Το συγκεκριμένο έργο αφηγείται την ιστορία μιας οικογένειας και εκτείνεται χρονικά από το 1878 στην οθωμανική Κρήτη έως το 1978 μετά το τέλος της δικτατορίας, όπου και ολοκληρώνεται. Αναφέρεται στην ανακάλυψη της Κνωσού από έναν Κρήτη αρχαιολόγο πριν τον Άρθουρ ΈΒανς, την φύλαξη αρχαιολογικών συλλογών σε κρυφούς χώρους για να μην πουληθούν σε ξένες συλλογές πλουσίων αριστοκρατών που είχαν θέσεις ισχύος και τις αγόραζαν. Μια γυναίκα που εξαφανίστηκε σε σφαγή αναζητείται, το πολιτικό έγκλημα μιας δολοφονίας αγγίζει τη βεντέτα και το χρονικό μιας πόλης κατά τον εικοστό αιώνα ξεδιπλώνονται ως βασικοί θεματικοί άξονες στον αιώνα των λαβυρίνθων. Η Κρήτη, η πόλη που ταυτίζεται με το μύθο του λαβύρινθου, την Αριάδνη που βοήθησε τον Θησέα που αγάπησε σφόδρα να βγει από τον λαβύρινθο, ο Θησέας, ο οποίος συμβολίζει τον άνθρωπο που ξεχνάει και είναι ασυνεπής, όπως και ο ίδιος από τον ενθουσιασμό της επιστροφής του στην πατρίδα ξέχασε ν’ αλλάξει το πανί στο καράβι του σε άσπρο και έγινε αιτία να πέσει ο πατέρας του ο Αιγέας στο πέλαγος και να δώσει το όνομά του σε αυτό. Αυτή η πόλη που κουβαλά αυτή την μυθολογία βρίσκεται στο επίκεντρο του λογοτεχνικού ενδιαφέροντος. Ο Αιώνας των λαβυρίνθων αντιπαραθέτει στον αιώνα των φώτων τις δικές του πολύπλοκες αλήθειες, το δικό του φως και σκοτάδι, τη δική του αληθοφανή προσέγγιση για τα ανθρώπινα γεγονότα. Είναι ένα αφήγημα που θα μπορούσε να είχε συμβεί, ασχέτως αν είναι αληθινό ή μη αληθινό, ενέχει καταγραφές και μαρτυρίες· το σίγουρο είναι ότι υπάρχει αυθεντικότητα. Εξάλλου, το αληθινό ή μη αληθινό είναι άλλη ιστορία. Ας δούμε ενδοκειμενικά το αξιόλογο αυτό βιβλίο.
Σελ.11: Μίνως Καλοκαιρινός, Πολιτεία. 6000 χριστιανοί, 14000 μουσουλμάνοι, 100 καθολικοί, Αρμένηδες και Εβραίοι.
Σελ.13: Ένα παλίμψηστο πολέμων, κατακτήσεων, πολιτισμών και ονομάτων, πασιφανών αληθειών μα και καλά κρυμμένων μυστικών, όπως συμβαίνει με αρκετές παραθαλάσσιες πόλεις της Μεσογείου, που δεν μπορούν να αναγνωρίσουν αμέσως όλα τα προικιά της μνήμης τους, όλους τους γάμους με τους εκάστοτε ηγεμόνες, όλους τους εραστές που έτυχε να τις πολιορκήσουν.
Σελ.16: Η νύχτα μπήκε στο δωμάτιο ανεπαίσθητα, διάλεξε την πιο σκοτεινή γωνία και άρχισε να ξεδιπλώνει το μαύρο κροσσωτό μαντήλι της.
Σελ.19: Η φαντασιακή Κρήτη έπρεπε πάση θυσία να ξαναβρεθεί… για να υποστηρίξει πρώτα απ’ όλα την ιστορική συνέχεια και την εθνική συνείδηση της νήσου…
Σελ.27: Όπως τρέμει του ραβδοσκόπου το ραβδί όταν χτυπά τη φλέβα υπόγειου νερού, έτσι θυμότανε να τρέμει και ο Μίνως, διαβεβαίωσε, μόλις στάθηκε πάνω απ’ τις θαμμένες αίθουσες, τις αποθήκες, τα εργαστήρια, το κλιμακοστάσιο, όταν άκουσε να ξαναχτυπά η φλέβα μιας ζωής χαμένης μετά από τρεις χιλιάδες χρόνια.
