Με αυτό το ερωτηματικό αρχίζω την παρουσίαση του βιβλίου «Σκέψεις για τον εικοστό αιώνα», του Tony Judt. Σ’ αυτό το βιβλίο, που γράφτηκε σε εβδομαδιαίες συναντήσεις του συγγραφέα με τον φίλο και καθηγητή Timothy Snider, περνά μπροστά μας ένας καθοριστικά περίπλοκος αιώνας για όλη την ανθρωπότητα.
Παρόλα αυτά, η καθοριστική αφήγηση του Timothy Judt, σχεδόν καταργείται από την αμηχανία του Snider και των γραμματέων που καταγράφουν σε γραπτά αρχεία, την προσπάθεια του Judt να διαφυλάξει-μεταλαμπαδεύσει τις σκέψεις, ιδέες, βιώματα του ως φοιτητής, καθηγητής, άνθρωπος και συνειδητός σύγχρονος πολίτης.
Τι εννοώ; Εννοώ ότι, στην εποχή του δικού μας ποιητή Ομήρου, ο προφορικός λόγος και ομιλία στην καθημερινότητα, στην συγγραφή, καθώς και στα δικά του Έπη ή και στα διαχρονικά ποιήματα της Σαπφούς, δεν ξέφευγαν από τις καθαρές βάσεις των μαθηματικών. Έτσι, δηλαδή με τη βάση των μαθηματικών, ο γραπτός, ο προφορικός λόγος, καθώς καθώς και η, ανά τους αιώνες, εξιστόρηση/αφήγηση της Ιστορίας, δεν παραποιείται από κανέναν και τίποτα.
Στις «Σκέψεις για τον εικοστό αιώνα», ο συγγραφέας δίνοντας την δική του προσωπική μάχη με μια σωματική παράλυση, που τον οδηγεί σταδιακά στην πλήρη ακινησία και τον θάνατο, καταγράφει βιογραφικά τη ζωή του, τις ιδέες του, τις απόψεις του για την πολιτική και την κοινωνία Ευρώπης-Αμερικής με εμβάθυνση και πολύπλευρο στοχασμό.
Όμως, η δυσκολία του στην ομιλία λόγω της αρρώστιας του, δυσκολεύει την σωστή κι ακριβή γραπτή καταγραφή των λεγόμενων του, από απλούς μέσους συνομιλητές, γραμματείς, μεταφραστές...
Και εδώ έρχεται ο λόγος για τη σύγχρονη πολιτική, που σταματά ή κινείται συνεχώς σε επαναλήψεις, σε επιφανειακές δοσοληψίες. Καταργούμε τα αρχαία ελληνικά, που λειτουργούν με τη σαφήνεια των Ομηρικών Επών και τους στίχους τις Σαπφούς, δηλαδή με την αυστηρότητα του «1, 2, 3,» των εξισώσεων ενός Ευκλείδη, ενός Ιησού, Γκάντι, τις ακούραστες εμβαθύνσεις των Φρόιντ-Γιούνγκ για τη ζωή και τον ανθρώπινο ψυχισμό.
«Εδώ ας σταθώ κι ας φανταστώ {....}, λαμπρά, μαβιά και κίτρινη όχθη», τονίζει ο Σεφέρης, εκφράζοντας τη σχολή των συγγραφέων του 1930, που ανέλυε, ονειρευόταν χωρίς στερεότυπα κι ενώ η υφήλιος, με επίκεντρο μια Ευρώπη, μαστιζόταν από εμφύλιους σπαραγμούς, τη Γενοκτονία των Εβραίων. Η σβάστικα του Χίτλερ διέλυε τις αξίες του Διαφωτισμού, μαζί με τους Εβραίους σκότωναν και ανάπηρους, αρρώστους στο όνομα της Ευγονίας.
Αυτό μας γύρισε πίσω ιδεολογικά. Πολλοί άρχισαν να ζητούν ασφάλεια σε Ακροδεξιά κόμματα και στοιχεία βικτωριανής εποχής. Το μπούλινγκ, η κλειστή κοινωνία, ακόμα ακόμα και το ομαδικό έγκλημα έγιναν ξανά καθημερινότητα μιας, φαινομενικά, αδιάφορης κοινωνίας. Μιας κοινωνίας που βασίζεται στην παπαγαλία, στην επικόλληση του Ίντερνετ, της αμάσητης τροφής των media, με εικόνες θεατρικών έργων του Πίντερ... Του Πίντερ ο οποίος καταγράφει την αβάσταχτη μοναξιά/μοναχικότητα του ατόμου κι ενός 12χρονου μαθητού στη Γερμανία, του Χίτλερ, που καταδίδει τους γονείς του στην Χιτλερική Αστυνομία, με την αδιαφορία κάποιου που βλέπει σίριαλ στην τηλεόραση και τον ηλεκτρονικό υπολογιστή.
Με ιδεοληψία. Με θεό το χρήμα. Χωρίς καμία προσπάθεια για γνώση, ενσυναίσθηση, σε μια διαλυμένη Ευρώπη όπου ο μέσος πολίτης έχει γίνει ένας νέος Περιπλανώμενος Ιουδαίος, μισώντας εαυτό και αλλήλους. Γιατί άραγε;
Με καράβι τον εικοστό αιώνα, ο Tony Judt μας ταξιδεύει ως αυθεντικός νοητικο-σκεπτικιστής σε όλες αυτές τις κοινωνίες, με βαθυστόχαστη ανάλυση, όπως την βίωσε ως γιάπις. Παρά τις αντιξοότητες, τους Καιάδες, που έφερε στην πολιτική και ανάμεσα μας η πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού.
Οι «Σκέψεις για τον εικοστό αιώνα», είναι ένα βιβλίο που αξίζει την προσοχή μας.
Το βιβλίο του Tony Judt, Σκέψεις για τον εικοστό αιώνα, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια. Βρείτε το εδώ.
