Η αλήθεια είναι ότι θυμόμουν πολύ λίγα πράγματα από την πλοκή και τα τελευταία χρόνια είχα αναπτύξει μία κάποια αντιπάθεια προς τον συγγραφέα. Τον είχα στο μυαλό μου ως ρομαντικό ουτοπιστή που προσπαθεί να πείσει για αστρικά ταξίδια, για το πόσο απλή και όμορφη είναι ζωή, πόσο φτερό μπορεί να νιώσει ο άνθρωπος όταν απαλλαχθεί από τα βάρη του «πρέπει» και του κόσμου, πόσο εύκολα να συνδεθεί με τον υπέρτατο εαυτό και την ψυχή του.
Όλα αυτά δεν ακούγονται άσχημα, πολύ σωστά. Οπότε γιατί τον αντιπαθούσα;
Μάλλον λόγω προσωπικών και κοινωνικών επιρροών, όπου οι δεύτερες σχολιάζοντας πως ο Κοέλιο γράφει φαντασιακά ρομαντικά, ενώ πιστεύει ότι γράφει αληθινά, πραγματικά. Ότι μιλούσε για το υπέρτατο χωρίς να καταλαβαίνει πόσο δύσκολα επιτεύξιμο αυτό είναι. Η γνώμη μου αυτή σε συνδυασμό με τ’ ότι δε θυμόμουν λεπτομέρειες από το βιβλίο, λοιπόν, με έκαναν να το πιάσω με δισταγμό και έντονη την πεποίθηση ότι το έκανα μόνο για να έχω τριβή με τα αγγλικά.
Δεν το έβλεπα, δηλαδή, ως κάτι από το οποίο μπορούσα να επηρεαστώ ή να βγάλω μία κριτική -ανά στιγμές, μάλιστα, γελούσα κυνικά εσωτερικά, κοροϊδεύοντας την προσπάθεια του συγγραφέα να ωραιοποιήσει τη ζωή. Μη με παρεξηγήσετε, θεωρώ ότι η ζωή είναι θησαυρός και πανέμορφη, αλλά η επιτήδευση να την αναδείξει, δε λειτουργούσε με τον χαρακτήρα μου.
Παρ’ όλα αυτά, η γνώμη μου άλλαξε. Ο Πάολο Κοέλιο μπορεί να μην είναι ο καλύτερος συγγραφέας που υπάρχει ούτε να έχει τις καλύτερες τεχνικές αφήγησης, μα μπορεί να επηρεάσει και αυτό για μένα είναι ο στόχος για έναν άνθρωπο που χαράζει γραμμές και τις εκδίδει σε βιβλία. Έχοντας κάνει μια ολίγον τι μεγάλη εισαγωγή, ας πάμε στην ανάλυση.
Το «Η Βερόνικα αποφασίζει να πεθάνει» αφορά ακριβώς αυτό· μία κοπέλα που αποφάσισε να τερματίσει την ανιαρή ζωή και το καταθλιπτικό μέλλον της. Τελικά δεν τα κατάφερε και αντ’ αυτού ξύπνησε σε μία ψυχιατρική κλινική, όπου ζούσαν τόσο ψυχικά ασθενείς όσο και συναισθηματικά ασθενείς που προτιμούσαν να ζουν έγκλειστοι και «προστατευμένοι» από τις δυσκολίες της καθημερινότητας στον κόσμο.
Ο χώρος αυτός είναι ένα γοητευτικό καταφύγιο από όλους τους τυπικούς και κοινωνικούς κανόνες της κοινωνίας, μία έξοδος διαφυγής από τα «πρέπει» και τα «μη» που καθορίζουν οι πολλοί και οι λίγοι αναγκάζονται να ακολουθήσουν -αν δε θέλουν να περαστούν για τρελοί. Όπως το να χαστουκίσεις κάποιον επειδή σε ξεφτίλισε, το να παίζεις πιάνο τα μεσάνυχτα σε ένα γεμάτο σπίτι, να μιλάς για τον αυνανισμό ελεύθερα και χωρίς ταμπού, να φέρεσαι όπως θέλεις και σου βγαίνει χωρίς να έχεις τον φόβο του πώς θα χαρακτηριστείς και κριτικαριστείς.
Η κλινική της Βιλέτ ήταν ο επίγειος παράδεισος όσων ήθελαν να είναι ο εαυτός τους χωρίς δεύτερες σκέψεις, χωρίς φίλτρο και έννοια. Για μένα, ήταν η λύση απέναντι στις δυσκολίες της ζωής, αλλά δεν είναι επί της παρούσης.
Ο κος Κοέλιο πραγματεύεται τη σημασία της λέξης «τρελός» και τη χρήση της για τον χαρακτηρισμό κάποιου που σκέφτεται διαφορετικά, αλλιώτικα από τη νόρμα και θέλει να δρα αντιστοίχως. Δε λέει με αδιαφορία ότι οι σοβαρά ψυχικά ασθενείς είναι απλώς διαφορετικοί και δε θα έπρεπε να έχουν ειδική φροντίδα, αλλά μιλά για εκείνους που αναπτύσσουν ψυχικές νόσους και διαταραχές λόγω όλης αυτής της νόρμας και του καθωσπρεπισμού -να σημειωθεί εδώ ότι ούτε μία φορά δεν κατακρίνει την «πλέμπα», ας μου επιτραπεί, κι αυτό είναι αξιοσημείωτο.
