Μακάρι να μη κρίνει, ποτέ, κανείς ένα βιβλίο από το εξώφυλλο -ποτέ! Καλύτερο παράδειγμα απόδειξης του προαναφερόμενου δε θα μπορούσε να υπάρξει παρά το βιβλίο του Σπύρου Βρεττού, «Πικρός εξωγήινος». Ο πράσινος εξωγήινος, με τα αμυγδαλωτά κίτρινα τεράστια μάτια, το υπερμεγέθες αβγουλωτό κεφάλι σε αυτήν την αφαιρετική καρτουνίστικη οπτική του, μόνο ένα πράγμα εκφράζει απόλυτα: την εξωγήινη υπόστασή του, μιας και η φιγούρα του δεν ταυτίζεται με κανένα γήινο πλάσμα. Από όλα τα υπόλοιπα μηνύματα που ενδεχομένως αντανακλά η όψη του τίποτα δε «κολλάει» ούτε σκιαγραφεί το διήγημα.
Μια καθαρευουσιάνικη αύρα με χτυπάει καθώς διαβάζω την ιστορία του. Φράσεις όπως: είχεν αντιπαλέψει τη θάλασσα, για πολλήν ώρα, ωσάν ένα σκέλεθρο έρχονται από μια παλαιότερη λογοτεχνική εποχή και τροφοδοτούν αναμνήσεις έργων του περασμένου και πρόπερασμένου αιώνα δημιουργώντας την εντύπωση μιας καλλιέργειας και σοφίας απολύτως ταιριαστών και απαραίτητων στον Πικρό εξωγήινο. Το πλάσμα αυτό, που στην αφήγηση ανακαλύπτω ότι μας μοιάζει πολύ τελικά, παρουσιάζεται και σοφό και λόγιο. Οι προσεγγίσεις του όταν μιλάει για τους ανθρώπους, τη ζωή στη Γη, την ύπαρξη, τη δημιουργία, το παρελθόν, το παρόν, το μέλλον... διαθέτουν μεγάλο βάρος, καλλιέργεια νου ενώ αποπνέουν το αδιαπραγμάτευτο. Μιλά ως πανγνώστης δάσκαλος που σκύβει με αφοσίωση κι αγάπη πάνω σε κάθε μαθητή του με σκοπό να μεταλαμπαδεύσει τις γνώσεις του και να αποτελέσει το σωστό πρότυπο, και δε χρειάζεται να διαθέτει μια διαφορετική εικόνα ώστε να μας πείσει για τα λεγόμενά του. Εξάλλου, όπως ο ίδιος λέει: αυτά όλα τα δήθεν εξωγήινα τέρατα, που παρουσιάζετε συχνά στις οθόνες σας [...] δεν είναι αρά η απεικόνιση του ίδιου σας του εαυτού ξεκαθαρίζοντας παράλληλα τί ακριβώς είναι εκείνο το πλάσμα που ξεπροβάλλει στο εξώφυλλο.
Ο συγγραφέας αναφέρεται σε διάφορα υπαρξιακά και φιλοσοφικά ζητήματα ενώ αναλύει έννοιες όπως της δικαιοσύνης, της αλήθειας...
Παρουσιάζει μια εκδοχή της δημιουργίας της ζωής στον πλανήτη, της ανθρώπινης ύπαρξης συγκεκριμένα, που περιλαμβάνει την έξωση του ανθρώπου από την Συμπαντική αγαθότητα, και μία άλλη, των νόμων και δομών που δημιούργησε το ανθρώπινο είδος. Μιλάει για την λειψή ανθρώπινη ευφυΐα οριοθετώντας τις χιλιάδες πλάνες που μέσα τους καταστροφικά ματαιοπονείτε για αιώνες ώσπου να καταλήξει πως ό,τι αντιλαμβάνεστε ως σοφία δεν είναι παρά μια παιδαριώδης αυταπάτη... και ακολούθως: Η αλήθεια σας είναι η πιο περιορισμένη αλήθεια που μπορεί να προσεγγίσει νοήμον, ζωντανό ον! Απορώ πώς την εκλαμβάνεστε ως αλήθεια.
