Η Σοφία Δερέ και οι εκδόσεις

Οι εκδόσεις Δερέ έχουν μόνο μερικούς μήνες που μπήκαν στη ζωή μας ενώ είναι βέβαιο ότι, την ώρα που γράφονται αυτές οι αράδες, πολλοί από εσάς δε γνωρίζετε καν την ύπαρξή τους. Επίσης είναι βέβαιο ότι πολύ σύντομα, όταν θα φτάσουν στα χέρια σας τα βιβλία τους, θα γοητευτείτε από τους τίτλους και θα αγαπήσετε αυτόν τον οίκο.
Η Σοφία Δερέ εξηγεί πώς έγινε η αρχή, ποιο είναι το ζητούμενο και το όραμά τους. Μιλάει για τα βιβλία και τη λογοτεχνία που θέλει, δίνοντας τελικά το «στίγμα» των εκδόσεων Δερέ.

Πώς προέκυψε ο εκδοτικός; Πώς οδηγηθήκατε στη δημιουργία του;
Σοφία Δερέ: Μετά από τέσσερα χρόνια πετυχημένης πορείας στον χώρο της αυτοέκδοσης, ένιωσα πως είχα αντιμετωπίσει, επιλύσει και προσπεράσει όλα τα προβλήματα που μπορούν να σταθούν εμπόδιο στην έκδοση και τη διάθεση ενός βιβλίου. Δυσκολίες, που αν δεν περάσεις ο ίδιος από όλα τα στάδια της διαδικασίας -από την επιλογή του κειμένου μέχρι την είσπραξη τον χρημάτων που δικαιούσαι- ποτέ δε θα καταλάβεις το μέγεθος και τον αριθμό τους. Κάθε στάδιο έχει τους δικούς του πρωταγωνιστές, τους δικούς του κανόνες και τις δικές του ιδιαιτερότητες, από τον συγγραφέα ως τον αναγνώστη. Μια μεγάλη αλυσίδα με πολλούς ενδιάμεσους κρίκους όπως ο επιμελητής, ο γραφίστας, ο τυπογράφος, ο μεταφορέας, ο βιβλιοπώλης, τα μέσα προώθησης -έντυπα, ραδιοφωνικά, τηλεοπτικά και ηλεκτρονικά. Μια αλυσίδα που μου θύμιζε την ευθύνη που είχα για μια δεκαετία ως διευθυντικό στέλεχος μιας πολυεθνικής εταιρίας. Υπήρξα υπεύθυνη για την στρατηγική ανάπτυξη, την εμπορική πολιτική και το supply chain management. Επέλεξα λοιπόν, επωφελούμενη της εμπειρίας αυτής, να βοηθήσω κι άλλους συγγραφείς να διαβούν το ποτάμι της έκδοσης, χωρίς να πνιγούν στα θολά του νερά. Πάντα με γνώμονα τον σεβασμό στον δημιουργό και τον αναγνώστη, μα πρωτίστως στο αντικείμενο βιβλίο, που για μένα είναι από τα ύψιστα αγαθά του πολιτισμού.

Με ποια λογοτεχνικά είδη θα δουλέψετε; Υπάρχουν συγκεκριμένες φόρμες για τις οποίες ενδιαφέρεστε περισσότερο; Υπάρχουν σαφείς προσανατολισμοί;

Σ.Δ.: Ο μόνος σαφής προσανατολισμός των Εκδόσεων ΔΕΡΕ, είναι η επιδίωξη της αριστείας. Και πιστεύω πως το άριστο δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς απόλυτη ειλικρίνεια ως προς τον δημιουργό και απόλυτη εμπιστοσύνη ως προς τους συνεργάτες. Γι’ αυτόν τον λόγο, το κριτήριο επιλογής των κειμένων δεν αφορά το είδος ή την μορφή τους, ούτε φυσικά τις μόδες των καιρών, αλλά την ποιότητα των ενδογενών χαρακτηριστικών του, όπως η πρωτοτυπία, το ενδιαφέρον και φυσικά η λογοτεχνική του αξία. Στις Εκδόσεις ΔΕΡΕ, όπως κάνουμε με τους ανθρώπους, έτσι αγκαλιάζουμε και τα έργα που αγαπάμε.

