Για την συγκεκριμένη ταινία θα ακούσεις πολλά και θα διαβάσεις διάφορα άρθρα στα ελληνικά, στα αγγλικά και σε άλλες γλώσσες. Όταν έφτασε η δικιά μου ώρα για να αρθρογραφήσω, σκεφτόμουν τι να βάλω και τι να αφήσω.
Όλοι πια ξέρουμε ότι στην προτελευταία σκηνή της ταινίας εμφανίζεται στο σπίτι του ανήμπορου πλέον συγγραφέα ο Alex, ο οικιακός βοηθός του, ο ηθοποιός ο David Prowse που είναι ο ηθοποιός που φοράει την στολή του Darth Vader στη τριλογία ταινιών Star Wars. Επίσης, ότι ο Malcolm McDowell ήταν μοναδική επιλογή του Κιούμπρικ για πρωταγωνιστή της ταινίας ή ότι η σκηνή του βιασμού της γυναίκας του συγγραφέα βραβεύτηκε από τους κριτικούς του κινηματογράφου. Όλες οι χρήσιμες και μη πληροφορίες πια είναι γνωστές για αυτό το αριστούργημα της 7ης τέχνης.
Είδα την πρώτη μου ταινία στα τέλη της παιδικής μου ηλικίας και στην αρχή της εφηβικής μου σε βιντεοκασέτα που είχε νοικιάσει ο πατέρας μου στο τότε video club (ω, ναι, είμαι εκείνης της γενιάς!). Την είχαν επανακυκλοφορήσει στην special έκδοση της, με τις κομμένες σκηνές και για την τότε εορταστική της επανέκδοση. Εκείνη την βδομάδα θυμάμαι ότι την είχα «ξετινάξει» την ταινία, έβλεπα καρέ-καρέ τις σκηνές και τα πλάνα... Έτσι ξεκίνησα την εισαγωγή μου στον κόσμο του σινεμά. Για εμένα το Κουρδιστό πορτοκάλι είναι και θα είναι η αγαπημένη μου ταινία και χαίρομαι που κάθε κριτικός του σινεμά, Αμερικάνος ή μη, την έχει μέσα στις 100 καλύτερες ταινίες.
Αλλά μην σας κουράζω με τα δικά μου, εσείς μπήκατε για να διαβάσετε για την ταινία σταθμό. Οι πιο παλιοί από εμένα μεγάλωσαν μαζί της (οι γονείς μας), οι μετέπειτα γενιές που ανήκω εγώ και εσείς, αλλά και οι τωρινές που δεν μπορούνε να δουν ταινίες πριν το 2000, την συγκεκριμένη την βλέπουν για την βία που έχει, την βλέπουν σαν ντοκιμαντέρ για να έχουν να πουν «μωρέ τι βλέπατε τότε;». Στο τέλος της, όλοι μα όλοι, μένουνε με το στόμα ανοιχτό διότι η δύναμη της ταινίας είναι τόσο μεγάλη που κανείς δεν μπορεί να της αντισταθεί. Αν αρχίσεις να ψάχνεις για αυτήν θα μπεις στο τριπάκι να πας να την δεις και στο θέατρο αλλά και να βρεις το βιβλίο για να το διαβάσεις. Εγώ πάντως το έκανα και αυτό ταξίδι και ήταν μαγικό. Όταν έχεις τις 3 μορφές της τέχνης (θέατρο, σινεμά και βιβλίο) να εξιστορούν αυτήν την ιδιόμορφη ιστορία του σαδιστή ανθρώπου, αρχίζεις να αναθεωρείς για εσένα και τον κόσμο γύρω σου. Μια έρευνα ξεκινάει τότε για τον καθένα μας ως προς την σκοτεινή πλευρά μας.
