koukidaki: Ντον Κάρλο

Αν σας αρέσει η όπερα -ίσως το πιο δύσκολο και το πιο ενδιαφέρον είδος θεάτρου, αφού ο θεατής δεν έχει να θαυμάσει μόνο τις υποκριτικές ικανότητες ενός ηθοποιού αλλά και την ιδιαίτερη φωνητική δεινότητα και πολλές φορές και τις απαιτητικές χορογραφίες- τότε ΜΗΝ χάσετε την όπερα του Τζουζέππε Βέρντι «Ντον Κάρλο» που παρουσιάζεται αυτήν την εποχή στην αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Άλλωστε, είναι και ένα αξέχαστο θέαμα, πολύ ταιριαστό για την περίοδο των γιορτών που διανύουμε.

Ο Τζουζέππε Βέρντι έγραψε τον «Ντον Κάρλο» το 1867· το έργο έχει δύο διαφορετικά θέματα: α) το ερωτικό: τον έρωτα μεταξύ του πρίγκιπα της Ισπανίας Ντον Κάρλο με την πριγκίπισσα Ελισάβετ και β) το πολιτικό: την εξέγερση της προτεσταντικής Φλάνδρας κατά της καθολικής Ισπανίας.

Η όπερα πρωτοπαρουσιάστηκε στην Όπερα των Παρισίων (κατόπιν παραγγελίας της), το 1867 σε παγκόσμια πρεμιέρα. Ο Βέρντι αρχικά αναγκάστηκε να κόψει κάποια μέρη της επειδή η όλη όπερα, μαζί με τα χορωδιακά και τα χορογραφικά, ξεπερνούσε τις 4 ώρες. Η πρώτη φορά που παρουσιάστηκε ολόκληρη ήταν το 1886 στη Μοντένα της Ιταλίας. Γενικά υπάρχουν πολλές εκδοχές της -καμιά άλλη όπερα του συνθέτη δεν έχει τόσες πολλές εκδοχές.
Στην Αθήνα αυτές τις ημέρες θα έχετε την ευκαιρία να παρακολουθήσετε την εκδοχή της Μόντενα, δηλαδή την μεγαλύτερη παρουσίασή της χωρίς περικοπές. Όπως καταλαβαίνετε, είναι μια σπάνια ευκαιρία, αφού η συγκεκριμένη όπερα δεν παρουσιάζεται συχνά, ειδικά στην ολοκληρωμένη μορφή της που περιέχει πέντε πράξεις. Ετοιμαστείτε για ένα σχεδόν πεντάωρο θέαμα μαζί με τα δύο διαλείμματα. Δεν θα σας κουράσει όμως, η μουσική είναι υπέροχη και τα δύο διαλείμματα διαρκούν γύρω στα είκοσι λεπτά το καθένα, θα έχετε άφθονο χρόνο για να ξεμουδιάστε και να πιείτε ένα ποτήρι κρασί.

Η υπόθεση: Για πολιτικούς λόγους κανονίζεται ένας γάμος μεταξύ του γιου του Φιλίππου του Β' της Ισπανίας, του Δον Κάρλος, με την πριγκίπισσα της Γαλλίας, Ελισάβετ. Οι δυο νέοι συναντιούνται και ερωτεύονται. Αλλά τελικά, ο Φίλιππος αποφασίζει να παντρευτεί αυτός ο ίδιος την Ελισάβετ, προκειμένου να εδραιωθεί η ειρήνη ανάμεσα στα δύο βασίλεια τους. Οι δύο νέοι πληγώνονται αλλά αναγκάζονται να αποδεχτούν τη μοίρα τους. Η Ελισάβετ όντως παντρεύεται τον Φίλιππο Β' και λίγο αργότερα πεθαίνει ο παππούς του Δον Κάρλος και πατέρας του Φιλίππου, ο Κάρολος. Εν τω μεταξύ καταφτάνει από την Φλάνδρα, ο αδελφικός φίλος του Δον Κάρλος, ο Ροδρίγκο. Ο Ροδρίγκο πληροφορεί τον Κάρλος ότι οι κάτοικοι της Φλάνδρας καταπιέζονται από την βάναυση κυριαρχία της Ισπανίας και ότι ο ίδιος ως πρίγκιπας πρέπει να παρέμβει. Από την πλευρά του ο Δον Κάρλος, του εξομολογείται τον έρωτά του για την Ελισάβετ, που πλέον είναι μητριά του. Ο Δον Κάρλος αποφασίζει να ζητήσει την άδεια του πατέρα του για να φύγει στην Φλάνδρα· με αυτόν τον τρόπο θα απομακρυνθεί από τον απαγορευμένο έρωτα της Ελισάβετ αλλά θα μπορέσει να βοηθήσει και τους κατοίκους της Φλάνδρας. Ο Ροδρίγκο παρακαλεί τον Φίλιππο να σταματήσει την καταπίεση των κατοίκων της Φλάνδρας αλλά ο Φίλιππος αρνείται και του ζητά να σταματήσει να ασχολείται με αυτό το ζήτημα, τον απειλεί δε αναφέροντας την Ιερά Εξέταση. Ο Δον Κάρλος φέρνει μπροστά στον Φίλιππο απεσταλμένους των Φλαμανδών για να παρακαλέσουν για πιο ευνοϊκή μεταχείριση αλλά ο Φίλιππος τούς συλλαμβάνει. Εξοργισμένος ο Δον Κάρλος από την συμπεριφορά του πατέρα του, ξεγυμνώνει το σπαθί του. Ο Δον Κάρλος συλλαμβάνεται. Ο Φίλιππος υποψιάζεται την Ελισάβετ για μοιχεία επειδή βρίσκει στην κοσμηματοθήκη της ένα πορτρέτο του γιου του. Ο Ροδρίγκο σκοτώνεται ως προδότης επειδή ενδιαφέρεται για τα δικαιώματα της Φλαμανδών. Ο Δον Κάρλος ξιφομαχεί με τους άντρες της φρουράς του Φιλίππου και τελικά σωριάζεται νεκρός.

