koukidaki: Η Αγελάδα

Η Αγελάδα είναι ένα θεατρικό έργο του Ναζίμ Χικμέτ που ανεβαίνει σε πρώτη πανελλήνια από την ομάδα «Ατελείς», σε σκηνοθεσία Νίκης Τσετίκα

Το έργο με δυο λόγια:

Σ’ ένα μακρινό χωριό κάπου στο άγνωστο, σε χρόνο απροσδιόριστο, μια οικογένεια ψάχνει «σωτήρα». Η μάνα, η κόρη, ο γιος, ο δάσκαλος και ο σοφέρ μπλέκονται σε μια ιστορία παράλογη… Ή μήπως μια ιστορία τόσο καθημερινή που φαντάζει παράλογη;

Μια αγελάδα χαριτωμένη, έξυπνη, ανθεκτική, όμορφη, διαφορετική από τις άλλες… μια αγελάδα κακομαθημένη, τυραννική, δικτατορική… ανακηρύσσεται βασίλισσα. Θα καταφέρει η Αγελάδα να διατηρηθεί στην εξουσία; Κι αν ναι, για πόσο;

Συνεχίστε την ανάγνωση και διαβάστε τι μας είπαν οι συντελεστές της παράστασης για το έργο, για τις δυσκολίες και προσκλήσεις που αντιμετώπισαν, κ.ο.κ.

Αναστασία Τσώμου

Είχατε να αντιμετωπίσετε/Αντιμετωπίσατε δυσκολίες ή προκλήσεις και ποιες ήταν αυτές;

Α.Τ.: Ο Ναζίμ Χικμέτ είναι ένας διεθνώς αναγνωρισμένος καλλιτέχνης, είναι γνωστός ως ποιητής και αγωνιστής, λίγοι γνωρίζουν την ιδιότητα του ως θεατρικού συγγραφέα! (έχει γράψει γύρω στα 30 θεατρικά έργα) Επίσης όσο κι αν ψάξαμε δεν εντοπίσαμε κανένα προηγούμενο ανέβασμα του συγκεκριμένου έργου -που έγραψε προς το τέλος της ζωής του... Αυτό σημαίνει ότι έπρεπε να «συστήσουμε» ξανά στο κοινό τον δημιουργό, αλλά και το ίδιο το έργο, κι αυτό αποτελεί μεγάλη ευθύνη! Έπειτα είναι κι ο γοητευτικός λόγος του έργου, που δεν κατατάσσεται εύκολα σε ένα είδος, -ποίηση, αλληγορία, συμβολισμοί... είναι ηθογραφία, παράλογο, σουρεαλιστικό, φάρσα, θρίλερ, Κωμωδία ή Δράμα; Τα έχει όλα! Με τη σκηνοθετική γραμμή που υιοθέτησε η σκηνοθέτις μας, αναζητήσαμε στην παράσταση την ισορροπία ανάμεσα στη σοβαρότητα και τον προβληματισμό από τη μία, και στη χαριτωμένη, παραμυθένια, κωμική, υπερβατική ματιά του «σοφού» συγγραφέα-ποιητή από την άλλη!

Με ποιες έννοιες/λέξεις μπορούμε να παραλληλίσουμε την Αγελάδα;

Α.Τ.: Η Αγελάδα, είναι η «λύση» που βρίσκει η μάνα για να υλοποιήσει τα όνειρά της για την κοινωνική άνοδο της οικογένειας. Είναι η «σωτηρία» από την καταδίκη να μείνουν απλοί άνθρωποι -άσχετα αν έτσι θα ήταν πιο ευτυχισμένοι. Είναι η «εμμονή» στους στόχους μας, ακόμη κι αν δεν μας οδηγούν στην ευτυχία. Ο συγγραφέας τής δίνει πολλούς χαρακτηρισμούς: «Χαριτωμένη», «έξυπνη», «βασίλισσα», αλλά και «τυραννική, «δικτατορική»... Άλλωστε εμείς επιτρέπουμε στις «αγελάδες» που φέρνουμε στη ζωή μας να είναι οτιδήποτε απ´ όλα αυτά, εμείς της δίνουμε τις ιδιότητές της.

