Η Αικατερίνη Λεύκα και οι Ένθεοι

Πώς σας ήρθε η ιδέα;

Α.Λ.: Όπως αναφέρω και στην εισαγωγή μου, «κατά την διάρκεια μελετών για επιστημονικές έρευνες γύρω από την αρχαία ελληνική σκέψη, έτυχε να πέσω πάνω σε κείμενα συγγραφέων της εποχής εκείνης τα οποία τράβηξαν την προσοχή μου για διάφορους λόγους. Επρόκειτο για επαληθευμένες πληροφορίες, ή φημολογούμενες απλώς ως αληθινές, που έφερναν στο φως στοιχεία κατά μεγάλο μέρος άγνωστα για σημαντικές προσωπικότητες της αρχαιότητας, ή ανέφεραν γεγονότα κατά την γνώμη μου αξιοσημείωτα, όπου έπαιζαν πρωταγωνιστικό ρόλο πρόσωπα που είχαν μείνει ωστόσο στην αφάνεια.

Τότε άρχισε να παίρνει μορφή η ιδέα μιας σειράς διηγημάτων τα οποία να αναπτύσσουν αυτές τις πληροφορίες με την ελευθερία της «ποιητικής άδειας», αλλά σεβόμενα κατά το δυνατόν τα ιστορικά στοιχεία που διαθέτουμε για την εποχή και τα πρόσωπα. Έτσι, έγραψα ενδεικτικά το πρώτο και έπειτα άφησα στην άκρη αυτό το σχέδιο, περιμένοντας μέρες μεγαλύτερης άνεσης χρόνου.»

Πού γράψατε το βιβλίο σας;

Α.Λ.: Όταν αποφάσισα να γράψω… παντού, γιατί ήταν σαν να έπρεπε να διαμορφωθούν πια το συντομότερο όλα όσα από καιρό δουλεύονταν μέσα μου, όποτε είχα ελεύθερο χρόνο για να συγκεντρωθώ σε αυτό. Έτσι έγραφα στο γραφείο μου, σε μια πολυθρόνα δίπλα στο παράθυρο ενώ έπινα καφέ, στο κρεββάτι μου, στα τραίνα…

Πόσο χρόνο σας πήρε η συγγραφή;

Α.Λ.: Είναι πολύ δύσκολο να υπολογίσω τον χρόνο αυτό, γιατί η πρώτη ιδέα ξεκίνησε πολλά χρόνια πριν, οι μελέτες και οι σημειώσεις γινόταν επίσης για πολύ καιρό στο περιθώριο επιστημονικών δραστηριοτήτων, ενώ η συγγραφή των πρώτων έξι ιστοριών, όταν αποφάσισα να την πραγματοποιήσω όπως είπα παραπάνω, έγινε σε μια εικοσαριά ημέρες, σαν να είχαν πια ωριμάσει οι ιδέες που ήθελα να εκφράσω και απλώς εξωτερικεύτηκαν μόλις τους δόθηκε η ευκαιρία. Άφησα και πάλι στην άκρη το κείμενο αυτό για κάποιο διάστημα και μετά πρόσθεσα και την έβδομη ιστορία, την εισαγωγή και το επίμετρο, όταν αποφάσισα να δοκιμάσω να δημοσιεύσω το έργο. Λίγο καιρό αργότερα αποφάσισα να κάνω και την μετάφρασή του (την νέα γραφή του θα ήταν ίσως σωστότερο) στα γαλλικά και έτσι πήρε την ολοκληρωμένη του τωρινή μορφή. Κυλούσε λοιπόν σαν μια παράλληλη σκέψη και έκφραση μεταξύ άλλων κατά την διάρκεια μεγάλου μέρους της ζωής μου… και διαμορφωνόταν σιγά σιγά μαζί μου, υποθέτω.

Πώς θα χαρακτηρίζατε το βιβλίο σας με δυο λόγια;

Α.Λ.: Πρόκειται για μια συλλογή επτά διηγημάτων για εξαιρετικές προσωπικότητες (εξ ου και ο γενικός χαρακτηρισμός «Ένθεοι») της αρχαίας Ελλάδας, που βρέθηκαν σε σύγκρουση με το περιβάλλον τους, με τρόπους που γνωρίζουμε ελάχιστα ή και καθόλου σήμερα.