Το ον του βιβλίου, που δεν είναι τελικά καθόλου ανοίκειο ή ξένο, διαθέτει πνεύμα και οξύτητα που όλοι θα ζήλευαν. Πρεσβεύει τη σοφία, την αρμονία, το κάλλος, τη λογική, το καλό -όχι το ατομικό μα το συνολικό καλό, δηλαδή το υπέρτατο- μόνο που οι διαπιστώσεις του σε ό,τι αφορά στον άνθρωπο (το ον που κατοικεί ετούτο τον πλανήτη) δεν είναι ευοίωνες ή αίσιες, δεν είναι όμορφες ούτε ευχάριστες... Πικρή η αλήθεια του, πικρός κι εκείνος στον τίτλο· μα, πάντα η αλήθεια πικρή δεν είναι;
Στα σημεία που αναφέρεται στη νέμεση γίνεται πικρότερος: Ανακάλυψαν την έννοια της δικαιοσύνης στη θεωρητική της υπόσταση. Και στην πρακτική της υπόσταση την ταυτίζανε με την έννοια της υπέρτατης αδικίας. Και επεξηγεί με τον πιο εύγλωττο τρόπο τη σκέψη του και το τι θα μπορούσε να γίνει με τη μη αίσθηση δικαιοσύνης του ανθρώπινου όντος. Ναι, μας κουνά το δάχτυλο όπως οφείλει να κάνει ένας δάσκαλος μα με την αγάπη που προσεγγίζει τον μαθητή ο μέντορας και κρούει τον κώδωνα με «απειλές» όπως: αν δεν ενηλικιωθείτε σε σοφία... θα ακολουθήσει όλεθρος χωρίς οίκτο και έλεος για κανέναν. Θα χτυπήσει ίδια και τους πανίσχυρους και τους ανίσχυρους.
Μια καθαρευουσιάνικη αύρα με χτυπάει καθώς διαβάζω την ιστορία του. Φράσεις όπως: είχεν αντιπαλέψει τη θάλασσα, για πολλήν ώρα, ωσάν ένα σκέλεθρο έρχονται από μια παλαιότερη λογοτεχνική εποχή και τροφοδοτούν αναμνήσεις έργων του περασμένου και πρόπερασμένου αιώνα δημιουργώντας την εντύπωση μιας καλλιέργειας και σοφίας απολύτως ταιριαστών και απαραίτητων στον Πικρό εξωγήινο. Το πλάσμα αυτό, που στην αφήγηση ανακαλύπτω ότι μας μοιάζει πολύ τελικά, παρουσιάζεται και σοφό και λόγιο. Οι προσεγγίσεις του όταν μιλάει για τους ανθρώπους, τη ζωή στη Γη, την ύπαρξη, τη δημιουργία, το παρελθόν, το παρόν, το μέλλον... διαθέτουν μεγάλο βάρος, καλλιέργεια νου ενώ αποπνέουν το αδιαπραγμάτευτο. Μιλά ως πανγνώστης δάσκαλος που σκύβει με αφοσίωση κι αγάπη πάνω σε κάθε μαθητή του με σκοπό να μεταλαμπαδεύσει τις γνώσεις του και να αποτελέσει το σωστό πρότυπο, και δε χρειάζεται να διαθέτει μια διαφορετική εικόνα ώστε να μας πείσει για τα λεγόμενά του. Εξάλλου, όπως ο ίδιος λέει: αυτά όλα τα δήθεν εξωγήινα τέρατα, που παρουσιάζετε συχνά στις οθόνες σας [...] δεν είναι αρά η απεικόνιση του ίδιου σας του εαυτού ξεκαθαρίζοντας παράλληλα τί ακριβώς είναι εκείνο το πλάσμα που ξεπροβάλλει στο εξώφυλλο.
Ο συγγραφέας αναφέρεται σε διάφορα υπαρξιακά και φιλοσοφικά ζητήματα ενώ αναλύει έννοιες όπως της δικαιοσύνης, της αλήθειας...
