίηση όπως «στο Στοίχημα των ανθρώπων», από ανθρώπους συγκεκριμένων ιστορικών περιόδων (Τελευταία συγνώμη) μέχρι, όπως στο «Χώρα από χαλκό», πειρατές και αυτοκράτορες. Οι ιστορίες του λοιπόν δεν τον εντάσσουν σε ένα συγκεκριμένο συγγραφικό είδος. Επιφανειακά τίποτα κοινό δεν έχει η θεματολογία των μυθιστορημάτων του. Σίγουρα λοιπόν ο συγγραφέας προσλαμβάνει από όλα τα είδη της λογοτεχνίας και της τέχνης γενικότερα και δημιουργεί ένα δικό του τελείως διαφορετικό ύφος που τον καθιστά ιδιαίτερο. Δημιουργεί λοιπόν μια νέα λογοτεχνική τάση.
Στο «Χώρα από χαλκό» συναντάμε, όπως έχει πει ο συγγραφέας σε συνεντεύξεις του, τη συνέχεια του Imperium, ενός προηγούμενου μυθιστορήματος με θέμα την επέκταση της αυτοκρατορίας· εδώ βλέπουμε την παρακμή της αυτοκρατορίας και εικάζω ότι θα υπάρξει και συνέχεια ώστε να έχουμε μια τριλογία.
Οι κύριοι χαρακτήρες του έργου (γιατί υπάρχουν πολλοί) είναι 3 άντρες με την ίδια καταγωγή (οι αναφορές του συγγραφέα στο ίδιο αίμα -κάτι που συνηθίζει- είναι εμφανείς και καθοριστικές). Ο αριθμός τρία καθόλου τυχαίος δε μου φάνηκε -τρεις σωματοφύλακες, Αγία τριάδα... Πολλούς και διάφορους συνειρμούς μπορεί κανείς να κάνει ανάλογα με την οπτική του γωνία. Ένας πειρατής, ένας σκλάβος, ένας υποψήφιος διάδοχος: ο Νεπήρ, ο Μέταλ και ο Διάρχων θα συναντηθούν. Ένα σημάδι στο λαιμό φανερώνει την κοινή τους καταγωγή ή μήπως την κοινή τους μοίρα; Χάρη σε μια σειρά συμπτώσεων, εξαιτίας διαφόρων δύσκολων συγκυριών, θα συναντηθούν με κοινό στόχο. Ένα παιχνίδι εξουσίας ξεκινάει με κύριο ζητούμενο τον αυτοκρατορικό θρόνο μέσα από την αριστοτεχνική σκιαγράφηση τριών διαφορετικών ισχυρών προσωπικοτήτων των οποίων οι φιλοδοξίες, οι πεποιθήσεις, και τα βιώματα τους θα καθορίσουν την πορεία της ιστορίας. Μια ιστορία διαρκούς πάλης του καλού με το κακό, του ηθικού με το ανήθικο, που πραγματεύεται κανείς ανάλογα με τους καιρούς και τις καταστάσεις που βιώνει. Δεν μπόρεσα εδώ να μη συνδυάσω τη γραφή του με σαρτρικές αναφορές.
Πρόκειται λοιπόν για μια συναρπαστική περιπέτεια που θα μπορούσε να αποτελέσει και χολυγουντιανό σενάριο κινηματογραφικής παραγωγής. Τρία Ε δεσπόζουν: Εξουσία, Έρωτας, Επιβολή. Σε πρώτο πλάνο η εξουσία, σε δεύτερο πλάνο ο έρωτας ωστόσο λειτουργώντας ως κινητήριος μοχλός στην πλοκή της ιστορίας (ο έρωτας είναι πυλώνας και επέκεινα όπως έχει πει ο ίδιος) και μέσω αυτών η Επιβολή στο σύνολο της κοινωνίας, της κοσμοθεωρίας του νικητή.
Οι γυναίκες δεν είναι καθόλου δευτερεύουσες στο βιβλίο όπως και σε όλα τα βιβλία του αλλά παίζουν καθεμιά το δικό της ρόλο ανάλογα με τις συνθήκες της εποχής βέβαια. Η Αυγούστα, η Μιπόρ, η Κόρη. Δυναμικές γυναίκες με ισχυρή επίσης προσωπικότητα καθορίζουν με τον τρόπο τους ισόποσα τα γεγονότα, αποτελώντας το άλλο μισό των πρωταγωνιστών και οι πράξεις τους συνδέονται σαν συγκοινωνούντα δοχεία.