Θέλετε να μας δώσετε μια περιγραφή;

Α.Λ.: Δεν είναι εύκολο να πω περισσότερα, γιατί κάθε ιστορία είναι διαφορετική. Ας αναφέρω όμως τα ονόματα των πρωταγωνιστών: πρόκειται για τον γλύπτη Φειδία, την ιέρεια Θεανώ, τον νομοθέτη Σόλωνα, την «άλλη» σύζυγο του Σωκράτη Μυρτώ, τον φιλόσοφο Ζήνωνα τον Ελεάτη, την φιλόσοφο, μαθηματικό και αστρονόμο Υπατία και ένα ζευγάρι, τον πρωταθλητή Μίλωνα τον Κροτωνιάτη και την κόρη του Πυθαγόρα Μυία.

Τι αγαπήσατε περισσότερο σε αυτό το βιβλίο;

Α.Λ.: Απόλαυσα κατ᾽ αρχάς την συγγραφή του, γιατί έγινε ως μια δραστηριότητα απολύτως ελεύθερη, απλώς για την χαρά της έκφρασης των ιδεών μου, χωρίς κανέναν άλλο σκοπό, εφόσον δεν σκεφτόμουν καν να το δείξω σε κάποιον άλλον. Το παιχνίδι μεταξύ των ιστορικών δεδομένων και της λογοτεχνικής δημιουργίας ήταν μια επί πλέον ενδιαφέρουσα εμπειρία. Για να είμαι έντιμη μάλιστα απέναντι στους αναγνώστες μου, όταν αποφάσισα τελικά να κοινοποιήσω το έργο, παρέθεσα σε επίμετρο τις πηγές μου και όσα με οδήγησαν σε εύλογες υποθέσεις ή εντελώς φανταστικές προσθήκες. Με χαροποίησε το ότι απέδωσα ένα νέο φόρο τιμής σε πρόσωπα που στάθηκαν με αξιοπρέπεια πιστά στις αρχές τους, ακόμη κι αν αυτό τους κόστισε πολύ ακριβά.

Ακόμη, με ικανοποιεί ιδιαιτέρως το ότι η τελική μορφή του βιβλίου είναι δίγλωσση και έτσι το έργο είναι προσβάσιμο στο κοινό δύο πολιτισμών που μου είναι αγαπητοί, τον ελληνόφωνο και τον γαλλόφωνο. Αυτό αυξάνει και τις δυνατές εκπαιδευτικές χρήσεις του έργου, που επιτρέπει μια πολλαπλή προσέγγιση. Ας προσθέσω ότι ήταν πρωτόγνωρη η προσπάθειά μου να ισορροπήσω μεταξύ δύο διαφορετικών γλωσσών για την ολοκλήρωση της συγγραφής (όπου ενώ έγραφα στα γαλλικά, επέστρεφα συχνά για να κάνω αλλαγές και στο ελληνικό κείμενο που έτσι το ξανασκεφτόμουν από διαφορετική οπτική γωνία).

Ποιος είναι ο πιο αγαπημένος σας ήρωας και γιατί;

Α.Λ.: Πιστεύω πως όπως ένας γονιός δεν μπορεί να κάνει διακρίσεις μεταξύ των παιδιών του και τα αγαπά όλα, ενώ είναι το καθένα μοναδικό, το ίδιο και εγώ ως συγγραφέας δεν είμαι σε θέση να προτιμήσω τον έναν ή τον άλλον από τους ήρωες και τις ηρωίδες μου, που τους θεωρώ όλους αξιοθαύμαστους, ως ιστορικά πρόσωπα. Εκτός αυτού, στο ζωντάνεμά τους εδώ έχουν όλοι κάτι από μένα και από άλλους αγαπητούς μου ανθρώπους.

Τι προσφέρει αυτό το βιβλίο στον αναγνώστη, βιβλιόφιλο ή βιβλιοφάγο;

Α.Λ.: Ελπίζω πρώτα την ευκαιρία να διαβάσει διηγήματα που να του δώσουν αισθητική ευχαρίστηση. Ίσως ακόμη να μάθει κάτι για τα πρόσωπα στα οποία αναφέρονται αυτές οι ιστορίες και την εποχή τους γενικότερα. Επίσης, είναι κατά την γνώμη μου σημαντικό να θυμόμαστε πως στις ανθρώπινες κοινωνίες, ακόμη και σε όσες θεωρούμε σήμερα παραδειγματικές, δεν έλειπαν ποτέ η φιλαυτία, η ζηλοτυπία, το αδίστακτο κυνήγι του κέρδους ή της εξουσίας, η απάτη, η διαφθορά αλλά μαζί με αυτά υπήρξαν, και σίγουρα υπάρχουν ακόμη, και άνθρωποι που δεν δίστασαν να αντισταθούν, υπερασπίζοντας με ακεραιότητα τις δικές τους αρχές. Για την εποχή μας, που κατά γενική ομολογία μαστίζεται από κρίση αξιών, αυτά τα πρόσωπα μπορούν ίσως να γίνουν και για μας μια πηγή έμπνευσης, δύναμης και ελπίδας.