Και η αγάπη γνωρίζουμε καλά, πως δε περιορίζεται από οποιαδήποτε φόρμα. Το ίδιο ισχύει και για την επιλογή των συνεργατών, που για εμάς δεν κρίνεται από το κόστος ή την απόσταση, αλλά από την κοινή μας αφοσίωση στο "καλό", ως ηθική αρχή και ως απτό αποτέλεσμα. Ως εκ τούτου η φιλοσοφία μας μπορεί να συνοψιστεί σε μια φράση: «δε θα συμβιβαστούμε στο να εκδίδουμε αυτά που αρέσουν, αλλά θα παλέψουμε για να αρέσουν αυτά που αγαπάμε».

Τι να περιμένουμε από τις εκδόσεις ΔΕΡΕ;

Σ.Δ.: Ένας από τους βασικούς μας στόχους είναι να μη γίνουμε προβλέψιμοι. Οπότε αυτό που επιδιώκουμε από κάθε νέα μας πρόταση, είναι να σας εκπλήξουμε ανακαλύπτοντας νέους συγγραφείς -όχι απαραίτητα συγγραφείς νέους- και σπάζοντας ηλικιακά και θεματικά στεγανά. Και φυσικά μια βασική προϋπόθεση για την έκδοση κάθε καινούργιου έργου ενός συγγραφέα που ανήκει ήδη στην οικογένεια μας, είναι να διαφέρει σημαντικά από τα προηγούμενα. Σκοπός μας, να αποφύγουμε τις συνταγές και τη ρουτίνα. Επίσης θέλοντας να αφιερώσουμε τον απαραίτητο χρόνο για την ανεύρεση των πιο δυνατών κειμένων αλλά και τη σωστή προώθηση τους, θα διαβάζουμε πολλά κείμενα -που ήδη δεχόμαστε- ωστόσο θα εκδίδουμε έναν ελεγχόμενο αριθμό βιβλίων. Εν κατακλείδι, θέλουμε το όνομα μας να συνδεθεί μόνο με το εξαίρετο, ώστε να μην γνωρίζετε τι να περιμένετε από εμάς, αλλά να το περιμένετε με αυξημένη προσμονή.

Ποια η γνώμη σας για τις νέες εκδόσεις στην Ελλάδα;

Σ.Δ.: Πολλά θα μπορούσε να πει κανείς για τις νέες εκδόσεις στην Ελλάδα. Προφανώς, το ότι ανοίξαμε τον δικό μας οίκο, καταδεικνύει πως θεωρήσαμε ότι το υπάρχον εκδοτικό περιβάλλον δεν κάλυπτε απολύτως τις απαιτήσεις των συγγραφέων αλλά ούτε και των αναγνωστών. Κι επειδή όπως λέει ένας πολύ γνωστός μου Γάλλος «η κρητική είναι εύκολη, δύσκολη είναι η τέχνη», προτιμήσαμε -από ηθική ακεραιότητα- να βάλουμε τις ιδέες μας σε πράξη, από το να αναλωνόμαστε σε στείρα κριτική. Δεν αμφισβητούμε τις δυσκολίες της ελληνικής πραγματικότητας, όμως θέλουμε να τις βλέπουμε σαν προκλήσεις και όχι σα δικαιολογίες.
Το μόνο που θέλω παρ’ όλα αυτά να πω για τις εκδόσεις στη χώρα μας -και σ’ αυτό είμαι σίγουρη πως όλοι θα συμφωνήσουμε- είναι πως δίνουν μια δεσπόζουσα, υπερβολική θέση στους ξένους συγγραφείς εις βάρος των Ελλήνων ομολόγων τους. Μεγάλα χρηματικά ποσά δαπανούνται για την αγορά των δικαιωμάτων από ξένους οίκους, στερώντας τα από την προώθηση νέων συγγραφέων της χώρας μας. Επίσης, αυτή η προσχώρηση του εκδοτικού κόσμου στην γενικευμένη ξενολατρία, δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο, ενισχύοντας την απαξίωση της νέας Ελληνικής λογοτεχνίας στα μάτια του αναγνωστικού κοινού.

