Το Όνομα του Ρόδου

Ας ξεκινήσω από τα πληροφοριακά. Το διάσημο, σε ολόκληρο τον κόσμο, μυθιστόρημα του Ουμπέρτο Έκο -το πρώτο του- αποτελεί από μόνο του μια πρόκληση ακόμα και για να το διαβάσει κανείς, πόσο δε περισσότερο να το αναβιώσει σε μια θεατρική σκηνή δεδομένων των περιορισμών του μέσου. Μέσα στις εκατοντάδες σελίδες του, ο σημειολόγος και λάτρης του βιβλίου με την κυριολεκτική έννοια, αφηγείται μια ιστορία που μπορεί να χαρακτηριστεί θρίλερ, μυστηρίου, αστυνομική, γοτθική κ.ά. ενώ διαθέτει ιστορικές, κοινωνικές και θεολογικές προεκτάσεις σε μεσαιωνική εποχή. Εναλλακτικά, θα λέγαμε ότι η ιστορία του Έκο είναι πολλά βιβλία μαζί: ένα αστυνομικό, μια ιστορία εποχής, μια κοινωνιολογική, μια ιστορική, κ.ο.κ. Και το ακόμα πιο ενδιαφέρον είναι ότι κάποια από αυτά τα χαρακτηριστικά είναι φαντασίας -όπως το αστυνομικό- ενώ άλλα όπως το ιστορικό υπόβαθρο είναι πραγματικότητα. Επίσης, θα ανακαλύψουμε διάφορες συγγραφικές φόρμες: ρητορεία, φιλοσοφία, επιχειρηματολογία, κ.ά. Ο Έκο έχει γράψει μια μελέτη δοκιμιακού χαρακτήρα με όλα αυτά τα στοιχεία-χαρακτηριστικά και την έχει ενσωματώσει σε μια μοναστηριακή σκοτεινή περιπέτεια μυστηρίου -λες και έψαχνε έναν τρόπο να συγγράψει κάτι που θα αφορά τους λιγότερους (να περάσει και τα δικά του μηνύματα και γνώμες) αλλά με έναν τρόπο ώστε το πόνημά του να αρέσει στους περισσότερους. Χαρακτηριστικά είχε πει ότι εκείνο που δε μπορούμε να το θεωρητικοποιήσουμε, πρέπει να το αφηγηθούμε.
Ο Έκο -και εδώ- είναι φιλόσοφος, αφηγητής, λόγιος, δάσκαλος και μεταλαμπαδευτής ενώ, αν μη τι άλλο, η ρητορική του δεινότητα είναι αυταπόδεκτη όπως και η ευφυής διαχείριση που διαφαίνεται ακόμα και στην επιλογή του τίτλου.

Στην παράσταση τώρα, θα μεταφερθούμε στο σκοτεινό -μεταφορικά και κυριολεκτικά- μοναστηριακό περιβάλλον του μεσαίωνα με τη βοήθεια του εκπληκτικής αισθητικής σκηνικού και των εναρμονισμένων ηχητικών και μουσικών ακουσμάτων και των φωτισμών. Εκείνο όμως που κυριολεκτικά μαγεύει είναι η διασκευή του Stefano Massini, οποίος κατάφερε έντεχνα να «ακουστεί» ο συγγραφέας, να παρακολουθήσει ο θεατής κατ' ουσίαν την ιστορία του Έκο. Ο Ουμπέρτο είναι εκεί· η ρητορεία, η οξυδέρκειά του, ο γνωστικός του πλούτος, η αναλυτική του δεινότητα και μαζί είναι οι ήρωές του, και κυρίως ο Γουλιέλμος του πάνω στον οποίο «πατάει» όλο το εγχείρημα.

Δε προλάβαινα να ξαναδιαβάσω το βιβλίο (είναι κάπως αδύνατο να το αποκαλέσεις μυθιστόρημα παρόλο που έτσι ορίζεται) για να θυμηθώ πράγματα που διαφεύγουν της ατελούς μνήμης, όμως από το πρώτο δεκάλεπτο αναγνώρισα τον συγγραφέα -και ως το τέλος- γεγονός που με ενθουσίασε. Είναι αναγκαίο να αναφέρεται πάντα μια επιτυχής θεατρική απόδοση που, εκτός από το πρωτεύον ζήτημα της μεταφοράς του πεζογραφήματος, είναι επίσης φρόνιμο, όταν έχεις έναν συγγραφέα που έχει αφήσει στίγμα κι έχει διαβαστεί από εκατομμύρια αναγνώστες, να διατηρήσεις τις «γραμμές» του. Κι εδώ έχουμε ένα τέτοιο πολύ καλό δείγμα δουλειάς που δεν υστερεί του πρωτότυπου κι επιτρέπει στο θεατή ακόμα κι αν δεν έχει βιώσει την αναγνωστική εμπειρία να (ανα-)γνωρίσει τον άνθρωπο που έγγραψε το βιβλίο.