Φοβάστε...

Α.Λ.: Νομίζω πως η μεγαλύτερη αγωνία και ο φόβος μου είναι να φτάσω στο τέλος της ζωής μου χωρίς να έχω κάνει τουλάχιστον τα πιο σημαντικά από όσα θέλω να κάνω, ώστε να μπορώ να φύγω ευχαριστημένη από τον χρόνο που πέρασα στη γη, όσος κι αν είναι αυτός.

Αγαπάτε...

Α.Λ.: Την ίδια την αγάπη, την ζωή, την γνώση, την αγαθότητα, την χαρά, την ομορφιά, τους ανθρώπους και το μοίρασμα όλων των παραπάνω μαζί τους.

Ελπίζετε...

Α.Λ.: Πάντα! Εξάλλου θεωρώ πως ο πρώτος χρυσός κανόνας της επιβίωσης είναι να μην απελπίζεται ποτέ κανείς, όσο δύσκολες κι αν είναι οι συνθήκες που έχει να αντιμετωπίσει. Όλα αλλάζουν και ό,τι φαίνεται σήμερα απροσπέλαστο σε λίγο μπορεί να έχει μεταβληθεί, ή να το δούμε αλλιώς, ή να βρούμε έναν άλλο τρόπο να το ξεπεράσουμε. Αυτό σημαίνει επίσης πως πάντα είναι καλό να ψάχνουμε πολλές νέες εναλλακτικές λύσεις σε ό,τι μας προβληματίζει.

Θέλετε...

Α.Λ.: Να βρεθεί τρόπος ώστε να έχουν μια καλύτερη ζωή στον μακρό χρόνο όλοι οι άνθρωποι και τα άλλα πλάσματα του πλανήτη μας.

Ποιοι αναγνώστες θα λατρέψουν αυτό το βιβλίο;

Α.Λ.: Θεωρώ ότι είναι αδύνατον να κάνω μια τέτοια πρόβλεψη. Ο λογοτέχνης, όπως και ο εκπαιδευτικός ή οποιοσδήποτε άνθρωπος που δημιουργεί κάτι και το προσφέρει στο κοινό, το μόνο που μπορεί να ελέγξει είναι η δική του δουλειά για να φτάσει ως την ολοκλήρωση του έργου του. Από την στιγμή που αφήνει τα χέρια του, το δημιούργημα γίνεται ένα ανεξάρτητο ον και ο τρόπος που θα το συλλάβει και θα αντιδράσει απέναντι σε αυτό ο κάθε δέκτης του εξαρτάται από εκείνον.

Εξάλλου, νομίζω πως αυτή η πολυσημία, ο πλούτος των ποικίλων επιδράσεων του έργου και οι εκπλήξεις τους αποτελούν μια ακόμη γοητευτική πλευρά της δημιουργίας.

Γιατί πρέπει να το διαβάσουμε; Γιατί δεν πρέπει;

Α.Λ.: Δεν νομίζω πως θα μπορούσα να πω ότι «πρέπει» ή «δεν πρέπει» να το διαβάσει κανείς. Όπως η χαρά της συγγραφής ήταν έκφραση της δικής μου ελευθερίας, θα ήθελα και οι αναγνώστες μου εντελώς ελεύθερα να επιλέξουν αν τους ενδιαφέρει να διαβάσουν τις ιστορίες μου, λαμβάνοντας υπ᾽ όψη τις κύριες ιδέες που ήδη ανέφερα παραπάνω.

Πού/πώς μπορούμε να βρούμε το βιβλίο σας;

Α.Λ.: Για το βιβλίο «ΕΝΘΕΟΙ / INSPIRÉS» συνεργάστηκαν δύο εκδοτικοί οίκοι: ο Ελκυστής στην Ελλάδα και ο L’Harmattan στην Γαλλία. Μπορεί κανείς να παραγγείλει το βιβλίο είτε στους εκδότες κατ᾽ευθείαν, είτε σε οποιοδήποτε βιβλιοπωλείο.

