koukidaki: Το όνειρο ενός γελοίου

Ο μεγάλος Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι έγραψε το «Όνειρο ενός γελοίου» το 1877, ένα μικρό κείμενο τριάντα μόλις σελίδων, ένας καταιγιστικός μονόλογος ενός ανθρώπου. Ενός ανθρώπου που είναι μόνος, απομονωμένος από την κοινωνία, αβοήθητος ως μονάδα σε μια σκληρή και ακαταλαβίστικη αγέλη συνανθρώπων του.

Είναι τόσο απελπισμένος που αποφασίζει να αυτοκτονήσει καθώς δεν βρίσκει κανένα νόημα στη μίζερη ζωή του και σχεδόν αντιπαθεί τον εαυτό του για τις αδυναμίες του και για την μετριότητά του. Δεν έχει ακόμα αποτολμήσει την πραγματοποίηση της αυτοχειρίας του μόνο και μόνο επειδή «ψάχνει μια μη αδιάφορη στιγμή για να δώσει τέλος στην αδιάφορη ζωή του»!

Ένα βράδυ πέφτει να κοιμηθεί και βλέπει ένα όνειρο. Στο όνειρό του μεταφέρεται σε έναν άλλο γαλαξία και σε έναν πλανήτη που μοιάζει πολύ με τον δικό μας. Σε αυτόν τον νέο πλανήτη οι άνθρωποι ζουν εντελώς αρμονικά με τους εαυτούς τους, ο ένας με τον άλλον αλλά και με την πλάση γύρω τους. Αγαπάνε και σέβονται τα δάση, τα φυτά, τα ζώα. Δεν φοβούνται τον θάνατο γιατί γνωρίζουν ότι είναι απλά άλλη μια περίοδος της ζωής τους, Κάνουν έρωτα με τρυφερότητα χωρίς φιληδονία. Χαίρονται με τη γέννηση κάθε νέου πλάσματος. Εργάζονται με ηρεμία χωρίς να προσμένουν τις διακρίσεις. Δεν έχουν θρησκείες και ναούς γιατί είναι οι ίδιοι ενωμένοι με το Σύμπαν.

Σε αυτόν τον τέλειο κόσμο ο ήρωας μας τους μεταδίδει το μικρόβιο της ψευτιάς, της φιληδονίας και του εγωισμού και σιγά σιγά τους καταστρέφει. Γνωρίζουν την υποτίμηση, την κατακραυγή, την ντροπή, τον εγωισμό, τη ζήλια και την σκληρότητα.

Ανακαλύπτουν τα έθνη, την έννοια της τιμής και τις μεγαλόπνοες και κενές κατά τα άλλα ιδέες. Αρχίζουν να βασανίζουν τα ζώα και να κόβουν τα δέντρα, να μολύνουν την ατμόσφαιρα και να κάνουν καταστρεπτικούς πολέμους, ανακαλύπτουν τη θρησκεία, τον ατομικισμό και τις πολλές και διαφορετικές γλώσσες. Και όταν συνειδητοποίησαν την κατρακύλα τους άρχισαν να μιλάνε για δικαιοσύνη και κατασκεύασαν νόμους και φυλακές και κρεμάλες!

Ο άνθρωπος ξυπνά και συνειδητοποιεί την αλήθεια, δεν θέλει πλέον να αυτοκτονήσει αλλά να βοηθήσει τον τόπο του και τους συνανθρώπους του να ανακαλύψουν και να διορθώσουν τα λάθη τους και να κατακτήσουν την χαμένη αλήθεια του παραδείσου τους.

Όπως καταλαβαίνει κανείς πρόκειται για ένα άκρως φιλοσοφικό και παρά τις σκληρές του αλήθειες κατά βάθος αισιόδοξο έργο. Εμένα προσωπικά μου θύμισε πάρα πολύ ως σύλληψη την «Ουτοπία» του Τόμας Μουρ (δεν θα μου έκανε καμία εντύπωση αν ο Ντοστογιέφσκι την είχε διαβάσει και την είχε μελετήσει), ένα έργο πρωτοποριακό για την εποχή του.

Σαν θεατρικό έργο ο μονόλογος του γελοίου ανθρώπου, μου θύμισε λίγο «Το ημερολόγιο ενός τρελού» του Γκόγκολ, με την έννοια ότι και εδώ έχουμε έναν άντρα μόνο και πικραμένο σε βαθμό απελπισίας από την πραγματικότητα που ζει καθημερινά, πάλι στην Ρωσία, πάλι στον 19ο αιώνα.

Όλη αυτήν την ατμόσφαιρα κατάφερε να μας την μεταδώσει ο Θωμάς Κινδύνης, που ερμήνευσε με τελειότητα και μαεστρία τον γελοίο άνθρωπο, σε μια παράσταση-μονόλογο των εβδομήντα λεπτών. Ο κύριος Κινδύνης κυριολεκτικά είναι αεικίνητος καθόλη αυτή την ώρα: τρέχει, κάθεται, συλλογίζεται, αναρωτιέται, τρομάζει, θυμώνει και τελικά φτάνει στην ανακάλυψη της ψυχικής ηρεμίας μέσα από ένα δυσβάσταχτο μονοπάτι.

Ο Θωμάς Κινδύνης -είναι και ο ιδρυτής της Ομάδας «Μορφές Έκφρασης» που στεγάζεται στα Κάτω Πετράλωνα, στην οδό Αλκμήνης- έχει διασκευάσει και το κείμενο, το οποίο έχει μεταφράσει η Άννα Σεβαστή Τζίμα. Η κυρία Τζίμα έχει αναλάβει και την σκηνοθεσία, η οποία είναι ιδιοφυής. Μικρά ή μεγαλύτερα σκηνοθετικά ευρήματα κρατάνε το ενδιαφέρον του θεατή αμείωτο: εναλλαγή φωτισμού, διάφορα αντικείμενα που βοηθάνε στην θεατροποίηση του μονολόγου, όπως σημαίες, κρεμάλες, ποδήλατο, περίστροφο κ.λ.π. (Αν και το κείμενο από μόνο του είναι τόσο έξυπνο και τόσο όμορφο που ακόμα και απλή απαγγελία αν έκανε ο κύριος Κινδύνης, πάλι θα κρατούσε αμείωτο το ενδιαφέρον του θεατή!)

Οι πολύ πετυχημένοι φωτισμοί της αίθουσας και η προβολή μικρών βίντεο είναι του Παναγιώτη Λαμπή και τα σκηνικά της Κωνσταντίνας Μαρδίκη, και τα δύο βοηθάνε -όπως προαναφέρθηκε- στην υλοποίηση του τέλειου αποτελέσματος.

Διατίθεται το πρόγραμμα της παράστασης, που περιέχει όλο το κείμενο του έργου.