Η ταινία της εβδομάδας
Inherent Vice (2014)
Director: Paul Thomas Anderson
Έχουν γυριστεί πολλές ταινίες που αφορούν τη δεκαετία του 60. Από τον «Ξένοιαστο καβαλάρη» και τη «Μεγάλη ανατριχίλα» που είναι η άμεση αναφορά, έως τον στρατευμένο σχεδόν κινηματογράφο του new Hollywood, της δεκαετίας του 70 όπου πάνω του βλέπουμε την έμμεση επιρροή των όσων συνέβησαν πιο πριν μέσα στη ταραγμένη δεκαετία των χίπηδων. Τα χρόνια βέβαια πέρασαν από τότε, η κριτική για τα όσα έγιναν τότε, έγινε πιο εύκολη.
Σωτήριο έτος 2014 και ο Πολ Τόμας Άντερσον προσπαθεί να παντρέψει το μοναδικό του ταλέντο με ένα δύστροπο βιβλίο του Thomas Pynchon το Inherent Vice. Δεν έχω διαβάσει το βιβλίο και δεν μπορώ να εκφέρω γνώμη. Άλλωστε το μέσο είναι διαφορετικό, εμείς αντιμετωπίζουμε την ταινία (και σε περιπτώσεις άλλες απλά προσπαθούμε) ξέχωρα από το υλικό αναγνωρίζοντας τη διαφορά στη κινηματογραφική γλώσσα με τη λογοτεχνία.
Η ταινία αυτή δεν έχει καμιά σχέση με τη παραδοσιακή αφήγηση και αν κρίνεις τη ταινία για αυτό έπεσες στη παγίδα του σκηνοθέτη, που εσκεμμένα αλλάζει γωνίες και λήψεις να αποπροσανατολίσει ακόμα περισσότερο τον θεατή. Όλα είναι συγκεχυμένα και αποσπασματικά, οι χαρακτήρες κινούνται μέσα σε μια δίνη μέσα στη παράνοια τους (σε κάποιους το κλίμα μπορεί και να θυμίσει το Blow Up του Αντονιόνι). Η πλοκή υπάρχει, απλά είναι θολή, όλο το σενάριο όπως σχηματίζεται είναι το ίδιο από μόνο του ένα σχόλιο για την κατάσταση που επικρατούσε στα τέλη 60 με αρχές 70, όταν το κίνημα άρχιζε μεν να παγιώνεται αλλά και ταυτόχρονα να ξεθωριάζει.
Μακροσκοπικά η ταινία είναι ένα φιλμ νουάρ. Έχει όλα τα στοιχεία και τους χαρακτήρες να είναι, αλλά σαν έχει βουτηχτεί βαθιά σε ένα ζωμό ψυχοτρόπων ουσιών και το «αφήσεις» να στεγνώσει να δεις τι έμεινε. Έχουμε λοιπόν τον Doc τον μοναχικό ντετέκτιβ, την Σάστα τη γυναίκα αράχνη που βρίσκεται σε κίνδυνο αλλά και χωρίς ξεκάθαρες προθέσεις, ένα επικίνδυνο παιχνίδι υποκόσμου και μυστηρίου που ο πρωταγωνιστής μας εμπλέκεται και προσπαθεί να σώσει και τη ζωή του. «Τραγικός», που χρίζει ανάλυσης, χαρακτήρας ο Bigfoot, ο αστυνόμος-ντετέκτιβ που είναι ο μόνος που δεν μπορεί να συγχρονιστεί με το κλίμα της ταινίας(!) και αρνείται πεισματικά, παιδί άλλης γενιάς με ξεκάθαρες αξίες και αρχές, αποκτάει εμμονές με την Ιαπωνική κουλτούρα όσο πιο μακριά γίνεται από τη δική του. Ξέρει ότι αν ήταν σε άλλη ταινία θα ήταν αυτός ο πρωταγωνιστής αλλά τώρα είναι το sidekick του Doc. Αναπτύσσει μια σχέση αγάπης και μίσους με τον Doc που είναι ο ένας στήριγμα του άλλου συμπληρώνοντας ο ένας τα κενά του άλλου σε ένα κόσμο που παραληρεί γύρω τους, που ακόμα και τα εγκλήματα δεν έχουν λογική, χαμένοι όλα στα ναρκωτικά και στη 60ς ελευθεριότητα, ηθική «αναρχία» και ιδεολογική αποδόμηση.
Η ταινία είναι σπασμένα κομμάτια πλοκής που όλα όμως έχουν λόγο ύπαρξης και ουσία, δεν είναι τυχαία αλλά ούτε ασυναρτησίες για χάρη εντυπωσιασμού. Όλα εξυπηρετούν το όραμα του δημιουργού. Μέσα στα θραύσματα πλοκής αν πιάσουμε ένα από αυτά θα δούμε την ξεκάθαρη ματιά και κριτική για τη γενιά αυτή. Δεν είναι μια αγιοποίηση της εποχής ούτε μια ρομαντική ή αφελής ηρωοποίηση. Ας δούμε για παράδειγμα το κομμάτι με το σχέδιο του αρχιτέκτονα που χάθηκε και εν τέλει βρέθηκε το FBI να τον έχει απαγάγει, όταν αυτός έβαλε στο μυαλό του να κάνει ένα πρωτοποριακό σχέδιο για να δημιουργήσει ελεύθερες κατοικίες για όλο τον κόσμο. Το σύστημα στη ταινία είναι φανερό ότι υπάρχει παντού, δεν συμμετέχει, έχει το ρόλο «νταντάς» που προσέχει τα παιδιά και θα παρέμβει όταν αυτά ξεφύγουν από τη γραμμή και γίνουν πραγματικά επικίνδυνα. Όταν δηλαδή προσπαθήσουν να πραγματοποιήσουν τα όσα λένε. Η επανάσταση για καθολική αλλαγή και ισότητα απέτυχε, για άλλη μια φορά.