Πού μπορούμε να βρούμε εσάς;

Α.Λ.: Μένω στην Λιέγη, στο Βέλγιο, εδώ και πολλά χρόνια. Διδάσκω ένα μάθημα φιλοσοφίας στο εδώ Πανεπιστήμιο και επίσης φιλοσοφικά και φιλολογικά μαθήματα στο 3ο Ευρωπαϊκό Σχολείο των Βρυξελλών, σε τρεις γλώσσες. Καθώς πηγαινοέρχομαι τακτικά μεταξύ των δύο πόλεων… μπορεί κανείς να με βρει επίσης σε τραίνα που ταξιδεύουν πολύ νωρίς το πρωί ή στο τέλος της ημέρας! Έρχομαι στην Ελλάδα κυρίως το καλοκαίρι, αλλά ενδέχεται να πεταχτώ και σε κάποιες άλλες περιόδους διακοπών. Μπορεί κανείς να με συναντήσει επίσης οπουδήποτε στον κόσμο υπάρχει κάποια ενδιαφέρουσα επιστημονική δραστηριότητα όπου αποφάσισα να συμμετάσχω. Για μια ηλεκτρονική επικοινωνία, η διεύθυνσή μου είναι: Aikaterini.Lefka@uliege.be

Ποιο χρώμα του ταιριάζει;

Α.Λ.: Τα χρώματα του εξώφυλλου, που έξοχα φιλοτέχνησε ο Άγγελος Μπάκας, και για τα οποία συνεργαστήκαμε: κίτρινο της ώχρας, μαύρο και άσπρο, ως αναφορές σε ερυθρόμορφα και μελανόμορφα αγγεία.

Ποια μουσική;

Α.Λ.: Μια συμφωνία, γιατί εμπεριέχει εντελώς διαφορετικά μέρη που εναρμονίζονται ωστόσο μεταξύ τους γύρω από ένα βασικό θέμα.

Ποιο άρωμα;

Α.Λ.: Η πρωτόγνωρη σύνθεση που θα ανέδινε ένα μπουκέτο από σπάνια άνθη, που το καθένα θα ανέδιδε ξεχωριστή μεθυστική ευωδιά.

Ποιο συναίσθημα;

Α.Λ.: Το «θαυμάζειν», που αποτελεί και την αρχή της φιλοσοφίας, κατά τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη.

Αν δεν ήταν βιβλίο, τι θα μπορούσε να είναι;

Α.Λ.: Η πραγματικότητα.

Αν δεν ήσασταν συγγραφέας τι θα μπορούσατε να είστε;

Α.Λ.: Ομολογώ πως η ταυτότητα του «συγγραφέως» είναι πολύ πρόσφατη για να την έχω συνηθίσει! Καθώς αγαπώ πολύ την φιλοσοφία, που την εφαρμόζω ως μελέτη και έρευνα, ως διδασκαλία και ως τρόπο ζωής, θα ήθελα να βελτιώνω συνεχώς όσο μπορώ την άσκηση αυτής της επιστήμης. Παράλληλα, μου αρέσουν πολύ οι καλές τέχνες.

Αν είχα χρόνο, θα ήθελα να ασχοληθώ περισσότερο π.χ. με την μουσική, το θέατρο, τον χορό, την ζωγραφική... Τέλος, η ανακάλυψη νέων πολιτισμών και τόπων ασκούν πάντα πάνω μου μεγάλη έλξη, ενώ είμαι ευαίσθητη στα προβλήματα της ανθρωπότητας σε παγκόσμιο επίπεδο, οπότε θα μπορούσα να ταξιδεύω ως εθελόντρια για ανθρωπιστικούς σκοπούς.

Ποιον συγγραφέα διαβάζετε ανελλιπώς;

Α.Λ.: Τον Όμηρο, από τότε που τον ανακάλυψα. Βέβαια, υπάρχουν και άλλοι πολλοί που εκτιμώ ιδιαιτέρως και έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην σκέψη και στην ζωή μου. Ο χώρος δεν φτάνει για να τους απαριθμήσω εδώ.

Οι ήρωές σας μπορούν να σας κατευθύνουν ή εσείς και μόνο ορίζετε την συνέχεια και τις τύχες τους;

Α.Λ.: Νομίζω πως στην προκειμένη περίπτωση, το ότι οι ήρωές μου ήταν υπαρκτά πρόσωπα που έζησαν με συγκεκριμένο τρόπο έθετε σαφώς κάποιους περιορισμούς στην εξέλιξη της ιστορίας. Ωστόσο μέσα σε αυτό το πλαίσιο, όπου θεώρησα ότι είχα την δυνατότητα, μένοντας πάντα κοντά στο αληθοφανές τουλάχιστον, ανέπτυξα όπως εγώ επέλεξα τις ιστορίες μου.

