Ας περάσουμε τώρα στην Ντάμα Πίκα (Пиковая дама), η οποία γράφτηκε το 1834, και παρεμπιπτόντως έγινε και όπερα από τον Τσαΐκόφσκι το 1890.
Ο Έρμαν, Γερμανός στρατιωτικός, ζει στην Ρωσία του 1770. Είναι εγκρατής (όπως μας διηγείται ο Πούσκιν: «η θέση του δεν του επέτρεπε να θυσιάσει το αναγκαίο με την ελπίδα να αποκτήσει το περιττό»), σοβαροφανής και φιλόδοξος. Λατρεύει την χαρτοπαιξία και συχνάζει σε διάφορες κακόφημες λέσχες στην Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη αλλά δεν τολμάει να παίξει για να μην χάσει την περιουσία του. Μια μέρα μαθαίνει τυχαία για μια ηλικιωμένη κόμισσα, την Άννα Φεδόντοβνα, η οποία στα νιάτα της γνώριζε ένα μυστικό για να κερδίζει κανείς στα χαρτιά. Για να προσεγγίσει την κόμισσα, φλερτάρει την νεαρή ψυχοκόρη της, την Ελισάβετ Ιβάνοβνα, η οποία πιστεύει στα δήθεν αισθήματά του. Η Ελισάβετ Ιβάνοβνα τον καλεί μια νύχτα στο μέγαρο και αυτός βρίσκει την ευκαιρία να πλησιάσει την υπέργηρη κόμισσα για να της αποσπάσει το μυστικό. Η Άννα Φεδόντοβνα στην διάρκεια των επίμονων ερωτήσεών του, παθαίνει καρδιακή ανακοπή και πεθαίνει. Αυτός εξομολογείται την ψυχρή αλήθεια στην Ελισάβετ χωρίς να νιώσει την παραμικρή τύψη.
Αργότερα βλέπει στο όνειρό του, το φάντασμα της κόμισσας που τον συμβουλεύει να ποντάρει σε τρία νικηφόρα χαρτιά: στο 3, στο 7 και στον άσσο. Όντως, ο Έρμαν πηγαίνει στην χαρτοπαικτική λέσχη και ποντάρει στο 3 και κερδίζει, ποντάρει στο 7 και πάλι κερδίζει και τέλος ποντάρει στον άσσο αλλά αυτός μεταμορφώνεται σε ντάμα πίκα. Ο Έρμαν χάνει όλη του την περιουσία, τρελαίνεται και μπαίνει σε φρενοκομείο. Ο λυρισμός διαδέχεται το μεταφυσικό και κατά κάποιον τρόπο υπάρχει μια είδους κάθαρση και μια δικαίωση για τους αναγνώστες/θεατές. Ο Έρμαν αποδείχτηκε ένας αριβίστας που δεν δίστασε να εκμεταλλευτεί τα αγνά αισθήματα μιας νέας κοπέλας που άθελά της έκανε κακό στην ευεργέτριά της, και προκάλεσε τον θάνατο μιας άλλης γυναίκας. Θέλησε να πλουτίσει με παράνομο τρόπο χωρίς να διακινδυνεύσει τίποτα από τα κεκτημένα του και χωρίς να σεβαστεί όλους τους υπόλοιπους.
Τώρα, στη Β Σκηνή του Θεάτρου της Οδού Κεφαλληνίας δεν θα δείτε μια συμβατική παράσταση του έργου αλλά μια θεατρική αφήγηση της υπόθεσης συνοδευόμενη από μουσική. Οι ηθοποιοί Μάνια Παπαδημητρίου και Ανδρέας Μαυραγάνης αναλαμβάνουν την αφήγηση και εναλλάσσονται σε όλους τους ρόλους του έργου. Καθισμένοι σε δυο ψηλά σκαμπό και απέναντι ο ένας από τον άλλον, μεταμορφώνονται σε Έρμαν, Ελισάβετ, κόμισσα και σε όλους τους άλλους μικρότερους ρόλους αλλά και σε αφηγητές. Η Άννα Μουζάκη κάθεται ακόμα πιο ψηλά στην σκηνή και τους συνοδεύει στους διάφορους ήχους που δίνουν μεγαλύτερη πιστότητα στην θεατρική προσπάθεια, αλλά και στην μουσική. Θα έχετε την ευκαιρία να ακούσετε το υπέροχο ρώσικο τραγούδι «Νύχτες της Μόσχας» (Подмосковные вечера) καθώς και μαγνητοφωνημένα κείμενα στα ρώσικα.
Η «Ντάμα Πίκα» είναι ένα από τα τρία έργα του Αλεξάντερ Πούσκιν που θα παρουσιαστούν σε μουσικά θεατρικά αναλόγια στη Β σκηνή του θεάτρου της οδού Κεφαλληνίας, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Πούσκιν. Τα άλλα δύο είναι «Ο Πέτρινος Επισκέπτης» και «Μότσαρτ και Σαλιέρι». Είναι μια μεγάλη ευκαιρία για το ελληνικό κοινό να έρθει λίγο πιο κοντά στα έργα του μέγιστου Ρώσου λογοτέχνη.
