Φανταστικός θεατρικός διάλογος. Βρισκόμαστε στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ., καλοκαίρι στη χώρα των Σαμνιτών, το Σάμνιο, στην ιταλική χερσόνησο, στο νότο της ρωμαϊκής επικράτειας, εκεί που τελειώνει η οροσειρά των Απεννίνων. Στην σαμνιτική πόλη Καύδιο, φτάνει ο κυνικός φιλόσοφος Διογένης· τον υποδέχεται ο αρχηγός των Σαμνιτών, Πόντιος Ερέννιος.
ΕΡ. Πώς κι απ’ τα μέρη μας, Διογένη Σκυλόσοφε; Τόσοι τόποι πλούσιοι και ξακουστοί κι ήρθες να επισκεφθείς την τραχιά χώρα των Σαμνιτών;
ΔΙΟΓ. Πραγματικά, υπάρχει πάντα ένα λόγος να πας σ’ έναν τόπο, λένε οι Φοίνικες. Και άλλες φορές σε φέρνουν ή σε πάνε οι δρόμοι κάπου, έτσι από τύχη, όπως λένε οι μάγοι της Περσίας, Ερέννιε αρχηγέ του σαμνίτικου λαού. Αλλά μ’ έβγαλε η θάλασσα προς τα δω, άλλωστε μαθημένος είμαι σε τέτοια ταξίδια, κατά κάποιον τρόπο φιλοσοφικά.
ΕΡ. Φιλόξενοι δεν είμαστε γενικώς, και οι άσπονδοι φίλοι μας οι Ρωμαίοι, εδώ στα βόρεια, για άξεστους και απολίτιστους μάς κατηγορούν. Όμως για έναν φιλόσοφο σαν κι εσένα, θα βρεθεί κατάλυμα και τροφή. Βρίσκεσαι στο Καύδιο, της σαμνίτικης χώρας το στολίδι. Και με τους Έλληνες εδώ στη χερσόνησο, πιστοί σύμμαχοι είμαστε από χρόνια.
ΔΙΟΓ. (Δείχνει μια συκιά στον κεντρικό δρόμο) Μου φτάνει ετούτη η συκιά για κατάλυμα και για τροφή. Στον ίσκιο της θα κοιμηθώ και τα σύκα της θα με θρέψουν. Είναι ό,τι μου χρειάζεται, φτάνουν και περισσεύουν. Στο λέω με γνώση και πίστη τούτο το πράγμα.
ΕΡ. Το πιστεύω Διογένη. Έχω ακούσει πολλά για σένα, και ας λένε οι ύπατοι και οι συγκλητικοί της Ρώμης ότι δεν ξέρουμε τίποτα για τον κόσμο της σοφίας κι ότι βάρβαροι ήμασταν και θα ‘μαστε (μια ζωή). Πιο βάρβαρο κατασκεύασμα από τη ρωμαϊκή δύναμη, δεν γνώρισε η χερσόνησος, και στο λέω και εγώ με γνώση και πίστη τούτο το πράγμα.
ΔΙΟΓ. Και τι σας κάνει αυτή η Ρώμη;
ΕΡ. Πάνε χρόνια εκατό, μα την αλήθεια, που θέλει να κλέψει τη γη μας και τις γυναίκες μας δούλες να τις κάνει, να σέρνονται στις επαύλεις και τις αρένες των συγκλητικών. Όλον το σαμνίτικο λαό θέλει να τον σύρει στην Αππία οδό, σαν αιχμάλωτα δαμάλια που μιλιά δεν βγάζουν, μόνο σκούζουν για την άδικη την τύχη τους. Ό,τι χώμα, δέντρο και πέτρα έχει ο τόπος μας, δικά τους τα θέλουνε, να μεγαλώσουνε τους δρόμους και τις αγορές τους, τους θώρακες τους να γεμίσουνε με αίμα και σηστέρσια.
ΔΙΟΓ. Κι όμως λένε πως δημοκρατία έχουνε και σχετικά εύκολα νικάνε τους εχθρούς τους, σαν αποφασίζουνε πόλεμο να κάνουν. Ξέρουνε από πολεμικά κόλπα και διοίκηση. Και έχουνε νόμους σκληρούς μα δίκαιους, έτσι λένε τουλάχιστον οι ίδιοι. Αλλά δεν παύουνε άλλους τόπους, κοντινούς και μακρινούς όπως ακούω, να ορέγονται.
