1) Είναι εντελώς άλλο πράγμα ένα μυθιστόρημα και ένα θεατρικό έργο. Το μυθιστόρημα στηρίζεται στην αφήγηση και στην λεπτομερή περιγραφή ενώ το θεατρικό έργο σε διαλόγους. Το να βάζεις τους ηθοποιούς απλά να αφηγούνται αυτό δεν είναι θέατρο ακριβώς. 2) Υπάρχουν κάποια μυθιστορήματα που η διασκευή τους σε θεατρικά έργα είναι από δύσκολη έως σχεδόν αδύνατη. Ένα από αυτά είναι η Νυχτερίδα. Είναι ένα πολυπρόσωπο έργο, το οποίο έχει πολλά πισωγυρίσματα στην υπόθεση, οι αφηγητές είναι πολλοί και όχι μόνο ένας, περιλαμβάνει πολλά ιστορικά γεγονότα της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας που κάποια από αυτά φέρνουν ακόμα και σήμερα αντιπαραθέσεις. 3) Από τα δύο μεγαλύτερα θέατρα της χώρας μας, τα οποία έχουν την οικονομική δυνατότητα να αντεπεξέλθουν στα έξοδα, περιμένεις πάντα ένα καλύτερο αποτέλεσμα. 4) Το θεατρικό έργο, ακόμα και όταν στηρίζεται σε ένα μυθιστόρημα, πρέπει να λειτουργεί αυτόνομα. Δεν είναι υποχρεωτικό για τους θεατές να έχουν διαβάσει και να έχουν αποστηθίσει το μυθιστόρημα για να μπορούν να κατανοήσουν το έργο.
Τα ίδια ακριβώς προβλήματα είχα εντοπίσει και στα δύο προηγούμενα μυθιστορήματα της τριλογίας: την Λέσχη και την Αριάγνη. Στην Νυχτερίδα, ως τελευταίο μέρος της τριλογίας, έχουμε την αναμενόμενη κορύφωση της υπόθεσης, με γεγονότα του παρελθόντος να μπλέκονται με το παρόν, με εμφάνιση των ίδιων ηρώων, γεγονός που καταστεί ακόμα πιο δύσκολη την παρακολούθησή της.
Παρόλα αυτά, αν ρωτούσε κάποιος τη γνώμη μου για το αν θα πάει ή όχι, θα του έλεγα να πάει να δει τη Νυχτερίδα. Πρωτίστως για να μάθει ή για να διερευνήσει καλύτερα κάποια γεγονότα της ιστορίας μας. Ο εμφύλιος πόλεμος είναι ένα πολύ παρεξηγημένο και δύσκολο κομμάτι της νεώτερης ιστορίας. Οι δεξιοί κατηγορούν τους αριστερούς και οι αριστεροί τους δεξιούς. Λίγοι όμως είναι αυτοί που κατηγορούν τους αλλοδαπούς, οι οποίοι υποκίνησαν γεγονότα, οι οποίοι μας εκμεταλλεύτηκαν για να κερδίσουν, αναλόγως με αυτό που ήθελαν εκείνη την δεδομένη στιγμή. Όπως λέει πολύ πετυχημένα και ο ίδιος ο Τσίρκας: «Τέλειωσε το ταξίδι του μέλιτος με τους Συμμάχους. Όταν πολεμούσαμε στην Αλβανία ήταν τα αρραβωνιάσματα. Οi γάμοι γίνηκαν πάνω στις δύσκολες ώρες του Στάλινγκραντ. Από εκεί και πέρα χωρίζουν τα νερά, πάμε για διαζύγιο.»