Σελ.28: Ο Μίνως Καλοκαιρινός δεν βρήκε μόνο το παλάτι της Κνωσού, αλλά και κάτι παραπάνω. Βρήκε τον λαβύρινθο.
Σελ.52: Η μεταβίβαση θα γινόταν με την εγγύηση του αγγλικού στρατού, αφού το Ηράκλειο είχε τεθεί υπό την προστασία των Άγγλων, τα Χανιά των Ιταλών, το Ρέθυμνο των Ρώσων, η Σητεία των Γάλλων και τ΄ αντίστοιχα στρατεύματα είχαν καταλάβει τις τέσσερις πιο σημαντικές πόλεις της Κρήτης. Οι Άγγλοι θα μπορούσαν να διασφαλίσουν την τάξη. Φτάνει να το ήθελαν, να μην τους έπαιζαν παιχνίδι…
Σελ.56: Από τη στιγμή που ο άντρας της είχε απαγορέψει να ανοίγει την κουρτίνα στο σαλόνι, τη διακατείχε μια αλλόκοτη ιδέα, ότι έξω στο Βεζίρ Τσαρσί, ξαναπερνούσε η δική της ζωή χωρίς παιάνες και εμβατήρια, μέσα σε άχραντη σιωπή, ενώ αυτή, κλεισμένη στο βαρύ σαλόνι των πεθερικών της, παρακολουθούσε τα όσα είχε ζήσει καθώς παρελαύνανε στο δρόμο.
Σελ.59: Ο γιος της Σκεύως θα ήταν και δικός του γιος, υποσχέθηκε ο Φεντερίκο Άλμπερ, κοιτάζοντας προς την κλειστή κουρτίνα και ας έβγαζε για πάντα η ύπαρξή του τη Σκεύω έξω απ’ τη δική τους ιστορία. Αυτός δεν θ΄ αγαπούσε άλλη γυναίκα, κανείς δεν τον εξανάγκαζε αυτόν, τον καθηγητή της ελληνικής επιγραφικής στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης και διευθυντή της Ιταλικής αποστολής στην Κρήτη, που τ΄ όνομά του είχε συνδεθεί ανά την υφήλιο άρρηκτα με την ανάγνωση της επιγραφής των Νόμων στη Γόρτυνα, να παντρευτεί από συμφέρον. Διότι η Σκεύω ήταν και θα παρέμενε στο νου του η ενσάρκωση μιας Αριάδνης, ένας έρωτας που βάθαινε αντί να χάνει τον συμβολισμό του με το πέρασμα του χρόνου. Όμορφη , τρυφερή κοπέλα, αυτά πρωτοερωτεύτηκε…
Σελ.60: Δεν έπρεπε να ξαναπεράσει έξω από το σπίτι της, από το μυαλό της μητέρας πλέον Σκεύως… κι ας ήξερε, όντας πλέον στα σαράντα του, ότι και η επιστήμη και η ελευθερία της δεν ήταν παρά ζωογόνες ψευδαισθήσεις.
Σελ.62: Ο Φεντερίκο τη ζήτησε από τον πατέρα της Λυσίμαχο… Η μόνη αλήθεια (που δεν της έδωσε) ήταν πως οι κόρες των πλουσίων χρησιμοποιούνταν από τον πατέρα τους για να επαυξήσουν την περιουσία του οίκου.
Σελ.73: Την ασύγκριτη ώρα που πρώτος έφερε στο φως τον χαμένο Μινωϊκό πολιτισμό, που χάρισε χιλιάδων χρόνων ιστορία στην πατρίδα του την Κρήτη… Μια πατρίδα έχει πάντα ανάγκη από το παρελθόν της, όποιο κι αν είναι το παρόν και το μέλλον της…
Σελ.100: Ένα δεν υπολόγισε ο αφέντης της, ότι έπαιζε έτσι σπλαχνικά το ούτι, που ακούγοντας αυτή την μουσική του, ξανάφευγε στην πρώτη της ζωή. Έπεφταν με τη μουσική του τα φασωτά, πετούσε να το πέλαγος, να τα μπεντένια κι οι κούκλες του Μεγάλου κάστρου, έμπαινε στην πολιτεία και ξανάρχιζε η ζωή της ακριβώς μια μέρα πριν από τη σφαγή.
