Ο Ρινόκερος, το ξεχωριστό αυτό θεατρικό έργο μιας εξέχουσας μορφής του θεάτρου του παραλόγου γράφτηκε το 1959 και αποτελεί ουσιαστικά μια κραυγή διαμαρτυρίας στον εκφασισμό των χωρών, καθώς ο ίδιος ο συγγραφέας έζησε από τα πρώιμα χρόνια του ναζισμού τον εφιάλτη αυτόν, καθώς πολλοί φίλοι του και γνωστοί του βρέθηκαν οπαδοί του, κάτι που τον ταρακούνησε και σόκαρε βαθύτατα.
Ένα απίστευτο, μα, όπως έχει γράψει κι ο ίδιος ο συγγραφέας για τα έργα του «πιο ρεαλιστικό κι απ' τον ρεαλισμό» δυστοπικό περιβάλλον που μπορεί να μεταφερθεί σε κάθε εποχή, συμβολίζοντας τον κίνδυνο να χαθεί η ανθρωπιά από την βία και τη μαζική αποκτήνωση.
Άλλοι πάλι, μέσα στον τερατώδη λαβύρινθο των σύγχρονων μεγαλουπόλεων, όπου η βία κι η αποξένωση φαίνονται να έχουν τον πρώτο ρόλο, υφίστανται την κτηνωδία για την οποία μιλάει ο απελπισμένος Μπερανζέ στο πετσί τους. Καθημερινά, μ' όλους τους άμεσους κι έμμεσους δυνατούς τρόπους. Μόνο και μόνο επειδή.... δεν είναι "ρινόκεροι". Άρα διαφορετικοί. Και απροσάρμοστοι. Ένα κρυφό μονοπάτι όπου ο Τζόκερ συναντά τον Μπερανζέ.
Ο Άρθουρ Μπλεκ (στον οποίο κατά την εξέλιξη του φιλμ αποδίδεται το κοροϊδευτικό και υποτιμητικό παρατσούκλι Τζόκερ από τον καθιερωμένο και μέχρι στιγμής επιτυχημένο «βασιλιά της κωμωδίας» Μάρεϊ (τον οποίο υποδύεται με την γνωστή του υποκριτική δεξιοτεχνία ο Ρόμπερτ Ντε Νίρο) είναι ένας μοναχικός και ιδιαίτερα ευαίσθητος κάτοικος μιας αχανούς μεγαλούπολης που εργάζεται ως κλόουν για βιοποριστικούς σκοπούς, αλλά και γιατί η μόνη ευχάριστη και εμψυχωτική κουβέντα που έχει ακούσει από τη μάνα του είναι πως «γεννήθηκε για να κάνει τον κόσμο να χαμογελά». Μέσα σε μια κοινωνική ακραία εχθρική γι' αυτόν, που φαίνεται να τον αποβάλλει, θα τα καταφέρει τελικά;
Δεν είναι πιστεύω τυχαίο ότι και τα δυο αυτά έργα, το κινηματογραφικό Τζόκερ και το θεατρικό Ρινόκερος σπάνε σήμερα ρεκόρ εισιτηρίων και είναι πιο επίκαιρα από ποτέ, όπως η ανθρώπινη βία, ο σαδισμός αντί για την αγάπη και συμπαράσταση στα προβλήματα του "άλλου" και ο κίνδυνος της βίας και της αποξένωσης.
Μοναδικές και εξαιρετικές οι ερμηνείες των Χοακίν Φοίνιξ (κίνηση, έκφραση) και Άρη Σερβετάλη, ενός ηθοποιού που ήδη από την πρώτη εμφάνιση του στην τηλεοπτική σειρά «Είσαι το ταίρι μου» έδειξε το τεράστιο και πηγαίο ταλέντο του, κι από κει και πέρα δοκιμάστηκε με φοβερή επιτυχία σε πλέον απαιτητικά έργα και ρόλους όπως στο συγκεκριμένο τώρα και στην θεατρική μεταφορά της κορυφαίας ταινίας του Στάνλεϊ Κιούμπρικ «Το κουρδιστό πορτοκάλι» τις προηγούμενες σεζόν.
Απ' εδώ μέσω του ιδιαίτερα ταλαντούχου πρωταγωνιστή, μας ανοίγει το πέρασμα, μια διασταύρωση θα λέγαμε, για έναν ακόμη πρωταγωνιστικό χαρακτήρα, τον Άλεξ, κεντρικό ήρωα της εν λόγω ταινίας που εστιάζει στο θέμα της βίας και της ανάλογης προβληματικής για την αντιμετώπιση της.