Τι χρειάζεται κάποιος για να γράψει; Φαντασία ή εμπειρία;

Α.Λ.: Κατά την γνώμη μου, η πρώτη προϋπόθεση είναι να νιώθει την ανάγκη να γράψει και να μπορεί να χειριστεί την γλώσσα με τρόπο δόκιμο για να εκφράσει αυτά που θέλει να πει, τα οποία σίγουρα θα είναι ένας συνδυασμός των εμπειριών του και της φαντασίας του.

Τι καθορίζει την επιτυχία σε ένα βιβλίο; Τι την αποτυχία;

Α.Λ.: Είναι και πάλι για μένα αδύνατον να απαντήσω σε αυτές τις ερωτήσεις. Τα βιβλία που συναντούν «επιτυχία» ή «αποτυχία», τουλάχιστον για κάποιο χρονικό διάστημα -ενδέχεται να αλλάξουν κατηγορία αργότερα- είναι τόσο διαφορετικά μεταξύ τους που δεν νομίζω πως διευκολύνουν την ανίχνευση σταθερών αιτιών της κατάστασης αυτής. Η γνώμη του κοινού είναι απρόβλεπτη και εξαρτάται από πολλούς αστάθμητους παράγοντες.

Η βιβλιοφαγία είναι/μπορεί να γίνει κατάχρηση;

Α.Λ.: Όπως όλα τα πράγματα που μπορούν να μας αρέσουν, είναι κι αυτή πιθανόν να καταλήξει σε εξάρτηση, ή σε μια εντελώς επιφανειακή ανάγνωση χωρίς ουσιαστική κριτική στάση. Ο καθένας όμως είναι υπεύθυνος για τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζει τα βιβλία και για όσα προσκομίζει από αυτή την δραστηριότητα.

Ποιον τίτλο βάζετε στο βιβλίο της ζωής σας;

Α.Λ.: Όπως ξέρετε, είναι καλύτερα να έχει ολοκληρώσει ένας συγγραφέας το έργο του για να διαλέξει έναν κατάλληλο τίτλο. Φαντάζομαι λοιπόν ότι το βιβλίο της ζωής μου θα πρέπει να περιμένει ακόμη ως το τέλος του για να βρει τον τίτλο που θα του ταιριάζει…

Σας ευχαριστώ πολύ για το ενδιαφέρον που δείξατε για το έργο μου και για μένα και εύχομαι ό,τι καλύτερο σε σας και τους αναγνώστες σας.

Η συλλογή διηγημάτων της Αικατερίνης Λεύκα, Ένθεοι, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ελκυστής.

Η Δρ. Αικατερίνη Λεύκα είναι πτυχιούχος της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έκανε τις μεταπτυχιακές της σπουδές και το διδακτορικό της, που αφορούσε τις σχέσεις θρησκείας και φιλοσοφίας στον Πλάτωνα, στο Πανεπιστήμιο Λιέγης. Μετά από μία πρώτη μεταδιδακτορική έρευνα στο Πανεπιστήμιο του Λουξεμβούργου, με θέμα την έννοια της ευδαιμονίας στους Προσωκρατικούς και τον Πλάτωνα, συνεχίζει με μια δεύτερη έρευνα, που εξετάζει συγκριτικά αρχαίες και σύγχρονες θεωρίες του ευ ζην για τους πολίτες μιας Ευρωπαϊκής δημοκρατίας. Ταυτοχρόνως, η Α. Λεύκα είναι μέλος διεθνών και διεπιστημονικών ερευνητικών ομάδων και επιστημονικών συλλόγων που ασχολούνται με θέματα των ενδιαφερόντων της. Έχει συμμετάσχει σε διεθνή συνέδρια και σεμινάρια και έχει κληθεί να κάνει διαλέξεις και πανεπιστημιακά μαθήματα σε πολλές χώρες. Βιβλία και άρθρα της έχουν εκδοθεί σε διάφορες γλώσσες ή βρίσκονται υπό έκδοση. Λέκτορας μερικού ωραρίου του Πανεπιστημίου Λιέγης, η Α. Λεύκα διδάσκει επίσης φιλοσοφικά και φιλολογικά μαθήματα στο Τρίτο Ευρωπαϊκό Σχολείο Βρυξελλών, σε τρεις γλώσσες. Η παρούσα συλλογή ιστορικών διηγημάτων είναι το πρώτο της λογοτεχνικό βιβλίο.