Είναι σαν να σε καλεί, με την αφοπλιστική κίνηση που κάνει ο Alex προς το κοινό, είναι σαν να σου λέει «Έλα το ξέρω, θέλεις να γίνεις σαν εμένα, οπότε σου δίνω την χείρα μου. Η επιλογή είναι δικιά σου». Δεν είναι τυχαίο που στο ημερολόγιο του αδικοχαμένου ηθοποιού Heath Ledger υπάρχει το όνομα της συγκεκριμένης ταινίας για να τον βοηθήσει να μπει στον κόσμο ενός σαδιστή χαρακτήρα, όπως είναι ο Joker -η σκοτεινή νέμεση- για τον Batman. Εδώ έρχομαι να πάρω την λέξη Νέμεση που είναι ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της αρχαίας Ελληνικής τραγωδίας. Τα στάδια της ταινίας μπορούνε να χωριστούν στα βασικά στάδια της Αρχαίας τραγωδίας: την Ύβρις, τη Νέμεση και την Κάθαρση.
ΥΒΡΙΣ: Πρώτο μέρος της ταινίας μέχρι το σημείο που κάνει τον φόνο· ο βασικός ήρωας είναι αλαζόνας, νομίζει ότι είναι πάνω από όλους τους πυλώνες της κοινωνίας του: οικογένεια, κοινωνικό σύνολο, κράτος, φίλους... Η σύγκρουση του ατόμου με τον Κόσμο.
ΝΕΜΕΣΗΣ: Δεύτερο μέρος από την στιγμή που τον προδίδουν οι συμμορίτες μέχρι την σκηνή που πηδάει από το παράθυρο προσπαθώντας να δώσει τέλος στο μαρτύριο του και η τιμωρία που επιφυλάσσει η μοίρα ή η τύχη που είναι ουσιαστικά ένας φαύλος κύκλος και που μέσω αυτού ο θύτης και θύμα αλλάζουν θέσεις. Τον αδικούν όσοι αδίκησε, τα θύματα του γίνονται θύτες και αυτός σαν μια μαριονέτα δέχεται την μοίρα του αδιαμαρτύρητα. Η μόνη λύση είναι η αυτοχειρία.
ΚΑΘΑΡΣΗ: Ωσότου κλείσει η ταινία κι αφού ο πολιτικός τού δίνει μια θέση στην νέα ζωή και η επιστροφή του ήρωα ξανά στη βία.
Να συμπληρώσω ότι υπάρχουν πολλές μουσικές σκηνές που αντικαταστούν τον Χορό, όπως όταν τα αγάλματα του Χριστού δείχνουν σαν να χορεύουν κάποιον ελληνικό χορό -αν το προσέξετε- στην σκηνή με το γρήγορο μουσικό τρίο που κάνει με τις κοπέλες. Στον βιασμό πάλι τραγουδά και χορεύει· στοιχεία μιας τραγωδίας, που την μετατρέπει από αρχαία σε σύγχρονη. Δηλαδή με λίγα λόγια μετατρέπει τον Χορό σε κάτι άλλο (δεν είμαι βλάσφημος, μα κάνεις φανατικός της θρησκείας δεν έχει πάρει χαμπάρι αυτήν την εικόνα, περνά κάτι με τόση μαεστρία που κάνεις δεν το αντιλαμβάνεται).
