Μ’ έμπνευση τον Ηγεμόνα, το πολυσύνθετο και κομβικό έργο της νεώτερης πολιτικής σκέψης, γίνεται σκηνική αναδρομή για το ίδιο το φαινόμενο της εξουσίας -απ’ την Αρχαιότητα ως σήμερα: Πολιτείες αρχαίες και νεώτερες, λαοί ελεύθεροι και δουλωμένοι, τύραννοι και ηγέτες συνταγματικοί, πράξεις μεγαλείου κι ευγένειας μαζί μ’ άλλες που προκαλούνε φρίκη στο άκουσμά τους... παρελαύνουν μεσ' απ’ το λόγο του έμπειρου κι υποψιασμένου διπλωμάτη Μακιαβέλλι· γιατί, όπως λέει αυτός, δεν καθορίζει την πραγματικότητα, αλλά την περιγράφει ως έχει κι όχι όπως θα έπρεπε ή θα θέλαμε να έχει· έρχεται ν’ αποκαλύψει ό,τι συνήθως υποκρύπτεται και καλλωπίζεται, για διάφορους λόγους.
Ο ερμηνευτής και δημιουργός του μονολόγου, Θεοδόσης Παπαδημητρόπουλος μάς μιλάει για την παράσταση και το έργο:
Πώς προέκυψε η επιλογή του συγκεκριμένου έργου;
Θ.Π.: Το 2010, τελειώνοντας τη δραματική σχολή στα 28 μου λόγω πρότερων σπουδών στα Εφαρμοσμένα Μαθηματικά, υπηρέτησα στη Χίο τη στρατιωτική μου θητεία. Επέστρεψα το 2011 στην Αθήνα που την βρήκα σχεδόν άλλη πόλη... 29 χρονών πια, έπρεπε άμεσα να ψάξω για εργασία. Μεταξύ άλλων έτρεξα σε θεατρικές ακροάσεις (και σ’ άλλες εργασίες, πέρ’ απ’ το θέατρο) -το αποτέλεσμα, ανεπιτυχές.
Εκείνα τα χρόνια, τα πρώτα της κρίσης, επέδρασαν σαν ηλεκτροσόκ στην ελληνική κοινωνία πού χε μάθει -μη πω κακομάθει- διαφορετικά τις προηγούμενες δεκαετίες... «Χαράχτηκαν» και πάνω μου: δίχως εργασία, χωρίς επιτυχία στο Θέατρο, με τη σύντροφό μου τότε στην ίδια κατάσταση, σ’ ένα καθημερινό περιβάλλον καταγενετικό. Κάποια στιγμή πέφτω σε τηλεοπτική σειρά με θέμα την Αναγέννηση· εκεί έκανε την εμφάνισή του, ως χαρακτήρας, ο Μακιαβέλλι: ο ηθοποιός έπαιζε καλά· οι καταστάσεις όπως δίδονταν, όχι μόνον ήταν προβληματικές, μα και σχεδόν δυσφημιστικές. Άλλωστε, 500 χρόνια τώρα δεν κάνουν τίποτα άλλο από το να τον παρερμηνεύουν είτε λόγω άγνοιας, είτε λόγω συμφερόντων. Παραταύτα, κατάλαβα πως θα 'πρεπε να διαβάσω το έργο του. Με τις πρώτες σελίδες του Ηγεμόνα, του γνωστότερου συγγράμματός του, ένοιωσα πως, μέσω αυτού, είχα να πω κάτι για την όλη κατάντια -την κοινωνική και προσωπική. Λόγω της μαθηματικής παιδείας (Μαθηματική Φυσική), είχα ενδιαφερθεί από το 2003 κι είχα μεταφράσει, σχολιάζοντας κιόλας, το Βίο του Γαλιλέι του Μπρέχτ. Ξεκίνησα με τα σημαντικότερα, κατ’ εμέ, κεφάλαια του Ηγεμόνα κι άρχισα να γράφω μονόλογο για καθένα τους -μια δομή «αρθρωτή», «μπρεχτική» μάλλον, μη δραματική- μετατοπίζοντας σκέψεις και καταστάσεις, για να εκφράσω τη δική μου αγωνία κι αντίληψη για την ελληνική κοινωνία. Η προτροπή ήταν της συντρόφου μου: Εφόσον δε βρίσκεις θέση στην πιάτσα, στήσε τη δική σου παρουσία στο Θέατρο. Ο Μακιαβέλλι αναφέρεται και σ’ αυτή την ποιότητα κι αρετή: να στήνεις κόσμο...