ΕΡ. Χμ, οι Ρωμαίοι ξέρουνε, τη διχόνοια σπέρνουνε παντού και με θεατρικά κόλπα διαφθείρουνε άρχοντες και φτωχολογιά. Μα πέρασε ο καιρός που τις Σαββίνες αρπάζανε με τη βία, για να κρατάνε τα κρεβάτια τους ζεστά. Τιμή μας είναι η ελευθερία μας, είναι πάνω από τα μέταλλα και τα σιδερικά, τα ψέματα και τις σοφιστείες της Συγκλήτου. Δημοκρατία φωνάζουνε οι Ρωμαίοι για να φοβίζουνε τα παιδιά και τους γέροντές μας. Φόβο μόνο ξέρει να σκορπά η ρωμαϊκή δημοκρατία και τίποτ’ άλλο.
ΔΙΟΓ. Με τούτη τη δημοκρατία θα νικήσουνε τον κόσμο και ύστερα θα ορίσουνε έναν αριστοκράτη για βασιλιά τους, για να κρατήσουνε τα κλοπιμαία ακέραια. Και στη συνέχεια, τη ρωμαϊκή βλαστήμια τους σαν θεό θα προσκυνούνε ελεύθεροι και δούλοι. Και εσάς τους Σαμνίτες, κι όλους στη χερσόνησο, θα σας βάλουνε να προσκυνάτε τον βασιλιά τους. Για θεό θα τον λογαριάζουνε σε όλα τα μήκη και τα πλάτη.
ΕΡ. Δεν μας φοβίζουνε οι άνθρωποι που γίνονται θεοί σοφέ, μα οι θεοί που γίνονται άνθρωποι.
ΔΙΟΓ. (Χαμογελά) Για πες μου αρχηγέ είναι μακριά απ’ το Καύδιο, ο τόπος που τους Ρωμαίους νικήσατε;
ΕΡ. Ω, μα τους θεούς όλους, Διογένη μέχρι την Ελλάδα έφτασε η φήμη της μάχης; Χαίρομαι πολύ.
ΔΙΟΓ. Λίγοι μόνο το ξέρουνε, οι πιο μυαλωμένοι, όσοι δεν έχουν τα μέτρα και τα σταθμά στον νου τους.
ΕΡ. (Δείχνει) Να, εδώ πιο κάτω, που τα βουνά σχηματίζουν μια διχάλα. Καυδιανά Δίκρανα λέγεται τούτος ο τόπος, και η μάχη έτσι πια θα ονομάζεται στον αιώνα. Θα σε πάω να δεις το πεδίο.
ΔΙΟΓ. Δείξε μου ακριβώς τον δρόμο για τα Δίκρανα Ερέννιε, μόνος μου θα βαδίσω, για να τον δω. Μου αρέσει να περπατώ ολομόναχος, τη σκέψη μου βοηθάει η μοναξιά και το περπάτημα.
ΕΡ. Μια απορία έχω, Διογένη, εσένα γιατί σε νοιάζει τούτη η δική μας μάχη. Δεν κρίθηκε και ο πόλεμος απ’ αυτήν τη σύγκρουση, εδώ και τώρα συνεχίζεται σκληρός, και θα συνεχιστεί το ίδιο. Εσύ με το φανάρι σου ψάχνεις να βρεις ανθρώπους αληθινούς και όχι σπαθιά και δόρατα. Ειλικρινά, δύσκολο πράγμα η σοφία. Καλύτερα να κρατάς σπαθί παρά να ‘σαι σοφός. Φτωχός μένεις και τρισάθλιος στην οικουμένη όλη, σαν σκυλί ψωμολυσσάς, δίχως να σε λογαριάζει ο αφέντης σου.
ΔΙΟΓ. Τους επίσημους σοφούς, τους αναγνωρισμένους από πολιτείες και θεσμούς, θα τους βρεις στα παλάτια και τα πρυτανεία. Και όσο πιο πλούσια σιτίζονται και συναγελάζονται με άρχοντες και εταίρες, ακίνδυνα και πρόστυχα φιλοσοφούν. Λαμπρούς χιτώνες και χρυσά σανδάλια φορούν, κι όλο για τάξη και υπακοή μιλούν, κρύβοντας κάτω από λόγια και κεραμίδια τη φαυλότητά τους. Το ψέμα διαλαλούν, για να ξεγελάσουνε και τον τελευταίο άνθρωπο, που άνθρωπος απόμεινε στον κόσμο τούτον. Φοβούνται μη τυχόν και κάποιος σαν κι εμένα, τούς πετάξει κατάμουτρα την προστυχιά τους και έτσι αισθανθούν κανένα τσίμπημα στα τρυφερά τα ποδαράκια τους.