Πόσο ταυτίζεστε με τα επί σκηνής δρώμενα και πόσο διαφοροποιείστε;

Α.Τ.: Ταυτίζομαι, η Μάνα, με την αγωνία του γονιού που με αγάπη θέλει να προσφέρει στα παιδιά του ένα καλύτερο αύριο, αγνοώντας πολλές φορές τα δικά τους όνειρα, ταλέντα, αγάπες... Διαφωνώ όμως με την έντονη παρεμβατικότητα του χαρακτήρα της, μπορεί να είναι πολύ εφευρετική, αποτελεσματική, αλλά χωρίς να ακούμε τα θέλω των άλλων μόνο δυστυχία μπορούμε να φέρουμε. Ταυτίζομαι με την αγωνία του σύγχρονου ανθρώπου, που πρέπει με νύχια και με δόντια να αναρριχηθεί στην ανταγωνιστική μας κοινωνία. Με τα καθημερινά διλήμματα: ως πού θα φτάσω, πόσες υποχωρήσεις θα κάνω για να υλοποιήσω το στόχο μου; Νομίζω όμως ότι μπορούμε να αντισταθούμε σε ό,τι μας επιβάλλει το οποιοδήποτε σύστημα, να μην περιμένουμε τον από μηχανής θεό να μας σώσει από τα αδιέξοδα που εμείς δημιουργούμε. Να «ξεκολλήσουμε» από πράγματα και καταστάσεις, να ξεστραβωθούμε για να σωθούμε.

Τελικά, τι σημαίνει η Αγελάδα για εσάς;

Α.Τ.: Η Αγελάδα για μένα είναι το μέσον που επιλέγουμε για να υλοποιήσουμε τους στόχους μας. Η Αγελάδα -το μέσον- γίνεται εμμονή («η δικιά σας οικογένεια είναι η πιο κολλημένη με τη γελάδα», λέει ο αρραβωνιαστικός της κόρης). Στην πορεία χάνεται κι ο στόχος, το μόνο που επιμένουν είναι ότι «δεν μπορούν χωρίς την αγελάδα» και η ευτυχία, κάνει φτερά... Είναι όμως δικοί μας οι στόχοι; Υπηρετούν τα όνειρά μας, τις κλίσεις και τα ταλέντα μας; Ή μήπως μας τους «φύτεψαν» οι γονείς μας, η κοινωνία, το σύστημα; Πόσες «κόκκινες γραμμές» θα περάσουμε για να τους πετύχουμε; Η παράσταση θα σας βοηθήσει να το σκεφτείτε, με... ανάλαφρο τρόπο.

Θάνος Καπρέλης

Είχατε να αντιμετωπίσετε δυσκολίες/προκλήσεις και ποιες ήταν αυτές;

Θ.Κ.: Θεωρώ ότι η βασική δυσκολία/πρόκληση, είναι το ίδιο το κείμενο, ή ακόμα καλύτερα η ποιητικότητα που κρύβει το ίδιο το κείμενο. Και μόνο που έχουμε σαν πληροφορία ότι ο συγγραφέας είναι ποιητής, αυτό από μόνο του είναι μια τεράστια πρόκληση. Για να μπορέσουμε λοιπόν να αποδώσουμε όσο το δυνατόν καλύτερα αυτή την ποιητικότητα, έπρεπε σίγουρα να ανακαλύψουμε και ύστερα να μελετήσουμε τα βαθιά νοήματα που κρύβει «η αγελάδα». Οπότε μπήκαμε σε μια διαδικασία μελέτης της εποχής που γράφτηκε το κείμενο, καθώς και των κοινωνικών και πολιτικών συνθηκών που επικρατούσαν την εποχή εκείνη. Και έκπληκτοι ανακαλύψαμε ότι τα μηνύματα που κρύβει το έργο, είναι διαχρονικά και παντός καιρού. Το επόμενο βήμα, η επόμενη πρόκληση που είχαμε ν' αντιμετωπίσουμε είναι όλα αυτά τα μηνύματα, οι συμβολισμοί που κρύβονται κάτω από τις λέξεις του κειμένου, να αποδοθούν σωστά στην σκηνή, να πάρουν μορφή και να γίνουν κατανοητά στο κοινό. Και πιστεύω ότι τα καταφέραμε!