Στην υπόθεση -πρέπει να αναφερθούμε στην υπόθεση δηλαδή μη θεωρούμε δεδομένο ότι όλοι οι αναγνώστες είναι εξοικειωμένοι με το πόνημα- βρισκόμαστε σε ένα μοναστήρι Βενεδικτίνων όπου μια σειρά περίεργων θανάτων συνδέονται με το δεύτερο βιβλίο της Ποιητικής του Αριστοτέλη. Ο Γουλιέλμος από το Μπάσκερβιλ, ένας Βρετανός μοναχός ήδη γνωστός για το έξυπνο πνεύμα του, αναλαμβάνει τις υποθέσεις των θανάτων έχοντας δίπλα του τον νεαρό μαθητευόμενό του, Άντσο.

Μπορώ να σας πω με βεβαιότητα ότι η παράσταση θα σας ικανοποιήσει, θα περάσετε όμορφα, θα παρακολουθήσετε ένα θέαμα ατμοσφαιρικό, θα κάνετε όμορφες συζητήσεις μετά και δε θα κουραστείτε καθόλου από τη μεγάλη της διάρκεια. Μη τη φοβηθείτε· δεν υπάρχουν κοιλιές, δε θα βαρεθείτε ούτε θα «βαλτώσετε» με ανούσιες σκηνές. Αντιθέτως, υπάρχει μια κλιμάκωση στα γεγονότα και μυστήρια που προκαλούν ερωτηματικά κι αγωνία, όπως επίσης και ένα υπέροχο μυαλό (αυτό του Γουλιέλμου αλλά συνεκδοχικά του Ουμπέρτο Έκο) που γοητεύει.

Είναι σίγουρο ότι, εκτός όλων των παραπάνω, θα εκτιμήσετε την αγάπη προς τα βιβλία που πηγάζει από το έργο, της φιλαναγνωσίας και της δίψας για μάθηση. Και είμαι βέβαιη ότι στο τέλος θα κρατήσετε τα λόγια του μοναχού: «Πρόσεχε αυτούς που είναι πρόθυμοι να πεθάνουν για την αλήθεια, γιατί συνήθως πεθαίνουν και πολλοί άλλοι μαζί τους, συχνά πριν από αυτούς και καμιά φορά αντί γι' αυτούς.» 

Γιώρκε: Το γέλιο είναι βλασφημία.

Γουλιέλμος: Αλλά ανήκει στον άνθρωπο, μόνο σ’ αυτόν, και είναι επομένως ένα δώρο που ο Δημιουργός έκανε στο Δημιούργημά του.

Γιώρκε: Ψέμα, ακόμη και τα κτήνη γελούν.

Γουλιέλμος: Δεν μπορούν, δεν έχουν την διάνοια, και το γέλιο είναι καρπός του νου.

Η παράσταση, που φιλοξενείται αυτή τη σεζόν στο θέατρο Altera Pars, μένει πιστή στη μεσαιωνική-μυστηριακή ατμόσφαιρα του βιβλίου, ενώ βασίζεται στη θεατρική διασκευή του Stefano Massini, διευθυντή του ιστορικού Piccolo Teatro του Μιλάνο, ενός εκ των σημαντικότερων σύγχρονων θεατρικών συγγραφέων.

Ταυτότητα:

Συγγραφέας: Umberto Eco

Θεατρική διασκευή: Stefano Massini

Σκηνοθεσία: Michael  Seibel

Σκηνικά-κουστούμια: Λαμπρινή Καρδαρά

Μουσική: Γιώργος  Καγιαλίκος

Φωτισμοί: Αντώνης Παναγιωτόπουλος

Motion Graphics: Βαγγέλης Καλαϊτζίδης

Μετάφραση: Ντίνα Μπόγρη

Φωτογραφία: Γεωργία Σιέττου, Στέλιος Δανιήλ

Βοηθός σκηνοθέτη: Ara Bogosian

Προβολή-Επικοινωνία: Βάσω Σωτηρίου-We Will

Παραγωγή:  OLYMPIA CULTURE

Παίζουν (με σειρά εμφάνισης): Δημήτρης Μπικηρόπουλος, Μίλτος Δημουλής, Αντώνιος Αντωνιάδης, Δημήτρης Νικολόπουλος, Γιάννης Πολιτάκης, Κωνσταντίνος Συράκης, Παναγιώτης Σπηλιόπουλος, Στέλιος Γεράνης, Αντώνης Αντωνάκος, Ara Bogosian, Παναγιώτης Δαβιδόπουλος, Μαρίνος Ορφανός, Σάκης Τσινιάρος, Αλέξανδρος Ζαχαρέας, Πασχάλης Μερμιγκάκης, Μανώλης Δεστούνης, Νατάσα Κορομβόκη, Νίκος Πανόπουλος

Στο Altera Pars, Μεγάλου Αλεξάνδρου 123, 2103410011, 2103647200, κάθε Δευτέρα, Τρίτη και Τετάρτη στις 21:00