Πώς βλέπετε το εκδοτικό μέλλον στη χώρα μας;

Σ.Δ.: Στη χώρα μας έχουμε την κακή συνήθεια να πιστεύουμε πως ο πλουραλισμός είναι από μόνος του η πανάκεια για όλα τα προβλήματα. Δεν υπάρχει αμφιβολία, πως η ύπαρξη επιλογών είναι ένα απαραίτητο συστατικό της ελευθερίας σε τομείς όπως η πολιτική, ή ο πολιτισμός, για τους οποίους, το βιβλίο είναι "Σύμβολο". Η πληθώρα των επιλογών όμως, δεν είναι μια εγγύηση για την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών ή έργων στους πολίτες… ή τους αναγνώστες. Δυστυχώς, ακόμα και "ο χώρος του βιβλίου" -ενδίδοντας στις επιταγές του καταναλωτισμού- έχει προτάξει την ποσότητα εις βάρος της ποιότητας, επενδύοντας στον εμπορικό χαρακτήρα των εκδόσεων και αφήνοντας σε δεύτερη μοίρα την πολιτιστική τους διάσταση. Ωστόσο, ζούμε σε μια φιλελεύθερη δημοκρατική κοινωνία, και επειδή σε τελική ανάλυση, ο αναγνώστης/καταναλωτής/πολίτης είναι αυτός που κρίνει και επιλέγει, πιστεύω πως αργά ή γρήγορα ο κορεσμός θα φέρει την εκλεκτικότητα. Η εκλεκτικότητα αυτή θα ωφελήσει τους έντιμους και τους άξιους, και θα διώξει τους καιροσκόπους από τον χώρο.

Ποιες είναι οι επιδιώξεις σας; Τα όνειρά σας;

Σ.Δ.: Πιστεύω ακράδαντα στη φράση «όταν η αγάπη μοιράζεται, πολλαπλασιάζεται». Εγώ αγαπάω το βιβλίο σαν έργο τέχνης, σαν εργαλείο παιδείας και διαφωτισμού, σα φυλαχτό της συλλογικής μνήμης, σαν εγχειρίδιο για το μέλλον. Είμαι σίγουρη πως δεν είμαι η μόνη.

Ο οίκος μας δημιουργήθηκε για να στεγάσει όσους πιστεύουν σ’ αυτήν την αγάπη και νιώθουν την ανάγκη να τη μοιραστούν, την ανάγκη να προσφέρουν τη δημιουργία τους όπως προσφέρεις ένα δώρο σε κάποιον που γιορτάζει, με ταπεινότητα αλλά και υπερηφάνεια. Μέσω των έργων μας, μέσω παραδειγματισμού, τ’ όνειρο μου είναι ν’ αποδείξουμε, πως ο απόλυτος σεβασμός ως προς τον συγγραφέα και το πόνημα του αλλά κυρίως ως προς τον αναγνώστη, δεν είναι κάτι θεμιτό μα εμπορικά ανέφικτο, αλλά κάτι αδιαπραγμάτευτο και ταυτόχρονα οικονομικά βιώσιμο. Και το όνειρο μου πραγματοποιείται, όχι τόσο όταν το λαμπερό εξώφυλλο καθρεπτίζεται στα μάτια του ανυπόμονου αναγνώστη, όσο όταν γυρίζοντας την τελευταία σελίδα μένει για λίγες στιγμές να χαϊδεύει τρυφερά το οπισθόφυλλο.

Τι σημαίνει λογοτεχνικό βιβλίο για εσάς;