Με ποιες έννοιες/λέξεις μπορούμε να παραλληλίσουμε την αγελάδα;

Θ.Κ.: Η πρώτη λέξη που μου έρχεται στο μυαλό, είναι η ελπίδα. Η οποία ελπίδα όμως, όπως βλέπουμε και στο έργο μετατρέπεται σε αποθάρρυνση, αν δεν αξιοποιηθεί σωστά. Επίσης «η αγελάδα» για την οικογένεια στο έργο, αλλά και σε ευρύτερο κοινωνικό-πολιτικό πλαίσιο θα μπορούσε να είναι και μια ανάγκη για τον καθένα από εμάς, να εκπληρώσουμε τα όνειρά μας και τους στόχους μας. Αν όμως «η αγελάδα» δεν έρθει στη σωστή στιγμή, όταν οι συνθήκες δεν το ευνοούν και δεν αξιοποιηθεί σωστά, τότε μετατρέπεται σε εξουσία. Γίνεται αυταρχική και δικτατορική.

Πόσο ταυτίζεστε με τα επί σκηνής δρώμενα και πόσο διαφοροποιείστε;

Θ.Κ.: Θεωρώ λίγο δύσκολο να διαφοροποιηθεί κανείς από αυτά που συμβαίνουν επί σκηνής. Να τα παρακολουθεί κανείς, χωρίς να του θυμίζουν κάτι. Απόλυτη ταύτιση ίσως να μην υπάρχει βέβαια, αλλά σίγουρα διαβάζοντας το κείμενο θα θυμηθώ και την δική μου προσωπική «αγελάδα», που χρειάστηκε να επωμισθώ κάποια στιγμή στην ζωή μου. Όλοι μας έχουμε πέσει στην παγίδα της κάποια περίοδο στη ζωή μας. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι πολλοί από τους θεατές που ήρθαν και παρακολούθησαν την παράσταση, μας έλεγαν και μας τόνιζαν ότι «η αγελάδα» υπάρχει παντού!Στην ζωή τους, στην ζωή μας, στην χώρα μας... παντού! Και πόσο δύσκολο είναι να την αποβάλεις από πάνω σου!

Τελικά τι σημαίνει η Αγελάδα για εσάς;

Θ.Κ.: Εξουσία! Μόνο αυτή τη λέξη μπορώ να βρω, που θεωρώ ότι ταυτίζεται απόλυτα με την αγελάδα. Υπάρχει παντού! Στην προσωπική μας ζωή, στις σχέσεις μας, στην δουλειά μας, στην κοινωνία μας. Μπαίνει στην ζωή μας και μας δηλητηριάζει! Καλό είναι και εύχομαι, να έχουμε γερές βάσεις και... πνευματικά θεμέλια στην ζωή μας, για να μπορέσουμε να την... αποτινάξουμε από πάνω μας!

Ορέστης Ζακυνθινός

Είχατε να αντιμετωπίσετε δυσκολίες/προκλήσεις και ποιες ήταν αυτές;

Ο.Ζ.: Η μεγαλύτερη δυσκολία που είχα να αντιμετωπίσω ήταν αυτή που, νομίζω, αντιμετωπίζουν οι περισσότεροι ηθοποιοί όταν πιάνουν ένα έργο στα χέρια τους, δηλαδή να κατανοήσουν, να αγαπήσουν και να συμπονέσουν τον χαρακτήρα που έχουν να υποδυθούν. Εμένα μου πήρε κάμποσο καιρό να το καταφέρω, και αυτό εντέλει επιτεύχθηκε με τη βοήθεια κυρίως της σκηνοθέτιδος αλλά και των συναδέλφων.