Δεν χρειάζεται όμως να υπεραναλύσουμε, η ταινία πρέπει να απολαμβάνεται όπως απολαμβάνει ο Doc ένα από τα αγαπημένα του ναρκωτικά. Χαλαρώνεις τον εγκέφαλο σου από τις συμβάσεις σαν πρώτο βήμα και με συνοδό την υπέροχη μουσική, απολαμβάνεις το εξωφρενικό χιούμορ, τους χαρακτήρες, την εξαιρετική ερμηνεία των Φοίνιξ και Μπρόλιν (έκπληξη το φοβερό τους κωμικό τάιμιγκ). Αφού γελάσεις με τις παραδοξότητες και μπεις στην ατμόσφαιρα μπορείς να αρχίσεις να σκέφτεσαι πως συνδέονται ένα ένα τα κομμάτια και να λύσεις το μυστήριο της ταινίας, όπως ακριβώς το έκανε ο Doc με τον Bigfoot παρέα, λίγο τύχη, λίγο λογική και λίγο απελπισία (όταν χάνεις τον προσανατολισμό σου στο χάος).
Εν τέλει όμως ο στόχος έχει επιτευχθεί, έχεις ψυχαγωγηθεί.
🎬 🎸
Ο δίσκος της εβδομάδας
Jethro Tull
Thick as a Brick
Η μουσική που συνοδεύει την ταινία δεν είναι άλλη από τους Jethro Tull του Thick as a Brick. Κάποιος θα αναρωτηθεί γιατί, από όλο το κίνημα του Progressive Rock αυτοί ήταν που μπορεί να είχαν και τη μικρότερη σχέση με τα ψυχεδελικά 60ς. Γιατί όχι τους πρώιμους Pink Floyd…
Αυτή είναι η μια σκοπιά, η άλλη είναι ότι οι Tull ήταν το δημιούργημα της εποχής αυτής ξέχωρα από προσανατολισμό, ακόμα και ως αποτέλεσμα αντίδρασης. Ήταν μπροστάρηδες και αυτόφωτοι, ο Ian Anderson ηγέτης με τη φωνή του και το φλάουτο του, κυριαρχεί σαν φιγούρα όχι μόνο στο συγκρότημα αλλά και στο ρεύμα της μουσικής αυτής. Μισούσε τα ναρκωτικά και έχω αμφιβολίες πόσο είχε καλή σχέση με τη χίπικη νεολαία, ίσως θα ήθελε περισσότερο να ήταν χαμένος σε κάποιο κάμπο στην Ουαλία, αλλά σαν άλλος Bigfoot είχε ανάγκη από την ελευθεριότητα της εποχής για αναζήτηση και κριτική σκέψη.
Η δεκαετία του 70 γέννησε το progressive rock και τη λογική των μουσικών που επιχείρησαν να θέσουν τις βαθιές γνώσεις τους στη μουσική, να εξερευνήσουν κάθε κατεύθυνση στις δομές και στις δυνατότητες της μουσικής. Πολλοί από αυτούς πέτυχαν τρομακτική εμπορική επιτυχία παρόλο το δύστροπο της μουσικής αυτής, πράγμα που επιβεβαιώνει ότι η γενιά τότε ήταν έτοιμη για κάτι τέτοιο. Με πολύ πρόχειρη σκέψη μπορώ να παραθέσω μερικά ονόματα όπως Rush, ELP, Camel, Styx, Queen, Pink Floyd, King Crimson αλλά δεν θα σταματήσω ποτέ.
Στη περίπτωση του Thick as a brick απαντάμε όλες αυτές τις γενικές αρχές της εποχής. Από τη μια, βουτιά στη παράδοση και σε κλασικότροπα μονοπάτια αλλά και folk κέλτικες αναφορές, από την άλλη ροκ νοοτροπία και δυναμική. Χιούμορ που τσακίζει κόκαλα και αυτοσαρκασμός. Ακόμα στην αυθεντική του μορφή, το ένθετο, είχε μια εφημερίδα (που την έφτιαξαν οι ίδιοι) με την ψεύτικη ιστορία, ότι το ποίημα που μελοποιήθηκε είναι ενός παιδιού-θαύματος που κέρδισε ένα διαγωνισμό, και για να μην βαρεθεί ο ακροατής του στα 40+ λεπτά ενός και μόνο κομματιού την έδωσαν μαζί. Άνοιξε την, διάβασε την και αφέσου στη μουσική και στους βαθιά ποιητικούς στίχους. Δεν υπάρχει ίχνος προσποίησης εδώ, μόνο διάθεση για δημιουργία και εσωτερική αναζήτηση.
