Ευτελή τιμαλφή: Σονάτες και Καντάτες

Λέω να ξεκινήσω με τον υπότιτλο. Σονάτες και καντάτες, αυτό γράφει στο εξώφυλλο της ποιητικής συλλογής του Γιώργου Καριώτη, κι έτσι άμεσα δημιουργείται μια σύνδεση μεταξύ ποίησης και μουσικής. Η καντάτα είναι μουσικό είδος φωνητικής σύνθεσης, με τη χρήση χορωδίας, όμως συχνά συναντάμε και σόλο μουσικά κομμάτια. Η σονάτα είναι μια τριημερής ή τετραμερής σύνθεση για ένα ή δύο όργανα. Καταλαβαίνει κανείς ότι ο συνδυασμός και των δύο αυτών όρων στοχεύει σε ένα ολοκληρωμένο σύνολο με φωνή/-ες και όργανο/-α, δηλαδή σε τραγούδια όπως τα έχουμε παραδοσιακά στο μυαλό μας.

Στο οπισθόφυλλο, αντί για το σύνηθες απόσπασμα, διαβάζουμε μια περιγραφή του βιβλίου όπου ο ποιητής αποσαφηνίζει πράγματα σχετικά με τον τίτλο της συλλογής, Ευτελή τιμαλφή. Εκεί θα λάβουμε πληροφορίες σχετικά με το ποια είναι τα τιμαλφή μας και πώς ευτελίζονται από εμάς τους ίδιους. Ξεκαθαρίζει ευανάγνωστα ποιοι είμαστε –έτσι, στο πρώτο πληθυντικό, που χαρακτηρίζει άλλωστε το συγγραφικό ύφος του–, τι κάνουμε, πώς αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο και τη σχέση μας με/σε αυτόν στοχοποιώντας την ανθρώπινη βαναυσότητα σε ό,τι άλλο υπάρχει εδώ και την απερισκεψία τού να έχεις καταλάβει τις συνέπειες αλλά να μην κάνεις τίποτα γι' αυτό.

Ο γραπτός λόγος αντιμετωπίζεται με μουσικότητα –χωρίς αυτό να σημαίνει ότι συναντάς νότες μέσα στο βιβλίο– κι έτσι ο διάλογος αποκαλείται/γίνεται ντουέτο, η κυκλική φόρμα ροντώ, η παρένθεση ιντερμέτζο, η εισαγωγή-πρόλογος πρελούδιο, ο μονόλογος άρια κ.ο.κ. Πάμπολλες μουσικές ορολογίες κατακλύζουν τις σελίδες και σε κάνουν να αναζητήσεις τις έννοιες όταν δεν τις γνωρίζεις, σε ένα μπρα-ντε-φέρ μεταξύ ρεαλισμού κι αλληγορίας, παραβολής και μεταφοράς... όπου ο ποιητής θα θέσει εμβόλιμα και τα ερωτήματά του.

Τα σι ντι στα μπαλκόνια
είναι για ν' ακούνε μουσική τα περιστέρια;
Νομίζουν δηλαδή ότι
τα τζιτζίκια είναι βουβά;

Χρησιμοποιεί ελεύθερο στίχο και πεζοποίηση ως εκφραστικό στιλ ενώ, ευθύς αντιλαμβάνεσαι την ένωση του ανθρώπου με τη φύση. Ο άνθρωπος αντιμετωπίζεται ως ένα κομμάτι από το περιβάλλον και όχι ως ο κυρίαρχός του, ο πρωταγωνιστής. Στις παρομοιώσεις και τις μεταφορές του όπου συχνότατα χρησιμοποιεί θαλασσινά στοιχεία ή πλάσματα, προσωποποιεί για παράδειγμα τα δέντρα και αντικειμενοποιεί το άτομο. Δεν ξεχωρίζει το άψυχο από το έμψυχο, όλα καταγράφονται με ενιαίο τρόπο, σαν να έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά.

