Στο τρένο Οριάν Εξπρές που εκτελεί το δρομολόγιο Κωνσταντινούπολη προς Καλέ και συγκεκριμένα στο βαγόνι της πρώτης θέσης ταξιδεύουν διάφοροι επιφανείς και πλούσιοι επιβάτες: μια Ρωσίδα πριγκίπισσα μαζί με την μαντάμ ντε κομπανί της, μια Ουγγαρέζα κόμισσα, ένας Αμερικάνος επιχειρηματίας μαζί με τον γραμματέα του, μια πλούσια και εκκεντρική Αμερικάνα, ένας συνταγματάρχης μαζί με μια όμορφη γυναίκα... Ανάμεσά τους είναι και ο Βέλγος Ντετέκτιβ Ηρακλής Πουαρό καθώς και ο διευθυντής της σιδηροδρομικής εταιρείας.
Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού ο Αμερικάνος επιχειρηματίας βρίσκεται δολοφονημένος μέσα στο κουπέ του. Εν τω μεταξύ το τρένο ακινητοποιείται λόγω σφοδρής χιονοθύελλας και όλοι εγκλωβίζονται. Ο διευθυντής των σιδηροδρόμων παρακαλεί τον φίλο του, Ηρακλή Πουαρό να εξιχνιάσει το μυστήριο όσο πιο σύντομα και ανώδυνα για να μην δημιουργηθεί σκάνδαλο που θα προκαλέσει ζημία στην εταιρεία.
Εδώ σταματώ την εξιστόρηση της υπόθεσης φυσικά, αφού στην αστυνομική λογοτεχνία δεν πρέπει ποτέ να ξέρει κανείς τον δολοφόνο. Ένα μόνο θα σας αποκαλύψω: δεν είναι τυχαίο που από όλα τα αστυνομικά έργα της Κρίστι (πάνω από 65 μυθιστορήματα και 100 νουβέλες) ξεχώρισε αυτό και οι «Δέκα μικροί νέγροι». Είναι μάλιστα μια από τις σπάνιες φορές που η Κρίστι εμπνεύστηκε από αληθινά γεγονότα.
Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού ο Αμερικάνος επιχειρηματίας βρίσκεται δολοφονημένος μέσα στο κουπέ του. Εν τω μεταξύ το τρένο ακινητοποιείται λόγω σφοδρής χιονοθύελλας και όλοι εγκλωβίζονται. Ο διευθυντής των σιδηροδρόμων παρακαλεί τον φίλο του, Ηρακλή Πουαρό να εξιχνιάσει το μυστήριο όσο πιο σύντομα και ανώδυνα για να μην δημιουργηθεί σκάνδαλο που θα προκαλέσει ζημία στην εταιρεία.
Εδώ σταματώ την εξιστόρηση της υπόθεσης φυσικά, αφού στην αστυνομική λογοτεχνία δεν πρέπει ποτέ να ξέρει κανείς τον δολοφόνο. Ένα μόνο θα σας αποκαλύψω: δεν είναι τυχαίο που από όλα τα αστυνομικά έργα της Κρίστι (πάνω από 65 μυθιστορήματα και 100 νουβέλες) ξεχώρισε αυτό και οι «Δέκα μικροί νέγροι». Είναι μάλιστα μια από τις σπάνιες φορές που η Κρίστι εμπνεύστηκε από αληθινά γεγονότα.
Το έργο ονομάστηκε αρχικά «Έγκλημα στο βαγόνι για Καλάι» και πριν κυκλοφορήσει ως βιβλίο, δημοσιευόταν σε συνέχειες κάθε Σάββατο στην εφημερίδα Evening Post. Τελικά εκδόθηκε από τον αγγλικό εκδοτικό οίκο Collins το 1934 και ο τίτλος του άλλαξε σε «Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές» για να μην μπερδεύεται το κοινό με το μυθιστόρημα του Γκρέιαμ Γκρην που είχε εκδοθεί το 1932 με τίτλο Orient Express.