ΕΡ. Καλύτερα που δεν έχουμε τέτοιους σοφούς εδώ, είναι μια μικρή σωτηρία για τον λαό μας τούτο το πράγμα. Όμως να ο δρόμος για Δίκρανα, πήγαινε προτού βραδιάσει.
ΔΙΟΓ. Θα πάω κι άμα με πάρει η νύχτα θα βάλω τούτο το ταγάρι για προσκεφάλι και θα κοιμηθώ κάτω από τις βελανιδιές.
ΕΡ. Κάνε ό,τι θες, δεν υπάρχει φόβος, όλοι ξέρουνε τον ερχομό σου και με περιέργεια σε κοιτούν. Δες πόσοι μαζεύτηκαν γύρω μας, και τούτα τα παιδιά δεν σταμάτησαν να τρέχουνε κοντά μας.
ΔΙΟΓ. Δεν έχετε πλούσια χώρα Ερέννιε, ζείτε όμως ειρηνικά. Στον λαό σας βρήκα αυτό που έψαχνα.
ΕΡ. Και τι ήταν αυτό πού βρήκες στο Σάμνιο, Διογένη;
ΔΙΟΓ. Να, αυτό που κάνατε στα Καυδιανά Δίκρανα. Τους εχθρούς σας, τους μισητούς Ρωμαίους δεν τους σταυρώσατε, ούτε δούλους τούς κάνατε, τους ντροπιάσατε μόνο, τους εξευτελίσατε. Τους αναγκάσατε να περάσουνε όλοι τους, τρανοί ύπατοι και σκληροί λεγεωνάριοι, κάτω απ’ τα δόρατά σας, και ύστερα τους διώξατε να πάνε ντροπιασμένοι στην πολιτεία τους, να ομολογήσουνε την ντροπή τους, τη χαμένη αρετή τους. Αυτό έψαχνα λοιπόν, την τιμή που νικάει τη δύναμη, τον σεβασμό στη ζωή, την ανωτερότητα που δείχνει μεγαλείο στους ηττημένους και όχι αλαζονεία. Δυνατοί δεν είναι όσοι έχουν τη φαυλότητα και την κακιά καρφωμένες στις ασπίδες τους, αλλά όσοι έχουν την τιμή και την ντροπή στα μέτωπά τους, και γνωρίζουν καλά τη δύναμη της γελοιότητας.
ΕΡ. Δεν σταυρώνουμε τον νικημένο εχθρό, δεν τιμωρούμε την ήττα με χυδαίο θάνατο. Όταν ηττηθείς δίκαια, δεν χάνεις τη ζωή σου, χάνεις την τιμή σου, την αξία σου, την περηφάνια σου και αυτό είναι που μετράει για τον λαό μας. Είμαστε γενναιόδωροι στη ζωή και τον θάνατο. Γελοιοποιούμε τον αλαζόνα, γιατί δεν γνωρίζει τη γελοιότητά του. Και εμείς αυτά δείξαμε στον κόσμο ότι η υπεράνθρωπη δύναμη νικιέται με τη γενναιότητα, την αισχύνη και τη γελοιοποίηση.
* ΚΑΥΔΙΑΝΑ ΔΙΚΡΑΝΑ: Το 321 π.Χ. οι Ρωμαίοι θα υποστούν μια από τις πλέον ταπεινωτικές και εξευτελιστικές ήττες της Ιστορίας τους, όταν μια ολόκληρη στρατιά θα παραδοθεί στους Σαμνίτες, όταν παγιδεύτηκε στα Καυδιανά Δίκρανα, ανατολικά της Καπύης. Οι Ρωμαίοι θα αφεθούν ελεύθεροι αφού υποχρεωθούν να διέλθουν σε στρατιωτικό σχηματισμό, άοπλοι και ημίγυμνοι, κάτω από έναν «ζυγό σε σχήμα Π» που σχημάτιζαν οι λόγχες των νικητών.
Το συνοδευτικό κολάζ δημιουργήθηκε από τον πίνακα του Jacob Jordaens, Diogenes searching for an honest man (Ο Διογένης αναζητεί έναν αθώο άνθρωπο, καμβάς) τον οποίο εντόπισα στο Amazon.
Του ίδιου:
Οι λέξεις
Καιόμενες ευχές
Κι ακόμα περισσότερα έργα
Του ίδιου:
Οι λέξεις
Καιόμενες ευχές
Κι ακόμα περισσότερα έργα