Ο χωροχρόνος της ιστορίας παρόλο που είναι ακαθόριστος (μια χώρα σε παρακμή) συνάμα φαίνεται να είναι και απολύτως καθορισμένος αφού είναι εμφανείς οι διακειμενικές αναφορές στην αυτοκρατορία, τη Βασιλεύουσα (βοηθάει και η χρήση των συμβόλων π.χ. ο δικέφαλος αϊτός, η σημαία με το άσπρο κόκκινο και το φεγγάρι) με αποτέλεσμα εύκολα κανείς να μπορεί να κάνει το συνδυασμό και να καθορίσει το χωροχρονικό πλαίσιο. Εκείνο που αξίζει κανείς να σταθεί πέρα από την ενδιαφέρουσα πλοκή, τις διαρκείς ανατροπές και την έντονη δράση, είναι η εξαιρετική δομή του μυθιστορήματος που φυσικά δεν είναι τυχαία αφού ο συγγραφέας, όπως έχει πει πάλι ο ίδιος, ακολουθεί μια αλγορυθμική πορεία, δομή και κανόνες που καθορίζουν τη δομική ουσία της γραφής του. Γι' αυτό και το μυθιστόρημα είναι πετυχημένο, γιατί ακριβώς ακολουθεί τους κανόνες της επιστήμης και πλέκει ένα εξαιρετικό συγγραφικό αλγόριθμο. Για το λόγο αυτό το έργο παρά τις 680 σελίδες του είναι τόσο καλογραμμένο ώστε ο αναγνώστης να θυμάται ακριβώς τι έχει προηγηθεί χωρίς να χάνει καθόλου τον ειρμό του όπως συμβαίνει με άλλα ογκώδη έργα και αυτό το καθιστά ένα βιβλίο που διαβάζεται εύκολα και ευχάριστα παρόλο που δεν είναι ένα εύκολο βιβλίο, τουναντίον. Είναι σαν να παρακολουθείς ένα συναρπαστικό έργο που δε θέλεις να χάσεις τη συνέχεια.
Υφολογικά οι μικρές προτάσεις βοηθούν τον αναγνώστη, ο κοφτός, άμεσος λόγος εξυπηρετεί στο να μη γίνεται καθόλου κουραστικό ένα τόσο μεγάλο μυθιστόρημα και κάθε κεφάλαιο αποτελεί ένα ξεχωριστό δομικό στοιχείο άρτια στημένο σαν να ακολουθεί μια καλοσχεδιασμένη μουσική συμφωνία.
Αφηγηματικά κυριαρχεί η ετεροδιηγητική γραφή που συνδυάζεται με παραστατικούς διαλόγους και εγκιβωτισμένες ιστορίες αλλά επίσης συναντάμε και πρωτοπρόσωπη αφήγηση καθώς στα τελευταία κυρίως κεφάλαια εμφανίζεται ένας ιστορικός παρεμβαίνοντας με αφήγηση των γεγονότων σαν να καταγράφει τα τεκταινόμενα κάνοντας ακόμη πιο σαφή το χωροχρονικό πλαίσιο και κεντρίζοντας ταυτόχρονα το ενδιαφέρον του αναγνώστη.
Κυριαρχεί φυσικά η αλληγορία και ο υπαινικτικός λόγος σε όλο το έργο αφού ο συγγραφέας με βάση το όχημα της εποχής αυτής θα μας ταξιδέψει στο παρελθόν αποδεικνύοντας πόσο επαναλαμβανόμενα είναι όλα στο σήμερα παρά τις φαινομενικά μεγάλες διαφορές των εποχών θέλοντας να τονίσει πόσο κοινή είναι η ανθρώπινη μοίρα και συμπεριφορά.
Είναι ένα πολυφωνικό μυθιστόρημα αφού εκφράζονται, μέσω των τριών σημαντικών πρωταγωνιστών, διαφορετικές απόψεις και εναπόκειται στον αναγνώστη ανάλογα με την πρόσληψη του να επιλέξει με ποιον ήρωα θα ταυτιστεί, θα συμφωνήσει ή θα διαφωνήσει.
Εν κατακλείδι: Ένα δυνατό μυθιστόρημα, που αντιλαμβάνεται ο κάθε αναγνώστης, διατυπωμένο απλά, ρεαλιστικά χωρίς βερμπαλισμούς αλλά παράλληλα δίνει τροφή για πολλαπλές αναγνώσεις σε πολλά επίπεδα αφού εμπεριέχει πολλά σημαίνοντα και σημαινόμενα. Τελικά το «Χώρα από χαλκό» αποτελεί ένα συγκερασμό φανταστικού, πραγματικού, ιστορικού και -γιατί όχι- πολιτικού έργου που βάζει τον αναγνώστη να αναμετρηθεί με τη δική του κοσμοθεωρία, κάτι που θεωρώ είναι αρκετά σημαντικό στην ανάγνωση ενός μυθιστορήματος.
Ο Σπέγγος είναι ένας άνθρωπος που έχει αφιερωθεί στη γραφή συνειδητά αν ρίξει κανείς μια ματιά στο βαρύ βιογραφικό του. Το να αφήσει κανείς μια λαμπρή πανεπιστημιακή καριέρα για να ακολουθήσει τη γραφή αποδεικνύει πως η γραφή ήταν για αυτόν ύψιστη ανάγκη όπως είχε πει ο Ράινερ Μαρία Ρίλχε: Αν νιώθεις την υπέρτατη ανάγκη να γράψεις· αν νιώθεις πως, αν δε γράψεις, θα πεθάνεις, τότε, τότε μόνο αποφάσισε να γράψεις και μην ακούς κανέναν άλλον. Στην περίπτωση του συγγραφέα μας αποδεικνύεται ότι έκανε πολύ καλά που ακολούθησε τη συγγραφή και μας χαρίζει εξαιρετικά μυθιστορήματα. Η «Χώρα από χαλκό» -που σαφώς εύκολα κανείς μπορεί να κάνει τον παραλληλισμό με την κάθε χώρα σε κρίση και να εκλάβει τα μηνύματα που θέλει ο συγγραφέας- έχει φανερώσει, σε αντίθεση με τον τίτλο, μια γραφή από χρυσάφι χαρίζοντας μας μια συναρπαστική, φανταστική, ιστορική περιπέτεια αυτογνωσίας.
Καλοτάξιδο!
Καλοτάξιδο!