Παρόλα αυτά, αν ρωτούσε κάποιος τη γνώμη μου για το αν θα πάει ή όχι, θα του έλεγα να πάει να δει τη Νυχτερίδα. Πρωτίστως για να μάθει ή για να διερευνήσει καλύτερα κάποια γεγονότα της ιστορίας μας. Ο εμφύλιος πόλεμος είναι ένα πολύ παρεξηγημένο και δύσκολο κομμάτι της νεώτερης ιστορίας. Οι δεξιοί κατηγορούν τους αριστερούς και οι αριστεροί τους δεξιούς. Λίγοι όμως είναι αυτοί που κατηγορούν τους αλλοδαπούς, οι οποίοι υποκίνησαν γεγονότα, οι οποίοι μας εκμεταλλεύτηκαν για να κερδίσουν, αναλόγως με αυτό που ήθελαν εκείνη την δεδομένη στιγμή. Όπως λέει πολύ πετυχημένα και ο ίδιος ο Τσίρκας: «Τέλειωσε το ταξίδι του μέλιτος με τους Συμμάχους. Όταν πολεμούσαμε στην Αλβανία ήταν τα αρραβωνιάσματα. Οi γάμοι γίνηκαν πάνω στις δύσκολες ώρες του Στάλινγκραντ. Από εκεί και πέρα χωρίζουν τα νερά, πάμε για διαζύγιο.»
Βρισκόμαστε στην Αλεξάνδρεια το 1943. Πάνω στη σκηνή έχουμε τρεις αφηγητές: Τον πρωταγωνιστή της τριλογίας, τον Μάνο Σιμωνίδη (που λειτουργεί ως alter ego του ίδιου του Τσίρκα), την Νάνσυ Κάμπελ, μια Αγγλίδα αριστοκράτισσα που είναι ερωτευμένη μαζί του και τον Παράσχο, έναν Αιγυπτιώτη Έλληνα. Ο καθένας από αυτούς αφηγείται την δική του ιστορία. Ο Σιμωνίδης λέει για τον χαμένο αγώνα των δημοκρατών και τις δυσκολίες συνεννόησης μέσα στο ίδιο το κόμμα τους. Η Νάνσυ για τον έρωτά της προς τον Σιμωνίδη και για τις δύσκολες ώρες που ζει στην χηρεία της. Ο Παράσχος θυμάται τα γεγονότα του παρελθόντος και κάνει αναδρομή στο ιστορικό των συγγενών του Σιμωνίδη που ήρθαν να ζήσουν στην Αίγυπτο στα τέλη του 19ου αιώνα. Όλα αυτά γίνονται ταυτόχρονα, φαντάζεται λοιπόν κανείς πόσο δυσχερή γίνεται η παρακολούθηση για κάποιον που δεν έχει διαβάσει τα βιβλία!
Το έργο μάς μιλάει για την σύγκρουση Μοναρχικών και Δημοκρατικών στην Ελλάδα. Περιμένοντας όλοι την πολυπόθητη απελευθέρωση και το τέλος του πολέμου, ο εχθρός πλέον δεν είναι ο Γερμανός αλλά ο έως τότε σύμμαχός σου: ο Άγγλος. Ο Τσώρτσιλ, που ήταν φανατικός μοναρχικός, δεν θα επέτρεπε την ύπαρξη μιας δημοκρατικής Ελλάδας, ήθελε να επαναφέρει στην εξουσία τον βασιλιά. Οι περισσότεροι Έλληνες όμως, που είχαν χύσει το αίμα τους, ήθελαν μια κυβέρνηση ενότητας δημοκρατική, που δεν θα κυνηγούσε τα παιδιά της, όπως προπολεμικά, η κυβέρνηση του Μεταξά. Στην Μέση Ανατολή ο αγγλικός στρατός αναγκάζει τον ελληνικό, που δεν τον χρειάζεται πλέον, να παραδώσει τα όπλα του! Όποιος διαφωνεί εκτελείται. Δημιουργούνται στρατόπεδα συγκέντρωσης και μπαίνουν μέσα άοπλοι οι Έλληνες φαντάροι, που έως τότε πολεμούσαν τους Γερμανούς. Ενώ είχε συμφωνηθεί να γίνει δημοψήφισμα μετά το πέρας του πολέμου για το εάν θα επέστρεφε ο βασιλιάς ή όχι, ο Τσώρτσιλ είχε κάνει ήδη μυστική συμφωνία μαζί του να τον επαναφέρει. Ο μεγάλος ήρωας του πολέμου, ο Τσώρτσιλ, ήταν στην Αθήνα, εγκατεστημένος στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία και έδινε εντολές πώς να σκοτώσουν οι Έλληνες τους Έλληνες. Φυσικά, και εμείς δεν είμαστε άμοιροι ευθυνών, γιατί σαν ηλίθιοι, παίξαμε το παιχνίδι τους. Όπως, δυστυχώς το παίζουμε ακόμα και σήμερα!