Η όπερα περιέχει φυσικά το ερωτικό στοιχείο, όπως σχεδόν κάθε όπερα. Αλλά είναι και έντονα πολιτικοποιημένη, αφού ένα μεγάλο μέρος της αναφέρεται στην Ιερά Εξέταση και στον φανατισμό της καθολικής εκκλησίας που οδήγησε στην καταπίεση των προτεσταντών: στους κατοίκους της Φλάνδρας. Ο Βέρντι αντιτάσσεται στον έλεγχο που ασκεί η εκκλησία στην πολιτική εξουσία της χώρας (ακόμα και σήμερα δεν υπάρχει διαχωρισμός του κράτους και της εκκλησίας). Ας μην ξεχνάμε ότι στην εποχή του Βέρντι έγινε η ενοποίηση της Ιταλίας επί του βασιλιά Βίκτωρα Εμμανουήλ Β. Οπότε ο Βέρντι ο ίδιος ήταν έντονα πολιτικοποιημένος και προσπαθούσε να εμπεριέχει στα θέματά του τον ξεσηκωμό και τις επαναστατικές τάσεις των καταπιεσμένων. Άλλωστε όλοι οι καλλιτέχνες οφείλουν να λαμβάνουν θέση στην πολιτική πραγματικότητα της εποχής τους. Οι πολιτικοί δρουν και οι καλλιτέχνες μέσω της όποιας τέχνης τους, ασκούν κριτική και επηρεάζουν τον κόσμο.

Η παράσταση που θα παρακολουθήσετε είναι συμπαραγωγή της Βασιλικής Όπερας του Λονδίνου, της Μετροπόλιταν Όπερας της Νέας Υόρκης και της Εθνικής Όπερας της Νορβηγίας. Η πεντάπρακτη ολοκληρωμένη εκδοχή του έργου παρουσιάζεται για πρώτη φορά από την Εθνική Λυρική Σκηνή. Η σκηνοθεσία είναι του Άγγλου Σερ Νίκολας Χάιτνερ, πρώην καλλιτεχνικού διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου του Λονδίνου που μας έχει χαρίσει υπέροχες παραστάσεις, όπως το κλασικό πλέον The History Boys. Ο Χάιτνερ μας παρουσιάζει τους τραγουδιστές με υποβλητικά κουστούμια εποχής που κυριολεκτικά παραπέμπουν σε πίνακα του Βελάσκεθ, σε σχεδόν λιτά σκηνικά μέσα σε μια τεράστια σκηνή. Μαζί με την συνοδεία της υπέροχης μουσικής του Βέρντι το αποτέλεσμα είναι υποβλητικό, εντελώς θεατρικό. Είναι η πεμπτουσία του θεάτρου στην πιο τέλεια μορφή του. Τα σκηνικά και τα κουστούμια υπογράφει ο Μπομπ Κρώλευ· μια εκπληκτική αναγέννηση μπροστά στα μάτια σας: φουφούλες και σπαθιά, σταυροί και ιεροεξεταστές, απλοί θρόνοι και κεριά με παρεκκλήσια, στρατιώτες με ρομφαίες. Οι πετυχημένοι φωτισμοί είναι του Μαρκ Χέντερσον. Το καστ είναι διεθνές: Ως Δον Κάρλος ο Ιταλός Μαρσέλο Πουέντε. Ως Ροδρίγκο ο Έλληνας Τάσης Χριστογιαννόπουλος, ως Φίλιππος Β' ο βαθύφωνος Αλεξάντερ Βινογκράντοφ, ως Ελισάβετ των Βαλουά η Μπάρμπαρα Φρίττολι, ως Μέγας Ιεροεξεταστής ο Ράφαλ Σίβεκ.

Η παραγωγή παρουσιάζεται στα πλαίσια της καλλιτεχνικής εξωστρέφειας με αρωγή του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος και είναι πραγματικά μια μεγάλη ευκαιρία να δείτε αυτήν την υπέροχη όπερα με αυτήν την σκηνοθεσία, με αυτό το πολυπληθές παγκόσμιο καστ, στην πεντάπρακτη εκδοχή της.