Σελ.107-108: Η προίκα αντιστάθμιζε τη φιλάσθενη κράση της νύφης. Κι ας μην ήθελε να παντρευτεί ο Σήφης, κλείστηκε το προξενιό. Οι προικολόγοι φόρτωσαν τα προικιά της νύφης σε στολισμένα άλογα… για να τα φέρουν από το δικό της σπίτι στο σπίτι του γαμπρού με τη συνοδεία ενός λυράρη, ενός λαουτιέρη και δυο βιολιτζήδων.
Σελ.121: Με τον Αντρέα σε σήκωναν προξενιά, το έβλεπε ,μάλλον μόνος του θα διάλεγε γυναίκα. Ας τον φώτιζε ο Θεός, γιατί από μικρός ήταν αισθηματίας και του αρέσανε τα παραμύθια.
Σελ.126: Ο Αντρέας Παπαουλάκης έφευγε, η εικόνα του τόπου είχε αντιστραφεί… Το κέντρο της ζωής του άρχιζε να μετακινείται ελεύθερα να πολλαπλασιάζεται και να σχηματίζει νέους κύκλους. Παρά τη θλίψη του, κατάλαβε ότι ο θάνατος ενός πατέρα δίνει στο γιο μια λυτρωτική ελευθερία.
Σελ.138: Όταν χαιρόταν πράγματα απλά, λόγου χάριν το γκρίζο περιστέρι που τσιμπολογούσε ψίχουλα κοντά στη φούστα της, τη χρυσή αχλή του ήλιου που μετέτρεπε σε σύμβολο ένα δέντρο, το δειλινό που σκόρπιζε πέταλα ρόδου πάνω απ’ την Ακρόπολη. Η γυναίκα επέστρεψε είκοσι χρόνια πίσω απ’ την πραγματική της ώρα, σταματώντας στην ηλικία του Αντρέα. Στα είκοσι. Τέτοια ώρα της εκμυστηρεύτηκε τα σχέδιά του.
Σελ.143: Πίσω τους καιγότανε απ’ άκρη σ΄ άκρη η Σμύρνη από τον στρατό του Μουσταφά Κεμάλ -αυτοί οι Έλληνες δεν έκαιγαν τον ένα ή τους δύο μόνο σκοτωμένους τους. Θρηνούσαν για τα πάντα. Όλα όσα μπορεί ο νους του ανθρώπου να συλλογιστεί, όσα μπορεί η καρδιά του να αγαπήσει.
Σελ.143: Έξω από την πόλη Αφιόν Καραχισάρ επιτέθηκε με την στρατηγική της σφήνας, η ώρα πέντε το πρωί στις 13/8/1922. Αυτοπροσώπως ο αρχιστράτηγος Μουσταφά Κεμάλ Πασάς και κατατρόπωσε τον ελληνικό στρατό… τον ελληνικό στρατό που είχε αναδιπλωθεί και είχε μείνει έναν χρόνο αδρανής στο μέτωπο, μετά από μια παράλογη εκστρατεία και την αναμενόμενη ήττα του στο Σαγγάριο.
Σελ.181: Οξύ και αλάνθαστο το μάτι των γυπαετών, μα ούτε και αυτό δεν έδωσε απάντηση στο ερώτημα, προς τα πού βάδιζε τώρα ο νεκρός εθνάρχης, προς τα πού βάδιζε μαζί του και η πατρίδα. Πέρασαν τρία χρόνια από τον Μάρτη που δέχτηκε η γη τον Βενιζέλο, μέτρησε ο Σήφης, η δικτατορία του Μεταξά υπήρξε ίσως μια απάντηση, μολονότι περιορισμένη.