Πάντα διακρίνεις την Επιστήμη και την Τέχνη μέσα στα έργα, όπως και την Ιστορία, τη Μυθολογία... μαζί και ένα υποδόριο χιούμορ που σε κάνει να χαμογελάς αυθόρμητα και πηγαία, υποστηρίζοντας επάξια την ευθυμογραφική του διάθεση. Θυμάμαι πως το ίδιο σχόλιο για την Επιστήμη, τη Μυθολογία και τον Αρχαίο κόσμο είχα κάνει και τότε που διάβασα τη συλλογή Χιονισμένος μαυροπίνακας.
Διακρίνεις και την προσωπικότητά του, τις αναμνήσεις που ενδεχομένως έχει, κι ένα άρωμα εποχής. Εντοπίζεις πολλά αυτοσαρκαστικά μέρη που δείχνουν ότι ο ίδιος είναι πιο αυστηρός με εκείνον· δε φοβάται να μειωθεί, να προσγειωθεί, να υποβιβαστεί αν χρειάζεται. Κι έτσι, παραμένει γειωμένος, ανθρωποκεντρικός, είναι αρκετά περιγραφικός και έχει κοινωνική χροιά. Τελικά, εξηγεί από μόνος του για τον τρόπο που γράφει. Αρκεί να διαβάσει κανείς το «Ποιητική αδεία».

Αναδύομαι λοιπόν
σ' αυτή τη σελίδα
με το βάρος του φορτίου
να χαϊδεύει τους ώμους μου.

Διακρίνει κανείς εύκολα ότι δεν υπονοεί απλά ότι ευθύνεται, αλλά αναλαμβάνει την ευθύνη δηλωματικά εις το απόλυτο.

Λάτρεψα το έργο «Αμέτρητες μετρήσεις» με τον αντίθετο, άτοπο, αμφίσημο (;) τίτλο και το Μοτέτο του –μοτέτο είναι η σπουδαιότερη μορφή πολυφωνικής μουσικής σύνθεσης– που στη συλλογή αναφέρεται πάνω στο δίπτυχο «Δανεικές λέξεις» και «Δανεισμένες λέξεις»· ακόμα ένα παίγνιο με τη γλώσσα, την οποία «χρησιμοποιεί» κατά το δοκούν –φυσικά– με πλήρη συναίσθηση. Παλαιότερα έγραφε για Άνυδρη θάλασσα· μια συλλογή με έντονο το θαλάσσιο στοιχείο που συναντάμε και στην παρούσα.

Μετουσιώνει και παρομοιάζει χωρίς να χρησιμοποιεί «σαν» ή «όπως»... αφήνει μια γεύση ομορφιάς στο τέλος, αφού ο αναγνώστης έχει κάνει μαζί του ένα ενδιαφέρον εποικοδομητικό ταξίδεμα και όχι ξόδεμα, αφού η αναγνωστική εμπειρία στους στίχους του Γιώργου Καριώτη είναι όφελος, αφήνει κέρδη.


Τζένη Κουκίδου

Η ποιητική συλλογή του Γιώργου Καριώτη, Ευτελή τιμαλφή, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Όστρια.
Ευχαριστώ τον Γιώργο Καριώτη για τη διάθεση του βιβλίου του.

Μερικές σημειώσεις που θα βοηθήσουν τους πιο εξαναγκαστικούς τύπους που θέλουν να τα «αποκωδικοποιούν» όλα.
Αλέγκρο: γρήγορος κι εύθυμος ρυθμός
Αντάτζιο: αργό μουσικό κομμάτι
Πρέστο: γρήγορα
Ρετσιτατίβο: μουσική επένδυση περιορισμένης διάρκειας
Καντάμπιλε: τρόπος ερμηνείας, μελωδικά
Λέντο: αντίθετο του αντάτζιο
Αντάντε: μέτρια ταχύτητα, ανάμεσα στο αντάτζιο και το αλλέγκρο
Λάργκο: τρόπος παιξίματος οργάνου, αργά με μεγαλείο
Μενουέτο: γαλλικός αριστοκρατικός χορός
Σκέρτσο: μουσική με ζωηρό, έντονο χαρακτήρα

Περισσότερα από/για τον Γιώργο Καριώτη:
Ο Γιώργος Καριώτης και ο Χιονισμένος μαυροπίνακας

Αποσπάσματα της συλλογής Ευτελή τιμαλφή:
Μεροληπτικό ηλιοστάσιο
Προπέτης κρυψίνοια
Θαλασσινό ιντερμέτζο