Με ποιες έννοιες/λέξεις μπορούμε να παραλληλίσουμε την αγελάδα;

Ο.Ζ.: Μάλλον με τις λέξεις ελπίδα, πίστη και θέληση για ζωή, ή μάλλον καλύτερα, για μια καλύτερη ζωή... Επίσης θα χρησιμοποιούσα και τη λέξη βραχνάς μιας και το κυνήγι αυτό της καλύτερης ζωής καταντάει για τους ήρωες του έργου μας εμμονικό και δύστροπο και τους κάνει να ξεχνούν από πού ξεκίνησαν και πού τελικά θέλουν να φτάσουν.

Πόσο ταυτίζεστε με τα επί σκηνής δρώμενα και πόσο διαφοροποιείστε;

Ο.Ζ.: Ταυτίζομαι αρκετά με τις περισσότερες συμπεριφορές, δράσεις και αντιδράσεις των ηρώων του έργου. Άλλωστε εγώ προσωπικά αντιλαμβάνομαι τον Χικμέτ ως έναν ηθογραφικό συγγραφέα που περιγράφει αρκετά γλαφυρά τις ψυχοσυνθέσεις των καθημερινών ανθρώπων που μέσα σ’ αυτούς είμαστε κι εμείς. Αντίθετα, διαφοροποιούμαι με τα τερτίπια του δικού μου ρόλου. Δεν θα μπορούσα να ήμουν ένας άνθρωπος σαν κι αυτόν, αλλά όπως είπαμε, αυτή είναι και η πρόκληση!

Τελικά τι σημαίνει η Αγελάδα για εσάς;

Ο.Ζ.: Αγελάδα για μένα σημαίνει ο αγώνας για ένα καλύτερο αύριο. Ένα όνειρο για το μέλλον. Ένα όνειρο που δεν θα πρέπει όμως να μας κάνει να ξεχνάμε και να ζούμε το τώρα και την πραγματικότητα.

Σκηνοθετικό σημείωμα:

Η Οικογένεια αγοράζει μια Αγελάδα. Εναποθέτει πάνω της, ελπίδες για μια καλύτερη ζωή. Επενδύει σ’ αυτήν. Τη συναναστρέφεται. Τη φροντίζει. Τη συμβουλεύεται. Την υπομένει. Την εμπιστεύεται. Την κοιτά στα μάτια. Κι ύστερα όλα έρχονται ανάποδα. Η ιστορία φαντάζει λογική. Έχει πέντε ήρωες, μια αγελάδα και αναρίθμητες ζωές ανθρώπων που μας μοιάζουν. Ο Ναζίμ Χικμέτ, αθώος και είρων, τρυφερός και σκληρά ειλικρινής, παιδεύει αναγνώστες και θεατές. Η Αγελάδα του μας μιλά κατά πρόσωπο.

Ανοίγει τα μάτια σε μια κοινωνία που ερήμην της αλλάζει διαρκώς. Τοποθετεί την κοινωνία αυτή μπροστά στον καθρέφτη στήνοντας ένα θέατρο-παγίδα που όποιος πιαστεί στα δίχτυα του... λογικά θα γλιτώσει.

Νίκη Τσέτικα

Ταυτότητα:

Μετάφραση: Γιώργος Σύρμας

Διασκευή-σκηνοθεσία: Νίκη Τσέτικα

Σκηνικά: Ευθύμης Τζώρας

Ενδυματολόγος: Αντωνία Παλαβού

Επιμέλεια κίνησης: Παναγιώτης Γλεζέλλης

Βοηθός σκηνοθέτη: Νάνσυ Βασιλοπούλου

Φωτογραφίες: Γεωργία Σιέττου & Στέλιος Δανιήλ

Τρέιλερ Παράστασης: Χρήστος Δήμας

Προβολή-επικοινωνία: Νατάσα Παππά

Παίζουν (κατά αλφαβητική σειρά):