Στη συνέχεια, μαθαίνουμε ότι η Βερόνικα έχει μόνο λίγες μέρες ζωής εξαιτίας της ζημιάς που έκαναν τα χάπια στην καρδιά της και την ακούμε να σκέφτεται πως τουλάχιστον θα πετύχαινε εν τέλει αυτό που επιδίωκε. Η πλοκή όμως ξετυλίγεται μέσω της γνωριμίας μας με τη Βερόνικα, με κάποιους από τους υπόλοιπους «τρελούς» του ιδρύματος και μέσω της επίδρασης που ένα τέτοιο νέο μπορεί να έχει
όχι μόνο στη δική της ζωή αλλά και των υπολοίπων.
Βλέπουμε τη Βερόνικα να αλλάζει, να απελευθερώνεται, να γνωρίζει τον εαυτό της και να αγαπά τη ζωή -στην αρχή ίσως έγινε πιο γρήγορα από ό,τι περίμενα να γίνει μια τέτοια συναισθηματική μετάλλαξη- και πώς η ψυχοσύνθεση, η νοοτροπία και η ιδεολογία ενός ανθρώπου μπορεί να γυρίσει τούμπα μόνο από τη συνειδητοποίηση του θανάτου. Αυτός είναι και ο λόγος που αποφάσισα να γράψω για την ιστορία της.
Γιατί ζώντας έναν κοντινό θάνατο προ διετίας, είχα κάνει ακριβώς αυτή τη συνειδητοποίηση· πόσο μικρή είναι η ζωή και πόσο βασανιζόμαστε χωρίς ουσιώδεις λόγους. «Απλά ζήσε» λέει ο Κοέλιο με αυτό το βιβλίο, «Απλά ζήσε και μη σε νοιάζει η γνώμη των άλλων παρά η δική σου. Ζήσε και αγάπα τον εαυτό σου. Ζήσε και ευτύχησε» και αυτή είναι όλη μου η ιδεολογία -ή ήταν προτού αναλωθώ κι εγώ στην κούραση της καθημερινότητας και μολυνθώ από την ασχήμια και την κριτική.
Για να αφήσω τα συγκινητικά στην άκρη και να συνεχίσω την κριτική, πρέπει να πω ότι το μόνο «μελανό» σημείο ήταν ο Ντόκτορ Ιγκόρ, μία περίεργα ανεπτυγμένη προσωπικότητα που την πρώτη φορά που τον γνωρίζεις, τον αντιπαθείς μια κι έξω, λόγω του σκεπτικού και του τρόπου δράσης του. Μετά όμως είναι σαν να γνωρίζεις έναν άλλο γιατρό, καλύτερο, εξυπνότερο, με συναισθηματική ευφυΐα που δεν είχε καν υπαινιχθεί από τον συγγραφέα. Ο πρώτος θέτει και κάποια ηθικά διλήμματα στο τέλος του βιβλίου, αλλά δυστυχώς δεν μπορώ να εκφραστώ πάνω σε αυτά γιατί θα καταπατούσα τον παγκόσμιο κώδικα δεοντολογίας των κριτικών -χιούμορ, αλλά όντως δεν κάνουμε spoiler.
Δε με κούρασε στιγμή, έρεε πολύ εύκολα και γρήγορα -διαβάζοντάς το στα δίωρα των ΜΜΜ, το τελείωσα σε 5 αναγνώσεις- ήταν πολύ κατανοητό, παρ’ όλο που ασχολείται με τη φιλοσοφία της ζωής, και με γέμισε όμορφες σκέψεις και την επιθυμία για προσωπική βελτίωση. Δεν ξέρω αν το συνιστώ σε άτομα που βιώνουν κατάθλιψη και άλλες ψυχικές διαταραχές, γιατί μπορεί να μη λειτουργήσει καλά η αρχή του βιβλίου γι’ αυτούς -οι σκέψεις της «παλιάς» Βερόνικα είναι αρκετά σκοτεινές, κυνικές και απαισιόδοξες.
Η αποτίμησή μου είναι φυσικά να το αγοράσετε και να συνδεθείτε τόσο με την ηρωίδα όσο και με τον Πάολο Κοέλιο, να αφεθείτε και να νιώσετε την αλήθεια πίσω από τις «θεωρίες» και τον «ουτοπισμό». Οι θεωρίες δεν αποκλείεται ότι βασίζονται στην ουσία και ο ουτοπισμός δεν είναι υπαρκτός μόνο επειδή εμείς δεν του το επιτρέπουμε.
Καλή ανάγνωση και αυτοβελτίωση!
Μαρία Α. Καρμίρη
Το μυθιστόρημα του Πάολο Κοέλιο, Η Βερόνικα αποφασίζει να πεθάνει, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Λιβάνη.