Το 1974 γυρίστηκε κινηματογραφική ταινία σε σκηνοθεσία Σίντνεϊ Λιούμετ με πρωταγωνιστή στον ρόλο του Πουαρό τον Άλμπερτ Φίνεϊ· στους υπόλοιπους ρόλους εμφανίστηκαν οι: Λορίν Μπακόλ, Σον Κόνερι, Βανέσα Ρεντγκρέιβ, Ίνγκριντ Μπέργκμαν, Άντονι Πέρκινς, Τζον Γκίλγουντ και άλλοι. Ήταν μια εκπληκτική ταινία, που όσες φορές και αν την δω, με συναρπάζει και ας γνωρίζω τη λύση του μυστηρίου.
Το 2001 μεταφέρθηκε στην μικρή οθόνη με τον Άλφρεντ Μολίνα στον ρόλο του δαιμόνιου ντετέκτιβ. Το 2006 έγινε βιντεοπαιχνίδι· οι χρήστες του παιχνιδιού καλούνταν να λάβουν το ρόλο μιας ερευνήτριας που βοηθούσε τον Πουαρό να εξιχνιάσει το έγκλημα.
Το 2010 μεταφέρθηκε ξανά στην τηλεόραση, αυτήν τη φορά το ρόλο του Πουαρό ερμήνευσε ο Βρετανός Ντέιβιντ Σουσέ (παρεμπιπτόντως πολλές κινηματογραφικές σελίδες στο διαδίκτυο αναφέρουν τον Άγγλο ηθοποιό λανθασμένα ως Σάτσετ! Η σωστή προφορά του επιθέτου του είναι Σουσέ).
Το 2017 ο Κένεθ Μπράνα σκηνοθέτησε και πρωταγωνίστησε σε μια νέα εκδοχή της γνωστής ιστορίας· μαζί του ο Τζόνι Ντεπ, η Πενέλοπε Κρουζ, η Μισέλ Φάιφερ, η Τζούντι Ντεντς, ο Γουίλιαμ Νταφόε και άλλοι. (Εμένα προσωπικά δεν μου άρεσε, αφού παρουσίαζε τον Πουαρό αρκετά αθλητικό και δραστήριο. Ο ήρωας της Άγκαθα Κρίστι είναι ένας μεσόκοπος, παχουλός κύριος, που λύνει τα μυστήρια χάρη στο μυαλό του και όχι χάρη στα κυνηγητά και στις καλές αθλητικές επιδόσεις του).
Το 2017 ο Κεν Λούντβιχ διασκευάζει το έργο για το θέατρο. Τέλος, το 2018 γίνεται η παγκόσμια θεατρική πρεμιέρα του έργου σε μη αγγλόφωνη διασκευή -είναι αυτή που είδα κι εγώ στο θέατρο Κάτια Δανδουλάκη.
Ας περάσουμε τώρα στην εν λόγω παράσταση. Είναι ένα πολυπρόσωπο έργο, δύσκολο να ανέβει στο θεατρικό σανίδι, για πολλούς λόγους: πολλά πρόσωπα (οικονομική δυσκολία), πολλά και δύσκολα σκηνικά (ένα τρένο παλιάς εποχής, οι κουκέτες του, οι διάδρομοι, το σαλόνι του τρένου, τα χιόνια που το αποκλείουν), δύσκολα ρούχα εποχής και ακριβά, αφού μιλάμε για ανθρώπους καλής κοινωνίας από διαφορετικά μέρη της γης. Όλα αυτά τα προαναφερόμενα στοιχεία ευνοούν τον κινηματογράφο, από την άλλη υπάρχει ένα και μόνο στοιχείο που ευνοεί το θέατρο: η απομόνωση, ο εγκλεισμός, η κλειστοφοβία της σκηνής.
Ας περάσουμε τώρα στην εν λόγω παράσταση. Είναι ένα πολυπρόσωπο έργο, δύσκολο να ανέβει στο θεατρικό σανίδι, για πολλούς λόγους: πολλά πρόσωπα (οικονομική δυσκολία), πολλά και δύσκολα σκηνικά (ένα τρένο παλιάς εποχής, οι κουκέτες του, οι διάδρομοι, το σαλόνι του τρένου, τα χιόνια που το αποκλείουν), δύσκολα ρούχα εποχής και ακριβά, αφού μιλάμε για ανθρώπους καλής κοινωνίας από διαφορετικά μέρη της γης. Όλα αυτά τα προαναφερόμενα στοιχεία ευνοούν τον κινηματογράφο, από την άλλη υπάρχει ένα και μόνο στοιχείο που ευνοεί το θέατρο: η απομόνωση, ο εγκλεισμός, η κλειστοφοβία της σκηνής.