Σελ.193: Φυσικά μονοπάτια, στενά και κακοτράχαλα, έπρεπε να βαδίζουν ώρες κάθε μέρα τα παιδιά από τα μακρινά φτωχά χωριά για να πάνε στο κεφαλοχώρι, όπου βρισκόταν το Γυμνάσιό τους. Τα βρεγμένα ρούχα τους στεγνώνανε στην τάξη, τα παπούτσια τους σκίζονταν και δεν είχαν δεύτερο ζευγάρι, αλλά τα παιδιά συνέχιζαν με πείσμα. Ακριβώς για αυτά τα πεισματάρικα παιδιά, ποτέ του δεν μετάνιωσε ο Αντρέας Παπαουλάκης τα δέκα χρόνια που τους δίδαξε.
Σελ.224 Και όλοι τους επιζητούσαν μιαν ανακωχή με τον λαβύρινθο τέτοιων θανάτων, μια συμφιλίωση για το διάστημα τουλάχιστον του Ιερού Δωδεκαήμερου, επειδή τούτες τις ημέρες, όσο κρατούσαν οι γιορτές, ανεβαίνανε οι ίσκιοι τραβηγμένοι από το ζεστό αίμα του χοίρου στις αυλές, από το τελετουργικό άρωμα του κύμινου μέσα στα γεμάτα κόσμο σπίτια... Και τριγυρίζανε παντού τις δώδεκα ημέρες που μένουν τα νερά αβάφτιστα, μέχρι των Φώτων, για να θυμίζουν πρώτα απ’ όλα στους ανθρώπους ότι δικαιωμένα ή αδικαίωτα, τα πάντα κάνουν τον αργό τους κύκλο, άρα να μην επαίρονται, να μη ματαιοφρονούν, ούτε να θλίβονται περίσσια.
Σελ.270: …σ’ όλες τις εποχές, κάποιοι ρίχνονται στις φλόγες του πολέμου, του έρωτα ή των γραμμάτων. Ο τρόπος τους ξαφνιάζει, συγκινεί -αφού δεν έχει ανακαλύψει άλλο τρόπο για την αποθέωσή της η ελευθερία, η τέχνη, η αγάπη.
Σελ.271: Εννοώ, μη θυμώνεις άλλο επειδή αξημέρωτα σας εξαπέστειλε τη Στέλλα κι εσένα η ηγουμένη απ΄ τον παράδεισό της, πριν έρθει ο αγωγιάτης με τα ζώα… ή μάλλον να θυμώσεις, πρέπει αλλά να μην εξαντλήσεις τον θυμό στο ασήμαντο αυτό περιστατικό, δώσ΄ του φτερά να μετουσιωθεί σε κάτι παραπάνω· σε επιστήμη, τέχνη, αγάπη, ό,τι σου είναι δυνατόν.
Σελ.276: Ακολούθησε ο εμφύλιος, ο πιο πολύνεκρος, ο πιο αμαρτωλός λαβύρινθος της Ελλάδας μετά το Εικοσιένα.
Κρατάμε τα νοήματα ότι οι άνθρωποι δεν πρέπει να υιοθετούν, συμπεριφορές έπαρσης, απογοήτευσης, θλίψης, ας έχουν κατά νου ότι όλες οι καταστάσεις είναι ανθρώπινες και κάνουν τον κύκλο τους. Ο θυμός που πρέπει να μάθουμε να διαχειριζόμαστε μπορεί αντί να μας αλλοιώνει, να γίνει η απαρχή μιας δημιουργικής σκέψης, η μετουσίωση σε τέχνη, επιστήμη ή αγάπη, έναν τρόπο έκφρασης αντί για συσσωρευμένα συναισθήματα που δημιουργούν ομίχλη στην ψυχή μας και δεν μας αφήνουν να δούμε καθαρά τη ζωή μας και κυρίως να την πάρουμε στα χέρια μας και να γίνουμε δημιουργικοί. Αντί λοιπόν να χανόμαστε στον λαβύρινθο τον σκέψεων και αρνητικών συναισθημάτων μας, ας τα δεχόμαστε ως ερεθίσματα για τρόπους έκφρασης και επικοινωνίας με τους άλλους.