Ο Άλεξ, μέλος μιας εγκληματικής συμμορίας, έπειτα από τη σύλληψη του από τις αρχές συμμετέχει αναγκαστικά σ' ένα πειραματικό πρόγραμμα του κράτους που έχει σκοπό να του προκληθούν μ' επιστημονικό τρόπο αλυσιδωτές αντιδράσεις απέχθειας απέναντι στην βία... από μέσα του.
Το πείραμα τελικά επιτυγχάνεται, καθιστώντας τον τελικά ένα άρρωστο, άβουλο και σπασμωδικό ον, αφού για να καταστρέψει τις βίαιες τάσεις του έπρεπε να καταστρέψει ουσιαστικά, με τον τεχνητό τρόπο, την ελεύθερη βούληση και την δυνατότητα επιλογών του ήρωα. Ο θεατής, μην κατανοώντας αν στην αρχή της ταινίας ο ήρωας είχε πλήρη συνείδηση και έλεγχο των πράξεων του και κατανοώντας κατά τη μέση της πως δεν είχε καθόλου, τον βλέπει να την αποκτά μόνο στο τέλος της, όπου, μετά την "αποκατάσταση" και... "κοινωνική ένταξη" του, τον αφήνει μετέωρο και γυμνό με δυο μοναδικές διεξόδους· την αυτοκτονία (ένα πήδημα στο κενό που τελικά απέτυχε) και τον "συμβιβασμό".
Όπως λέει κι ο Κιούμπρικ ήδη από την δεκαετία του '70 που πιστεύει πως ο κυνισμός, απέναντι σ' ένα αδηφάγο σύστημα, είναι η μόνη λύση, ο "συμβιβασμός" του Άλεξ είναι, στο τέλος του έργου, η μοναδική συνειδητή πράξη που έχει ίσως κάνει στη ζωή του: Ναι στον ένα, ναι στον άλλον, ναι σε όλους. Και δούλεμα. Και..."αποθεραπεία".
Γιατί... δεν θα ξεχάσω την ατάκα στο Τζόκερ του υποψήφιου δημάρχου και πολυδιαφημισμένου..."σωτήρα της πόλης" Γουέιν: «Όσοι δεν είναι επιτυχημένοι... είναι κλόουν!»
Εδώ, τα σχόλια περισσεύουν. Και μόνο ο νευρικός σπασμός-γέλιο του Τζόκερ θα μπορούσε ν' αποκριθεί.
Φαίη Ρέμπελου
Ο Ρινόκερος του Ε. Ιονέσκο στο θέατρο Κιβωτός [Πειραιώς 115, Γκάζι]
Απόδοση κειμένου-Δραματουργική επεξεργασία: Γιάννης Κακλέας | Σκηνικά: Σάκης Μπιρμπίλης, Γιάννης Κακλέας | Κοστούμια: Μαρία Καραπούλιου | Μουσική: Σταύρος Γασπαράτος | Φωτισμοί: Σάκης Μπιρμπίλης | Χορογραφία-Κίνηση: Αγγελική Τρομπούκη | Σχεδιασμός βίντεο: Στάθης Αθανασίου | Βοηθός σκηνοθέτη: Άρης Κακλέας | Γραφίστας: Σάκης Στριτσίδης | Φωτογραφίες: Γιώργος Καλφαμανώλης | Διεύθυνση παραγωγής: Έφη Πανουργιά | Παίζουν οι ηθοποιοί: Άρης Σερβετάλης, Έλλη Τρίγγου, Στέλιος Ιακωβίδης, Ροζαμαλία Κυρίου, Θάνος Μπίρκος, Πάνος Παπαδόπουλος, Αγγελική Τρομπούκη, Κωστής Μπούντας, Αναστασία Στυλιανίδη
Τζόκερ
Σκηνοθεσία: Τοντ Φίλιπς | Πρωταγωνιστούν: Χοακίν Φίνιξ, Ζάζι Μπιτζ, Ρόμπερτ ντε Νίρο
Το κουρδιστό πορτοκάλι
Σκηνοθεσία: Stanley Kubrick | Σενάριο: Anthony Burgess (βιβλίο), Stanley Kubrick (προσαρμογή σεναρίου) | Πρωταγωνιστούν: Malcolm McDowell, Patrick Magee, Michael Bates, Warren Clarke, Adrienne Corri | Φωτογραφία: John Alcott | Μοντάζ: Bill Butler