Έδωσα το κείμενο, με την πρώτη μορφή (ως τότε δεν είχα γράψει κάτι πρωτογενώς), το: Σινιόρε Μακιαβέλλι,.. γελάστε!, σε δασκάλα μου της δραματικής σχολής, έμπειρη και ικανή ηθοποιό, ζητώντας της τη σκηνή της, για να το ανεβάσω.
Κατά την άποψή της, δεν είχα ακόμα έργο θεατρικό... Η απάντησή μου: «Δεν είμαι συγγραφέας. Μέσ' από την πράξη, θα βρω τις αναγκαίες αλλαγές, ώστε να 'ναι θέαμα σωστό.» Τ ρ ί α λάθη στην απάντησή μου: πρώτο, τώρα έχω ήδη εννέα έργα και κάποια απ’ αυτά παιγμένα· δεύτερο, αν περιμένεις η πρόβα να σου δώσει το σκελετό, τί σόι σκελετό θα 'χεις για την πρόβα· τρίτο, το 2018 που το ξανανεβάζω στη δεύτερη μορφή του, έχω κάνει αλλαγές που καμιά στενή διαδικασία πρόβας δεν δύναται να επιφέρει· αλλά μπορούν ίσως η επαφή με τα άξια δράματα, η σχέση με τα μνημεία του λόγου, καθώς κι η θεατρική εμπειρία αυτών των ετών. Μεσολάβησαν και έντεκα μεταφρασμένα έργα του Ίψεν, μεταξύ άλλων· οπότε, αν έμενα αμετακίνητος στην αρχική στενά μη δραματική σύλληψη, μάλλον, θα έδειχνα ιδεοληψία για τη δόμηση ενός έργου.
Ήρθαν και φάνηκαν συνεπίκουροι, πέραν της συντρόφου μου, η Ειρήνη Βαζιργιαντζίκη, εικαστικός-σκηνογράφος-σχεδιάστρια κοστουμιών που με το κοστούμι της κοσμεί το «σαρκίο» μου και σ’ αυτή την παράσταση, η Ελισάβετ Αναγνώστου, μουσικός-βιολονίστα που τότε ανέλαβε και έπαιξε το γελωτοποιό του ηγεμόνα με το βιολί της, κίνηση, χορό, τραγούδι και λόγο, ο Επαμεινώνδας Χατζηνικολής του ordino.gr που με συμβούλεψε, ο δάσκαλός μου στην υποκριτική Γιάννης Ζημιανίτης, που επίσης με κατηύθυνε σε ζητήματα.
Έτσι, το Δεκέμβριο του 2012 ανέβηκε η πρώτη μορφή στο θέατρο Αλκμήνη. Περάσανε έξι χρόνια, εξελίξεις συντελέστηκαν προσωπικές, κοινωνικές, εθνικές και διεθνείς. Τα χρόνια επιβεβαίωσαν μέσα μου την αρχική σύλληψη και θέση.
Έτσι, λοιπόν, προέκυψε η επιλογή και η δημιουργία του «Σινιόρε Μακιαβέλλι,.. γελάστε!» και τώρα πια του Μακιαβέλλι, με τη στήριξη και τη συνεργασία της Χριστίνας Χριστοφή στο φιλόξενο θέατρο ΜΠΙΠ, μία σχέση επαγγελματική που ξεκίνησε από την προηγούμενη σαιζόν με το δράμα μου: Προς εαυτούς. Η Χριστίνα είναι και βοηθός σκηνοθεσίας -το τρίτο μάτι που ήδη μ’ έχει σώσει από αρκετά παραστρατήματα επί σκηνής με τη γνώση, την εμπειρία και την αντίληψή της. Ο Αλέξανδρος Πολιτάκης φώτισε το σκηνικό διάκοσμο της παράστασης λιτά και δημιουργικότατα, υπακούοντας στην απαίτηση της σκηνοθεσίας και της δραματουργίας πρώτα. Ο Ηλίας Κωστάρας φωτογράφισε τις «εγκυμονούσες» στιγμές του έργου αποδοτικότατα και ορθότατα ως προς την αρχική αισθητική σύλληψη. Ο Γιάννης Ζέρβας τρέχει σε κάθε παράσταση τα ψηφιακά βίντεο και την κονσόλα φωτισμών/ήχου -του ήχου που επεξεργάστηκε ακουστικά, ως άγρια καταιγίδα και δυνατό σεισμό όπως λέω στο έργο, ο μουσικός και ηχολήπτης Γιώργος Λιτσικάκης.