Ας πάμε στην ανάλυση της ταινίας. Λοιπόν, στην αρχή βλέπουμε βία την οποία την δικάζουμε ή την αφομοιώνουμε μέσα μας με έναν δικό μας τρόπο -που μας αρέσει. Στη συνέχεια βλέπουμε τα παθήματα του ήρωας μας, για τα οποία λυπόμαστε ή χαιρόμαστε και στο τέλος βλέπουμε πως ό,τι και να γίνει ο άνθρωπος δεν αλλάζει. Σαν το φίδι που και δέρμα να αλλάξει πάλι φίδι μένει. Ο Κιούμπρικ διαλέγει την λογοκριμένη εκδοχή που υπάρχει στο βιβλίο και χρησιμοποιείται από πολλά φιλελεύθερα κράτη, ότι ο άνθρωπος αν γεννηθεί κακός ό,τι και να τραβήξει θα παραμείνει κακός, ένα θεριό που λένε και οι κλασσικοί συγγραφείς. Ενώ το κανονικό βιβλίο δείχνει ότι ωριμάζει με το πέρασμα της ηλικίας του και ότι υπάρχει αισιοδοξία γιατί όσο μεγαλώνει ο άνθρωπος αναθεωρεί. Τα κύρια νοήματα μένουν, όπως είναι η εφηβική σύγκρουση που έχουμε όλοι μας προς το κράτος, η αυτοχειρία, τα ναρκωτικά, οι συμμορίες, η σχέση κράτους-θρησκείας, πώς τα πολιτικά παιχνίδια στήνονται ανάλογα με τις περιστάσεις και τα αποτελέσματα που έχουν αντίκτυπο στους πολίτες και πως γινόμαστε ανδρείκελα στα σχέδια των πολιτικών και πολλά άλλα... μέσα σε 131 λεπτά ή 245 σελίδες.
Εν κατακλείδι, η ταινία αυτή έχει μια διαχρονική δύναμη που, είτε με κομμένες σκηνές είτε χωρίς, φέρει πολλά μηνύματα που αντικατοπτρίζονται τόσο στο μέσο θεατή όσο και στο ειδικό κοινό. Επίσης είναι μια ταινία στο φινάλε-φινάλε που παρότι αφορά μια ιστορία απαγορευμένη για χρόνια στην Αγγλία, μένει αναλλοίωτη μέσα μας ενώ μέχρι τώρα δείχνει ότι δεν χρειάζεται μια σύγχρονη εκδοχή της, ένα remake που μαστίζει τον χώρο της 7ης τέχνης. Όποιος δεν την έχει δει να την δει, σαν ντοκιμαντέρ ή σαν μια κοινωνική ταινία ή όπως θέλεις εσύ βρε αδελφέ στην τελική.
Καλή προβολή.
Χρήστος Κορφοξυλιώτης
Το Κουρδιστό Πορτοκάλι είναι μια δυστοπική ταινία εγκλήματος του 1971, βασισμένη πάνω στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Άντονι Μπέρτζες. Πρόκειται για μια σπουδή πάνω στη βία, τόσο των συμμοριών όσο και του κράτους και του σωφρονιστικού συστήματος. Θεωρήθηκε εξτρεμιστική για την εποχή της και απαγορεύτηκε σε αρκετές χώρες.
Η ταινία κέρδισε 2 βραβεία της Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου της Νέας Υόρκης: Καλύτερης Ταινίας και Καλύτερου Σκηνοθέτη και θεωρείται ένα από τα καλύτερα αριστουργήματα που υπήρξαν ποτέ.
Σκηνοθεσία Στάνλεϊ Κιούμπρικ | Παραγωγή Στάνλεϊ Κιούμπρικ | Σενάριο Στάνλεϊ Κιούμπρικ | Παίζουν: Μάλκολμ ΜακΝτάουελ, Πάτρικ Μαγκί, Μάικλ Μπέιτς, Γουόρεν Κλαρκ, Τζέιμς Μάρκους, Όμπρει Μόρις, Άντριεν Κόρι, Καρλ Ντούερινγκ, Μίριαμ Κάρλιν | Μουσική Γουέντι Κάρλος | Φωτογραφία Τζον Άλκοτ | Μοντάζ Μπιλ Μπάτλερ | Εταιρεία παραγωγής Polaris Productions Hawk Films | Πρώτη προβολή 19 Δεκεμβρίου 1971 (Νέα Υόρκη)
Οι φωτογραφίες που αποτελούν το κολάζ που συνοδεύει το κείμενο είναι επιλογές του συντάκτη.