Στην παράσταση που είδα τα πρόσωπα έχουν μειωθεί: λείπει ο σύζυγος της κόμισσας, λείπει ο μπάτλερ του θύματος, λείπει ένας πωλητής αυτοκινήτων, λείπει η προσωπική καμαριέρα της πριγκίπισσας, λείπει ένα ιδιωτικός ντετέκτιβ. Τα πέντε αυτά άτομα που παραλείπονται δυστυχώς κοστίζουν στο μυστήριο, αφού όσο πιο λίγα τα πρόσωπα τόσο πιο λίγο μυστήριο, τόσο πιο εύκολη η λύση του.
Τα σκηνικά πάντως είναι πολύ καλά και ακριβά· υπάρχει το σύστημα που στριφογυρίζει το πάτωμα και εναλλάσσονται τα σκηνικά, τα οποία ομολογουμένως είναι έξυπνα και λειτουργικά και σου δίνουν την ψευδαίσθηση του τρένου με τα βαγόνια του και του χιονιά που το περικλείει.
Τα κουστούμια επίσης είναι αρκετά καλά και αντιπροσωπεύουν την εποχή του μεσοπολέμου, κλασικά θα μπορούσα να πω, αλλά το κλασικό σε αυτές τις περιπτώσεις είναι αλάνθαστο. Ωραίες τουαλέτες στις κυρίες, ταιριαστές στην κάθε μία για τον ρόλο της. Λιγότερη έμπνευση φυσικά στους άντρες, δικαιολογημένα βέβαια.
Στον ρόλο του Ηρακλή Πουαρό ο Δάνης Κατρανίδης, ένας πολύ αγαπημένος μας ηθοποιός. Κι ενώ τον αγαπώ σαν ηθοποιό και τον έχω δει σε πάρα πολλές παραστάσεις, κι ενώ κάνει τα πάντα για να μπει στον ρόλο, δεν τα καταφέρνει. Η προσπάθειά του να μιλά με γαλλική προφορά είναι αποτυχημένη. Δεν ξέρω αν φταίει ο ίδιος ή οι οδηγίες του σκηνοθέτη, αλλά το σούρσιμο των λέξεων, η πολύ σιγανή προφορά του και η προσπάθειά του να τα εκφέρει όλα γρήγορα, καταλήγουν στο να μην τον ακούν οι θεατές. Δεν θέλω φυσικά να τον αδικήσω γιατί αναλαμβάνει και έναν ρόλο που αναγκαστικά οι θεατές έχουν σύγκριση και εικόνα (Άλμπερτ Φίνει, Ουστίνοφ, Σουσέ κ.λ.π.).
Στον ρόλο του Ηρακλή Πουαρό ο Δάνης Κατρανίδης, ένας πολύ αγαπημένος μας ηθοποιός. Κι ενώ τον αγαπώ σαν ηθοποιό και τον έχω δει σε πάρα πολλές παραστάσεις, κι ενώ κάνει τα πάντα για να μπει στον ρόλο, δεν τα καταφέρνει. Η προσπάθειά του να μιλά με γαλλική προφορά είναι αποτυχημένη. Δεν ξέρω αν φταίει ο ίδιος ή οι οδηγίες του σκηνοθέτη, αλλά το σούρσιμο των λέξεων, η πολύ σιγανή προφορά του και η προσπάθειά του να τα εκφέρει όλα γρήγορα, καταλήγουν στο να μην τον ακούν οι θεατές. Δεν θέλω φυσικά να τον αδικήσω γιατί αναλαμβάνει και έναν ρόλο που αναγκαστικά οι θεατές έχουν σύγκριση και εικόνα (Άλμπερτ Φίνει, Ουστίνοφ, Σουσέ κ.λ.π.).
Ο Αντώνης Καφετζόπουλος είναι ο Αμερικάνος επιχειρηματίας που δολοφονείται. Καταφέρνει να δώσει το μπρουτάλ του χαρακτήρα του, ίσως σε υπερβολή.
Η Κάτια Δανδουλάκη είναι η Αμερικανίδα, τρεις φορές χήρα, μέθυση και εκκεντρική. Καταφέρνει να αποδώσει τέλεια τον ρόλο της. Την ευχαριστήθηκα.