Πόσο ταυτίζεστε με τον Μακιαβέλλι και πού διαφοροποιείστε ως χαρακτήρας;
Θ.Π.: Αν έλεγα πως ταυτίζομαι κάπου ως πρόσωπο με τον Μακιαβέλλι, θα ήμουν αμετροεπής - τουλάχιστο. Διαβάζω πως ο τάδε σκηνοθέτης ή ηθοποιός ταυτίζεται με τον Οιδίποδα στον Οιδίποδα Τύραννο λόγου χάριν. Δηλαδή, έχει τέτοια ευφυΐα, γνώση και μνήμη, ώστε να ταυτιστεί με τα 2.500 χρόνια πρόσληψης του ήρωα;- γιατί δεν είναι μόνο το πρόσωπο (που κι από μόνο του είναι μεγέθους δυσθεώρητου), αλλά και τα 500 χρόνια που κυλήσανε απ’ όταν έγραψε ο Ιταλός.
Συνεπώς, επιτρέψτε μου ν’ απαντήσω κάπως μινιμαλιστικά, αν κι αντιλαμβάνομαι πλήρως την ανάγκη κάποιου είδους «ταύτισης» ως ηθοποιός πια: Προσπαθώ να κατανοήσω το αίτημα ρ ε α λ ι σ μ ο ύ του Μακιαβέλλι και να μην το ξεχνάω μες στο βίο μου. Ο συντάκτης του Ηγεμόνα δεν ήταν κάνας μανιακός που πρότεινε τη βία, τη νοθεία, την ωμότητα και την τυραννική συμπεριφορά· ήταν ένας φιλαλήθης πολιτικός-διπλωμάτης πρώτα κι ύστερα στοχαστής. Θα έλεγα πως είναι σχεδόν «πειραματικός φυσικός» -κ α τ α γ ρ ά φ ε ι, δηλαδή, το φαινόμενο όσο δύναται, ανεξάρτητα από προσωπικές επιθυμίες, ιδεολογίες, κοινωνικά αιτούμενα, ηθική ή ανηθικότητα του ηγεμόνα. Δε λέει: Σφάξε!, μα σημειώνει πότε κάποιος «σφάζει» και γιατί... Η γνώση τούτη είναι σημαντική για ό λ ο υ ς -και για τους ηγεμόνες και για τους υπηκόους τους. Εκεί, πώς να διαφοροποιηθώ;.. Τα πράματα είναι «τετράγωνα». Δεν μπορώ ν’ αρνηθώ την εμπειρία του Κόσμου -ασχέτως αν με καλύπτει ή όχι!
Παράλληλα, προσπάθησα σα δραματουργός και τώρα προσπαθώ σαν ηθοποιός να νοήσω το βάρος και το βάθος το ψυχικό, του ειλικρινή κι αμερόληπτου στοχαστή Μακιαβέλλι -ενός πατριώτη, δημοκράτη ως το κόκκαλο, γνώστη όμως της διπλωματίας, της στρατιωτικής και των ανθρωπίνων αρετών κι ελλείψεων... -και των δικών του ελλείψεων. Το πρώτο, η κοσμοθέωρηση, μου δίνει επί σκηνής το λόγο που εκφέρω -το δεύτερο, την όποια ψυχική αντίδραση που οφείλω να υποκριθώ. Δεν
συμφωνώ, κατ’ ανάγκην, μ’ ό,τι λέω· και το σημειώνω με τη σκηνοθεσία και την υποκριτική. Όμως, δεν γνωρίζω τί άλλο καλύτερο θα είχα να πω αντί των βαθέων και λεπτοδουλεμένων θέσεων του Μακιαβέλλι. Βεβαίως, υπάρχει κι η Ουτοπία του Θωμά Μόρους. Όσο περίεργο κι αν φαίνεται, ο Μακιαβέλλι κινείται από μιαν «ουτοπική» διάθεση: την αγάπη του για την πατρίδα, για τη δημοκρατία της Φλωρεντίας και τον Πολιτισμό της Αναγέννησης και των Αρχαίων -εκεί, πράγματι, τον νοιώθω κοντά μου. Σας λέω «ουτοπική», γιατί δεν έχει μέρος και δρόμο να σταθεί παρά μόνο τις ψυχές των ευαίσθητων, ενάρετων ανθρώπων· ό,τι κι αν σημαίνει το τελευταίο, μα σ η μ α ί ν ε ι ξέχωρα απ’ την τωρινή μας λειψανθρωπία.