Σημείωμα της Μάνιας Παπαδημητρίου
«Η παράσταση μας είναι ένα μουσικό θεατρικό αναλόγιο. Στηρίζεται στην μουσικοθεατρική αφήγηση και στην εναλλαγή του ρυθμού του λόγου με τη μουσική. Η νουβέλα «Ντάμα Πίκα» παρουσιάζει με πολύ γλαφυρό τρόπο το πως γίνεται να τρελαθεί κάποιος από την ίδια του τη φιλοδοξία όταν αυτή ξεπερνάει τα όρια του εφικτού.
Σε μια εποχή τεράστιων κοινωνικών μεταβολών μέσα στη Ρωσία βλέπουμε να συγκρούεται ο δρόμος της ταπεινότητας και της εγκαρτέρησης με τον δρόμο του πάθους αλλά και της φιλοδοξίας, του ονείρου και του εύκολου πλουτισμού. Υπάρχει πράγματι ένα μυστικό. Είναι το μυστικό της επιτυχίας: να γίνεις μέσα σε μια νύχτα βασιλιάς. Μπορεί κάποιος να αφιερώσει όλη του την ύπαρξη στη διεκδίκηση μιας τέτοιας στιγμής; Με κάθε κόστος, μετερχόμενος κάθε μέσο θεμιτό ή αθέμιτο; Ναι μπορεί! Και μετά; Τι συμβαίνει με την συνείδηση του, όταν μένει μόνος με την ήττα; Τρελαίνεται. Κι αυτό μοιάζει το πιο φυσιολογικό πράγμα του κόσμου.
Αυτή η νουβέλα, που μοιάζει να είναι μήτρα πολλών άλλων κειμένων της ρωσικής μυθιστοριογραφίας και των τεράστιων μυθιστορημάτων του Ντοστογιέφσκι, έχει μια κρυφή γοητεία που στηρίζεται στο πώς ο ρυθμός αλλάζει μέσα σε ένα δέκατο του δευτερολέπτου, πάνω στο γύρισμα ενός χαρτιού που κερδίζει ή χάνει. Ενώ μπορεί ένας άνθρωπος να ζήσει χρόνια ολόκληρα φαινομενικά απαθής και αδιάφορος μόνο για να απολαύσει αυτή τη στιγμή της τεράστιας έντασης και τελικά, καθοριστικής οδύνης για όλη την υπόλοιπη ζωή του.
Η «Ντάμα Πίκα» είναι το σύμβολο της διάψευσης του ονείρου, τη στιγμή ακριβώς που αυτό βρίσκεται πιο κοντά από ποτέ στην πραγμάτωσή του. Δηλαδή, όχι στο πρώτο αλλά στο τρίτο χαρτί ενώ έχουν κερδίσει τα αλλά δύο. Η τρέλα ή ο θάνατος είναι πια, μετά από αυτό, απλώς μια φυσιολογική εξέλιξη.
Η γριά και η ψυχοκόρη της είναι οι φορείς της ελπίδας που δεν ευοδώνεται. Και η Μόσχα και η Πετρούπολη το πεδίο των παιγνίων που δεν είναι απλά ένα τραπέζι με απλωμένη μια τράπουλα αλλά ο ήχος του νου του ανθρώπου που τρώγεται να συγκρουστεί με τη μοίρα του νομίζοντας ότι είναι σε θέση να το αντέξει ενώ αποδεικνύεται ότι δεν είναι.
"Όπως τον έβλεπε να κοιτάζει από το παράθυρο της έφερε στο νου τη μορφή του Ναπολέοντα". Αυτό το στοιχείο στο οποίο κανείς δεν δίνει σημασία στην αρχή όταν λέγεται, είναι και το σημαντικότερο στοιχείο για τον κεντρικό ρόλο του έργου.
Επιχειρούμε με την αφήγηση και τις μουσικές παρεμβάσεις της Άννας Μουζάκη να σας δώσουμε ένα κομμάτι από την ανατριχίλα που νιώσαμε διαβάζοντάς το.»
Η μουσική δημιουργία: Άννα Μουζάκη
Αφήγηση: Ανδρέας Μαυραγάνης και Μάνια Παπαδημητρίου
Το βίντεο επιμελείται η Μάτα Καστρησίου
Το αφιέρωμα τελεί υπό την αιγίδα του Ινστιτούτου Πούσκιν. Θα ακολουθήσουν τον Μάρτιο η Φένια Παπαδόδημα και ο Γιώργος Παλαμιώτης με το έργο «Ο πέτρινος επισκέπτης» (Δον Ζουάν) και τον Απρίλιο ο Θοδωρής Οικονόμου και η Στέλλα Αντύπα με το έργο «Μότσαρτ και Σαλιέρι».
Στη Β Σκηνή του Θεάτρου Οδού Κεφαλληνίας, Κεφαλληνίας 18 Κυψέλη, 2114117878