Σ.Δ.: Πολλοί θεωρούν πως ο λογοτέχνης συγγραφέας δεν είναι αυτός που χρησιμοποιεί τις λέξεις για να γεννηθεί μια ιστορία αλλά αυτός που χρησιμοποιεί μια ιστορία για να γεννηθούν οι λέξεις. Ένας λάτρης της αισθητικής που δεν ενδιαφέρεται μόνο για το "τι" θα πει, αλλά κυρίως για το "πως" θα το πει. Θεωρώ πως η αντίληψη αυτή, έχει σαν αποτέλεσμα να δημιουργείται η εντύπωση, πως η λογοτεχνία απευθύνεται αποκλειστικά στους μυημένους, που τελικά είναι και οι μόνοι ικανοί να αντιληφθούν και να απολαύσουν την απόκρυφη αλήθεια της τέχνης. Ο απλός αναγνώστης απομακρύνεται έτσι από την λογοτεχνία, φοβούμενος πως θα βρεθεί αντιμέτωπος μ’ ένα κείμενο δυσνόητο ή ανούσιο, μα σε κάθε περίπτωση κουραστικό και βαρετό. Η δική μου άποψη είναι, πως η λογοτεχνία δεν έχει να κάνει με το "τι" ή με το "πως", αλλά με το "γιατί". Για μένα λογοτέχνης συγγραφέας δεν είναι αυτός που γράφει για να διηγηθεί ή να πληροφορήσει, μα ούτε κι αυτός που απλά θέλει να φιλοτεχνήσει -σαν αποτέλεσμα κάποιου ναρκισσιστικού χαρακτήρα.
Λογοτέχνης είναι ο συγγραφέας που έχει σκοπό να ερεθίσει το πνεύμα και την καρδιά, όχι μόνο το μάτι. Δεν αρκείται μόνο στον θαυμασμό και την αναγνωρισιμότητα. Επιζητεί να τον νοιάζονται, να τον σκέπτονται και να τον αγαπάνε. Γι’ αυτόν κάθε λέξη είναι μια ανάσα, κάθε σημείο στίξης μια αναπνοή. Η μελάνη είναι το αίμα της ψυχής του και το χαρτί, ένα χέρι απλωμένο προς τον κόσμο. Ο λογοτέχνης γράφει από δική του ανάγκη, και όχι απλά για να πει ή να δείξει. Το βιβλίο του είναι ένα κάλεσμα, μια ανοιχτή αγκαλιά και κάποιες φορές, μια κραυγή θριάμβου ή απόγνωσης. Το λιγότερο που εμείς μπορούμε να κάνουμε, είναι να την ακούσουμε.

Τι θα θέλατε να πείτε στους φιλαναγνώστες; Ποιο είναι το μήνυμά σας;

Σ.Δ.: Το μήνυμα μου απευθύνεται σε όλους τους αναγνώστες. Σ’ αυτούς που αγαπάνε το βιβλίο, μα κυρίως σ’ αυτούς που θέλουμε να το αγαπήσουν. Θέλω να τους πω, πως το βιβλίο είναι ένα αντικείμενο τέχνης και πολιτισμού, και όχι ένα καταναλωτικό προϊόν. Το ότι το βρίσκεις πλέον στα ράφια των super market, ή ότι μπορείς να το βάλεις στο "καλάθι" του e-shop στο διαδίκτυο, δεν μειώνει την αξία του ίδιου του βιβλίου αλλά την επικρατούσα αντίληψη για τον αναγνώστη, που αντιμετωπίζεται πια ξεκάθαρα και αποκλειστικά ως υποψήφιος ανώνυμος πελάτης. Η εκλαΐκευση και ο εκδημοκρατισμός της τέχνης είναι μια απολύτως θεμιτή διαδικασία, αρκεί να μη συνοδεύεται από την πτώση της ποιότητας του έργου σαν κείμενο και σαν αντικείμενο. Όσο πιο προσεγμένες από κάθε άποψη θα είναι οι εκδόσεις, τόσο πιο ελκυστικό θα είναι το βιβλίο στο ευρύ κοινό. Πιο σημαντικό για μένα είναι να βλέπω ένα παιδί καθισμένο στο μάρκετ να ξεφυλλίζει ένα βιβλίο, παρά να βλέπω το ίδιο παιδί να βγαίνει απ’ το βιβλιοπωλείο με μια φωτοτυπία, ένα σακίδιο, ή μ’ ένα gadget στο χέρι!
Εμείς στις Εκδόσεις ΔΕΡΕ πιστεύουμε πως για να φέρουμε νέους αναγνώστες στον χώρο του βιβλίου, δεν χρειαζόμαστε εκπτώσεις, αλλά ζωντανές, διαδραστικές παρουσιάσεις. Γιατί οι εκπτώσεις απλά ωθούν τους ανθρώπους να πάρουν αντικείμενα, που πολύ πιθανόν να μην τα χρειάζονται, ενώ η ανταλλαγή απόψεων, εμπειριών και συναισθημάτων θα τους αποκαλύψει τι χρειάζονται πραγματικά.

Και για μένα η ανάγνωση ενός καλού βιβλίου είναι από τα λίγα πράγματα που όλοι μας χρειαζόμαστε στ’ αλήθεια.