Τελικά, το θέμα της εξουσίας είναι πάντα επίκαιρο. Αναγνωρίζετε περισσότερες ομοιότητες στις σχέσεις εξουσίας - λαού σε κάθε εποχή ή διαφοροποιήσεις;
Θ.Π.: Αναγνωρίζω μία καταιγιστική ομοιότητα -ταυτότητα μαθηματική θα 'λεγα!- σε κάθε εποχή: Η εξουσία επιβάλλει άνωθεν -για καλό ή για κακό-, και το υποκείμενό της -το πρόσωπο, οι κοινωνικές συσσωματώσεις, ο λαός, το έθνος- δέχεται. Οι τρόποι επιβολής και υποδοχής συνεχώς αλλάζουν, ανάλογα με τις ιστορικές συνθήκες. Μα να μην ξεχνάμε πως ακόμα κι οι πλέον ανεκτές κι ανεκτικές εξουσίες που θα 'πρεπε να 'ναι προγραμματικά οι δημοκρατικές (αν και πολλές φορές αποδεικνύονται στην πράξη το ανάποδο), είναι ε ξ ο υ σ ί ε ς και οι πολίτες υ π ο κ ε ί μ ε ν α -μ’ όποιο καλό ή κακό...
Οπότε, και οι μεν και οι δε ας πράττουν συνειδητά κ’ εξυπηρετικά ως προς τα συμφέροντά τους, κατά το μέτρο που αυτό δεν διαλύει τον ιστό μιας κοινωνίας και την παράδοση ενός τόπου και πολιτισμού. Μ’ απλά λόγια: να μην πριονίζουν αμφότεροι το κλαδί πάνω στο οποίο κάθονται. Θα 'θελα να μην υπάρχει σχέση διπολική, να μην εργάζονται οι δυο τους ως αντίρροπες δυνάμεις, αλλά η Ιστορία, ως τώρα, διαψεύδει κάθε τέτοια δικιά μου επιθυμία. Όμως, στο κάτω-κάτω, η Πολιτική δεν είναι ακριβώς η τέχνη -κι η επιστήμη κατά τους Αρχαίους- της αποτελεσματικής σύνθεσης των αντιθέτων;
Αποφάσισα να προτάξω στο έργο Μακιαβέλλι, κατά την έκδοσή του, καινούργια δική μου σχολιασμένη απόδοση του Ηγεμόνα, ώστε ο ενδιαφερόμενος να γνωρίζει τί κράτησα, τί άφησα, τί μετακίνησα ή και ίσως υπονόμευσα... Όταν τέλειωνα την επιμέλεια της συνολικής έκδοσης, ξαναδιαβάζοντας αρκετές φορές το σώμα του βιβλίου, στεκόμουν συνεχώς στην εξής μισή παράγραφο του Μακιαβέλλι απ’ την αφιέρωσή του προς τον Λορέντζο των Μεδίκων:
Δεν επιθυμώ να με περάσει κανείς για οιηματία, επειδή, όντας ταπεινής και χαμηλής κοινωνικής τάξης, τολμάω να πραγματεύομαι και να κανονίζω τις κυβερνήσεις των ηγεμόνων. Αφού, όπως οι τοπογράφοι, για να καταγράψουν τα βουνά και τους τόπους στα ψηλά, κατεβαίνουν στις πεδιάδες, και, για να καταγράψουν τις πεδιάδες, ανεβαίνουν στα βουνά, έτσι λοιπόν, για να γνωρίσει κάποιος ακριβώς τον χαρακτήρα των λαών, οφείλει να είναι η γ ε μ ό ν α ς, και για να γνωρίσει ακριβώς το χαρακτήρα των ηγεμόνων, πρέπει να 'ρχεται απ’ το λ α ό...
Το περιεχόμενο κι ο τρόπος τούτης της διατύπωσης κρύβουν για μένα σοφία σχεδόν σολώνειας φύσης· πιστεύω, μάλιστα, πως είναι κατατοπιστικότατη για το ερώτημά σας...