Παρουσιάζει μια εκδοχή της δημιουργίας της ζωής στον πλανήτη, της ανθρώπινης ύπαρξης συγκεκριμένα, που περιλαμβάνει την έξωση του ανθρώπου από την Συμπαντική αγαθότητα, και μία άλλη, των νόμων και δομών που δημιούργησε το ανθρώπινο είδος. Μιλάει για την λειψή ανθρώπινη ευφυΐα οριοθετώντας τις χιλιάδες πλάνες που μέσα τους καταστροφικά ματαιοπονείτε για αιώνες ώσπου να καταλήξει πως ό,τι αντιλαμβάνεστε ως σοφία δεν είναι παρά μια παιδαριώδης αυταπάτη... και ακολούθως: Η αλήθεια σας είναι η πιο περιορισμένη αλήθεια που μπορεί να προσεγγίσει νοήμον, ζωντανό ον! Απορώ πώς την εκλαμβάνεστε ως αλήθεια.
Το ον του βιβλίου, που δεν είναι τελικά καθόλου ανοίκειο ή ξένο, διαθέτει πνεύμα και οξύτητα που όλοι θα ζήλευαν. Πρεσβεύει τη σοφία, την αρμονία, το κάλλος, τη λογική, το καλό -όχι το ατομικό μα το συνολικό καλό, δηλαδή το υπέρτατο- μόνο που οι διαπιστώσεις του σε ό,τι αφορά στον άνθρωπο (το ον που κατοικεί ετούτο τον πλανήτη) δεν είναι ευοίωνες ή αίσιες, δεν είναι όμορφες ούτε ευχάριστες... Πικρή η αλήθεια του, πικρός κι εκείνος στον τίτλο· μα, πάντα η αλήθεια πικρή δεν είναι;
Στα σημεία που αναφέρεται στη νέμεση γίνεται πικρότερος: Ανακάλυψαν την έννοια της δικαιοσύνης στη θεωρητική της υπόσταση. Και στην πρακτική της υπόσταση την ταυτίζανε με την έννοια της υπέρτατης αδικίας. Και επεξηγεί με τον πιο εύγλωττο τρόπο τη σκέψη του και το τι θα μπορούσε να γίνει με τη μη αίσθηση δικαιοσύνης του ανθρώπινου όντος. Ναι, μας κουνά το δάχτυλο όπως οφείλει να κάνει ένας δάσκαλος μα με την αγάπη που προσεγγίζει τον μαθητή ο μέντορας και κρούει τον κώδωνα με «απειλές» όπως: αν δεν ενηλικιωθείτε σε σοφία... θα ακολουθήσει όλεθρος χωρίς οίκτο και έλεος για κανέναν. Θα χτυπήσει ίδια και τους πανίσχυρους και τους ανίσχυρους.
Λίγη σημασία έχει αν χαρακτηρίσει κανείς το ανάγνωσμα ως διήγημα ή νουβέλα σοφιστίας ή φαντασίας. Αυτό που πραγματικά έχει σημασία είναι να αφουγκραστεί τα μηνύματα και να δεχτεί τα εναύσματα που προσφέρει, όχι μόνο για τον επαναπροσδιορισμό αλλά και των γνώσεων -όπως στην περίπτωση του Παρθενώνα, το πιο εναρμονισμένο με το Σύμπαν μνημείο της ανθρωπότητας.
Συγγραφέας και εξωγήινος μαζί, τεχνίτες του λόγου και λάτρεις της φύσης και των πλασμάτων της, ρητορεύουν για τη διάσωση του ανθρώπου (που τελικά ισοδυναμεί με τη διάσωση του όλου -του σύμπαντος), τη διάδοση της πραγματικής ομορφιάς και των αξιών. Υποστηρίζουν την ομορφιά των λέξεων και την ομορφιά της ανθρώπινης παρουσίας που είναι οι λέξεις, και αναγνωρίζουν την κατανόηση των ποιητών, αιώνες τώρα. Δηλώνουν ξεκάθαρα ότι δεν υπάρχει τίποτα χειρότερο από την αποξένωση του ανθρώπου από τον άνθρωπο και ανοίγουν εντέλει την πόρτα προς εκείνο που υπογραμμίζεται ως ενηλικίωση σε σοφία.