Η Όλγα Πολίτη είναι η ηλικιωμένη Ρωσίδα πριγκίπισσα, εξαιρετική και αυτή στον ρόλο της. Μας δίνει τέλεια την απαξίωση που έχουν οι άρχοντες προς του μη άρχοντες!
Η Ταμίλια Κουλίεβα στον ρόλο της Όλσον, της αλλοδαπής κυρίας αφοσιωμένης στα παιδιά της Αφρικής, είναι λίγο καρικατούρα, δεν φταίει αυτή αλλά οι οδηγίες του σκηνοθέτη που προφανώς της είπε να παίξει την αλλοδαπή που κάνει πολλά λάθη στη γραμματική, που είναι λίγο ατσούμπαλη, λίγο φοβισμένη. Λίγο από κάτι που και αυτή δεν ξέρει.
Ο Τάσος Χαλκιάς είναι ο κύριος Μπουκ, ο διευθυντής των σιδηροδρόμων. Αρκετά καλός στο ρόλο του, μας δίνει την αγωνία να εξιχνιαστεί το μυστήριο για να μην βρει αυτός τον μπελά του.
Ο Τάκης Παπαματθαίου είναι ο ελεγκτής του τρένου. Διεκπεραιωτικός στον ρόλο του, καλός.
Η Τάνια Τρύπη και ο Λευτέρης Ζαμπετάκης μας δίνουν το παράνομο ζευγάρι: αυτός είναι ο στρατιωτικός κι εκείνη η νταντά των παιδιών, που γυρίζουν πίσω στην πατρίδα τους. Έμεινα ευχαριστημένη από την ερμηνεία της -αυτός ήταν λίγο πιο υπερβολικός από ό,τι θα έπρεπε στην υποτιθέμενη αυστηρότητα του στρατιωτικού.
Η Λένα Δροσάκη είναι η κόμισσα από την Ουγγαρία. Αρκετά κομψή και καλή στον ρόλο της.
Τέλος ο Άγγελος Μπούρας είναι ο γραμματέας του επιχειρηματία. Διεκπεραιώνει και αυτός έναν ρόλο. Τίποτα λιγότερο τίποτα περισσότερο.
Ο ήχος είναι κακός, αφού είναι πολύ πιο δυνατός από ό,τι θα έπρεπε, με αποτέλεσμα να μην ακούμε καλά. Η επιλογή του τραγουδιού Voyage voyage δεν ξέρω αν είναι η καλύτερη και η πιο ταιριαστή.
Η προσπάθεια του σκηνοθέτη να ελαφρύνει την ατμόσφαιρα και να την κάνει πιο εύπεπτη με αστεία του τύπου: ποιος είναι ο ντετέκτιβ με το τσιμπούκι; δεν είναι ο Πουαρό αλλά ο Σέρλοκ Χολμς, είναι αποτυχημένη κατά τη γνώμη μου. Ο σκηνοθέτης πρέπει να καταλήξει στο τι θέλει να κάνει: αστυνομικό έργο με σασπένς ή ελαφριά κωμωδία με στοιχεία σασπένς.
Ένα πολύ κλασικό έργο στη ελληνική σκηνή. Δεν είμαι ούτε απογοητευμένη αλλά ούτε χαρούμενη.
Ταυτότητα:
Συγγραφέας: Αγκαθα Κρίστι
Σκηνοθεσία: Αντώνης Καλογρίδης
Σκηνικά: Γιώργος Γαβαλάς, Μαίρη Τσαγκάρη
Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη
Μουσική: Αντώνης Παπακωνσταντίνου
Φωτισμοί: Λευτέρης Παυλόπουλος
Παίζουν: Κάτια Δανδουλάκη, Δάνης Κατρανίδης, Αντώνης Καφετζόπουλος, Τάσος Χαλκιάς, Ταμίλα Κουλίεβα, Τάνια Τρύπη, Τάκης Παπαματθαίου, Λένα Δροσάκη, Άγγελος Μπούρας, Λευτέρης Ζαμπετάκης και η Όλγα Πολίτου
Στο θέατρο Κάτια Δανδουλάκη, Αγ. Μελετίου 61Α, Κυψέλη, 2108640414