Ποια η γενικότερη στάση του Μακιαβέλλι;
Θ.Π.: Σε προηγούμενή σας ερώτηση έθιξα το ζήτημα, προσπαθώντας να εξηγήσω τη δικιά μου στάση ως προς τον Μακιαβέλλι. Θα προσθέσω κάτι μέσ' απ΄ το θεατρικό έργο που το 'χω βάλει και στ’ οπισθόφυλλο της έκδοσης: Η επιστήμη μου είναι κείνη του πειράματος... Αφουγκράζομαι τη φύση των ανθρώπων· δεν την καθορίζω -την καταγράφω. Αυτό απηχεί τη θέση του μες στον Ηγεμόνα (ξανά απ’ το οπισθόφυλλο): Οι άνθρωποι κρίνουν βλέποντας τα φαινόμενα κι όχι ψηλαφίζοντας τα πράγματα. Δηλαδή, ο Μακιαβέλλι πρεσβεύει ένα ρεαλισμό, όχι της ήσσονος προσπάθειας ή της φράσης: τὸ μὴ χεῖρον βέλτιστον, αλλά μία πραγματιστική τάση, ώστε να φωτιστεί σωστότερα το κρυμμένο και το, εν πρώτοις, ασύλληπτο για την απλοϊκή εξέταση. Είναι ερευνητής -θουκυδίδειας κοπής μάλιστα. Κοντά χρονικά εργάζεται ο Κοπέρνικος, αργότερα έρχονται ο Γαλιλαίος κι ο Νεύτων..-να η φυσική του ομήγυρις... Ο Νίτσε τον θαύμαζε, επειδή κατανοούσε την τάση του αυτή ως κατ’ εξοχήν κατάφαση στη ζωή -να μη βαραίνουν τα εποικοδομήματα συντριπτικά τις πράξεις και τις σκέψεις μας -να τολμάμε την αγαπητική σχέση με τον Κόσμο, δηλαδή το θεμέλιο του Ουμανισμού, γιατί κομμάτι του Κόσμου ο Άνθρωπος, όπως μας τον παρέδωσε τον Ουμανισμό η εποχή του Μακιαβέλλι: η Αναγέννηση.
Και, πλάι σ’ αυτό, ολοκληρώνει τον Ηγεμόνα με τους εξής στίχους του Πετράρχη:
Η Αρετή εναντίον της μανίας
οπλισμένη αν εγερθεί, ο αγώνας δέ διαρκεί.
Το αρχαίο της ανδρείας
στων Ιταλών δε σίγασε, ακόμα, την ψυχή.
Ξέρετε ποιόν δικό μας μου θυμίζουνε τούτοι οι στίχοι; Τον Κάλβο:
Όσοι το χάλκεον χέρι
βαρύ του φόβου αισθάνονται,
ζυγόν δουλείας ας έχωσι·
θέλει Αρετήν και τόλμην
η Ελευθερία.
Άρα, και μια ελευθεροφροσύνη χαρακτηρίζει τον Φλωρεντίνο στο λόγο του -μια αμετακίνητη στάση κατά της βαρβαρότητας και της επιβολής έξωθεν και ερήμην των κοινωνικών, λαϊκών κι εθνικών συνθηκών σ’ έναν τόπο.
Τι θα θέλατε να αποκομίσει ο θεατής από την παράσταση;
Θ.Π.: Τη στάση του Μακιαβέλλι: το ρεαλισμό στην εξέταση των πραγμάτων, την ελευθεροφροσύνη, την αγάπη και τη ζωντανή μελέτη για τα όντως άξια του Πολιτισμού. Από μένα να καταλάβει, όσο το καταφέρνω, μιαν ελπίδα: Το παιγνίδι για αυτόν τον τόπο δεν έχει χαθεί ακόμα· κι είναι, πράγματι, μόνο στα χέρια μας, στην Αρετή μας, η δύναμη για να μαζέψουμε τα συντρίμμια δεκαετιών... Πώς; Ο Μακιαβέλλι καταγράφει καταλεπτώς θεμελιώδη ζητήματα, τις τότε λύσεις και το ιστορικό «επιμύθιο». Ας αφουγκραστούμε κείνον κι όποιον άλλον άξιο, ώστε πάνοπλοι πια να αντιμετωπίσουμε το παρόν που δε μας ρωτάει, πέρα απ’ την πράξη μας στα συγκεκριμένα προβλήματα, πώς ήταν παρελθόν και πώς θα γίνει μέλλον -μ’ εμάς παρόντες ή... απόντες...