Αξίζει να δείτε αυτό το έργο έστω για το τελευταίο δεκάλεπτο, για την κορύφωση, για την συγκίνηση που σου δίνει ο εμφύλιος σπαραγμός μας. Καλό είναι να τα ξέρουμε και να τα βλέπουμε αυτά, γιατί κινδυνεύουμε να τα ζήσουμε ξανά.
Τα κουστούμια είναι λιτά, όπως και τα σκηνικά· θα περίμενε κανείς κάτι καλύτερο από μια συμπαραγωγή του Εθνικού και το Θέατρο Τέχνης. Το απέριττο δεν είναι όμορφο στο θέατρο, το θέατρο συνήθως χρειάζεται πλούτο για να σε βάλει μέσα σε έναν άλλο κόσμο, σε μια άλλη εποχή. Καταλαβαίνω την μινιμαλιστική νοοτροπία που επικρατεί στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια, και που επιβάλλεται λόγω κρίσης, αλλά ας μην την κάνουμε μόδα. Από μικρούς και ιδιωτικούς θιάσους το δέχομαι και το καταλαβαίνω, από επιχορηγούμενες παραστάσεις όμως δείχνει κάτι άλλο. Οι ερμηνείες όλων των ηθοποιών καλές, ξεχώρισαν αυτές της Ηλέκτρας Νικολούζου ως Νάνσυ Κάμπελ και του Γιώργου Κριθάρα ως Μάνου Σιμωνίδη.
Καταλήγοντας, η Νυχτερίδα είναι ένα πολιτικό έργο, επίκαιρο που είναι επιβεβλημένο για τον κάθε Έλληνα να το ξέρει. Δυστυχώς, λόγω όλων των προαναφερόμενων προβλημάτων, είδα θεατές να εγκαταλείπουν την αίθουσα στο διάλειμμα και να μου λένε ότι βαρέθηκαν. Όταν ανεβάζεις ένα τόσο περίπλοκο και δύσκολο μυθιστόρημα προσλαμβάνεις πρώτα έναν καλό διασκευαστή να στο κάνει θεατρικό έργο και δεν αρκείσαι σε αφηγήσεις ασυνάρτητες μεταξύ τους.
Συντελεστές:
Διασκευή – Δραματουργική Επεξεργασία: Έλσα Ανδριανού
Σκηνοθεσία: Άρης Τρουπάκης
Σκηνικά- Κοστούμια: Άση Δημητρολοπούλου
Μουσική: Νίκος Ξυδάκης
Κινησιολογική Επιμέλεια: Καμίλο Μπεντανκόρ
Φωτισμοί: Σάκης Μπιρμπίλης
Βοηθός Σκηνοθέτης: Μαρία Σαββίδου
Βοηθοί Σκηνογράφου: Βιολέττα Παναγιωτίδη, Στανωτά Τίνα
Διανομή ( με αλφαβητική σειρά)
Θανάσης Βλαβιανός, Θανάσης Δήμου, Γιώργος Κριθάρας, Κατερίνα Λυπηρίδου, Γιώτα Μηλίτση, Ηλέκτρα Νικολούζου, Δημήτρης Πασσάς, Ερατώ Πίσση, Μάνος Στεφανάκης, Βαγγέλης Ψωμάς
Φωτογράφος παράστασης: Μυρτώ Αποστολίδου