Κι αυτό αρκεί.
Το βιβλίο του Σπύρου Βρεττού, Πικρός εξωγήινος, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βακχικόν.
Οι πλαγιογραμμένες εκφράσεις είναι αποσπάσματα.
Ευχαριστώ τις εκδόσεις Βακχικόν για τη διάθεση του βιβλίου.
Στο οπισθόφυλλο μια σειρά ερωτήσεων αναλαμβάνουν εισαγωγικά χρέη:
Γιατί επανέρχεται στον πλανήτη Γη ένα εξωγήινο πλάσμα; Είναι μόνον η βαθιά του επιθυμία να ξαναζήσει την ευτυχία, έστω και για λίγο, από τη μοναδική για το Σύμπαν ομορφιά της γήινης φύσης;
Και γιατί σε μια ειδυλλιακή τοποθεσία συναντάει γνωστή, παγκοσμίως, καθηγήτρια της Γεωλογίας;
Είναι για να της αποκαλύψει, κυρίως, την άγνωστη προϊστορία του ανθρώπινου όντος ως προς τις εγκληματικές πράξεις και την καταστροφικότητα; Και με ποιες ιδανικές Πολιτείες συγκρίνει τις γήινες Πολιτείες;
Σκοπός της αποστολής του είναι να διερευνήσει πλήρως, αν ο άνθρωπος επιτέλους, έχει κατακτήσει τη θαυμαστή δυνατότητα να μπορεί να καταστρέψει και ολόκληρο το Σύμπαν;
Η αφανής επιθυμία του είναι και να συνδράμει, με τον τρόπο του, το ανθρώπινο ον, πέραν της πλάνης, ν’ ανακαλύψει ασφαλείς διόδους προς την απαρασάλευτη ομορφιά της ζωής και της ύπαρξης;
Και τελικά, γιατί η γήινη περιπέτειά του, που σε μια στιγμή αναστατώνει και μάλλον συγκλονίζει την Ευρώπη και ολόκληρο τον πλανήτη, έχει ως απόληξη το ίδιο να βρεθεί από το CERN και τους χώρους του Μεγάλου Επιταχυντή της Γενεύης, σιδηροδέσμιο, μπροστά στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης;
Ο Σπύρος Βρεττός γεννήθηκε στη Λευκάδα. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1987 αναγορεύτηκε διδάκτορας στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Έχει δημοσιεύσει τα μυθιστορήματα: Ανάπαυλα, Κάθαρση (εκδ. Καστανιώτη 1978), Υποψήφιος σπουδαστής (εκδ. Καστανιώτη 1980), Αγωνία επιβίωσης (εκδ. Λογοθέτη 1994, 2η έκδοση εκδ. Γρηγόρη 2007 -4η έκδοση 2016), Σκοτεινή μοίρα (εκδ. Γαβριηλίδη 2001), Απίστευτο μηχάνημα (εκδ. Γρηγόρη 2009), Ο ιππότης και τα τελώνια (εκδ. Γρηγόρη 2016). Έχει επίσης δημοσιεύσει τα δοκίμια Ανθρωπισμός, διαλεκτική φιλολογίας και θετικών επιστημών (1974), Θέματα σύγχρονου προβληματισμού (εκδ. Καστανιώτη 1983, 8η έκδοση 1990), τη μελέτη Οι λαϊκοί ποιητές της Λευκάδας (1900-1985) ως κοινωνικό φαινόμενο (εκδ. Καστανιώτη 1991). Το μυθιστόρημα Αγωνία επιβίωσης έχει μεταφραστεί στην αγγλική γλώσσα από τη Harikleia Sirmans, η οποία μεταφράζει και το Απίστευτο μηχάνημα, σε συνεργασία και με τον Καθηγητή της Συγκριτικής Λογοτεχνίας Κωνσταντίνο Σάντα.