Συντελεστές:
Σκηνοθεσία/σκηνικός διάκοσμος/σύνθεση βίντεο/ερμηνεία: Θεοδόσης Παπαδημητρόπουλος
Βοηθός σκηνοθεσίας-οργάνωση παραγωγής: Χριστίνα Χάσκα
Κοστούμι: Ειρήνη Βαζιργιαντζίκη
Φωτιστική σχεδίαση: Αλέξανδρος Πολιτάκης
Ηχητικά εφέ: Γιώργος Λιτσικάκης
Φωτογραφία: Ηλίας Κωσταράς
Τεχνικός σκηνής: Γιάννης Ζέρβας
Στις 25 Μαΐου 2019 στις 21.15 η παράσταση θα παρουσιαστεί στο θέατρο Κνωσός, Κνωσού 11 και Πατησίων, 2108677070
Στις 25 Μαΐου 2019 στις 21.15 η παράσταση θα παρουσιαστεί στο θέατρο Κνωσός, Κνωσού 11 και Πατησίων, 2108677070
Ο Θεοδόσης Παπαδημητρόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1982. Διπλωματούχος Σχολής Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών ΕΜΠ, δραματικής σχολής ΕΜΠΡΟΣ-Θεατροεργαστήριο (κρατικά αναγνωρισμένο δίπλωμα)· μαθήματα αγωγής λόγου κι αρχαίας τραγωδίας απ’ τον Γιάννη Ζημιανίτη.
Θεατρικά έργα: Σινιόρε Μακιαβέλλι... γελάστε!, Αυτός που γύρευα, είμαι!.., Είδωλα, Το άρωμα του Έρωτα, Αμφιτρύων, Μακιαβέλλι, Προς εαυτούς, Ανδροδικία, Οι δολοφόνοι. Θεατρικές μεταφράσεις:
Ερρίκου Ίψεν Κατιλίνας, Ο τάφος του πολεμιστή, Νόρμα ή ενός πολιτικού η αγάπη, Η νύχτα τ’ Αγιαννιού, Πέερ Γκυντ, Ένας εχθρός του λαού, Η αγριόπαπια, Ο αρχιμάστορας Σόλνες, Ο μικρός Έγιολφ, Ιωάννης Γαβριήλ Μπόρκμαν, Όταν ξυπνήσουμε εμείς οι νεκροί, Μπέρτολτ Μπρεχτ Ο βίος του Γαλιλέι. Ποιητική συλλογή: Διατονίες. Άλλες μεταφράσεις: απ’ το λυρικό έργο του Ερ. Ίψεν, Άλφρεντ Τέννυσον Ενώχ Άρντεν, T. W. Rhys Davids Πρώιμος Βουδισμός. Επιμέλεια της Γραμματικής Τέχνης του Διονυσίου Θρακός. Σκηνοθεσίες: Ο Ιάκωβος και ο αφέντης του, Σινιόρε Μακιαβέλλι,.. γελάστε!, Αυτός που γύρευα, είμαι!.., Ερείπια: Μνήμες της πέτρας, Ενώχ Άρντεν, Προς εαυτούς. Υποκριτική: Ενώχ Άρντεν, Ιστορίες του κ. Κόυνερ του Μπέρτολτ Μπρεχτ (σκηνοθεσία: Martin Scharnhorst), Ίων του Πλάτωνος (σκηνοθεσία: Νάνα Παπαδάκη), Ερείπια: Μνήμες της πέτρας, Τέσσερις εικόνες της αγάπης του Λ. Μπέρφους (σκηνοθεσία: Martin Scharnhorst), Σταγόνες πάνω σε καυτές πέτρες του Ρ. Β. Φάσμπιντερ (σκηνοθεσία: Marlene Kaminsky), Συνένοχοι του Γ. Β. φον Γκαίτε (σκηνοθεσία: Martin Scharnhorst), Το διαολοθήλυκο του Κ. Σένχερρ (σκηνοθεσία: Martin Scharnhorst), Το άρωμα του Έρωτα (σκηνοθεσία: Αλέξανδρος Πολιτάκης), Αμφιτρύων του Χ. φον Κλάιστ (σκηνοθεσία: Martin Scharnhorst), Αυτός που γύρευα... είμαι!, Σινιόρε Μακιαβέλλι... γελάστε!, Στη μοναξιά των κάμπων με βαμβάκι (σκηνοθεσία: Γιάννης Ζημιανίτης). Προσωπικό ιστολόγιο: Διέλευση. Εκδότης.
Το θεατρικό έργο, μαζί με τον Ηγεμόνα του Μακιαβέλλι, κυκλοφορεί απ’ τις εκδόσεις Θεοδόση Αγγ. Παπαδημητρόπουλου
Επίσης:
Ο Θεοδόσης Παπαδημητρόπουλος και ο Αμφιτρύων
Επίσης:
Ο Θεοδόσης Παπαδημητρόπουλος και ο Αμφιτρύων