Έχει συμμετάσχει σε πανελλήνια και διεθνή συνέδρια. Οργάνωσε στη Λευκάδα το συνέδριο «Κριτική σκέψη και εκπαίδευση» (1996), που κατέδειξε την αναγκαιότητα καλλιέργειας της κριτικής σκέψης σε όλες τις βαθμίδες της σύγχρονης εκπαίδευσης. Επιστημονικές εργασίες του έχουν δημοσιευτεί σε περιοδικά, επετηρίδες και πρακτικά συνεδρίων. Ερευνά, κυρίως, τη σχέση φυσικού περιβάλλοντος και ανθρώπινης δημιουργικότητας. Άρθρα του έχουν δημοσιευτεί σε εφημερίδες και ηλεκτρονικά μέσα. Τα διηγήματά του «Η καλή Μάγισσα της Ανατολής» και «Το Θέατρο της απόλυτης σιωπής» έχουν επίσης δημοσιευτεί σε λογοτεχνικά περιοδικά.
Τα βιβλία του έχουν θεωρηθεί από την κριτική ως έργα τέχνης, ανταποκρινόμενα στο τοπικό αλλά και στο διεθνές σύνθετο περιβάλλον και την παγκόσμια ιστορική πραγματικότητα. Ανάμεσα στις άλλες διακρίσεις για το συνολικό έργο του, έχει τιμηθεί με το «Αριστείον Ανθρωπισμού και Πολιτισμού» από το Ελληνικό Ινστιτούτο Εφαρμοσμένης Παιδαγωγικής και Εκπαίδευσης.
Από τον Ιούνιο του 2006 και μέχρι σήμερα, αγωνίζεται υπεράνθρωπα για ν’ αποτρέψει την εναπόθεση των αστικών λυμάτων της Λευκάδας στη θάλασσα του Κάστρου, της Γύρας και του Άη-Γιάννη, περιοχή χαρακτηρισμένη ως ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους, ήδη από το 1974. Πρόκειται για ένα σπάνιο φυσικό μνημείο, δημιούργημα της μεγαλοφυΐας της φύσης. Σ’ αυτόν τον χώρο ο Άγγελος Σικελιανός συναισθάνθηκε τον άρρητο παλμό της αιωνιότητας, και η Εύα Πάλμερ-Σικελιανού στα απομνημονεύματά της σημειώνει: «Ακρογιαλιά-Πνεύμα». Αυτό ακριβώς το μεγαλειώδες φυσικό μνημείο επιλέγεται επίμονα ως αποδέκτης των αστικών λυμάτων. Πράξη καταστροφική και για την υγεία των ανθρώπων και ιδιαίτερα των χιλιάδων παιδιών που κολυμπούν εκεί κατά τους θερινούς μήνες, και για τη σημερινή, μοναδικά αισιόδοξη, οικονομική προοπτική της Λευκάδας και της απέναντι Ακαρνανίας.
Για την τριλογία βιβλίων του πάνω στην επιβίωση, ο διακεκριμένος Καθηγητής Φιλοσοφίας, ελληνιστής, αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών John P. Anton, γράφει: «Η ολοκλήρωση αυτού του αξιοθαύμαστου έργου πάνω στο απειλητικό ζήτημα της αυτοφυλάκισης της ανθρωπότητας, εμφανίζεται σα μια διαγνωστική δήλωση αλλά και σαν ένα όραμα της τέχνης. Μας επιτρέπει να καλωσορίσουμε τον Σπύρο Βρεττό σαν κάτι περισσότερο από ένα χαρισματικό συγγραφέα. Έχει ανυψώσει τη συγγραφική του τέχνη στο επίπεδο της κατανόησης της ύβρεως του σύγχρονου κόσμου. Και πέρα απ’ αυτό το σημείο, έχει διανοίξει την οδό για το ταξίδι που θα οδηγήσει σε πολιτισμική ελευθερία…»
