Ως Επτανήσια και ακόμα πιο πολύ ως Ζακύνθια, ένιωσα ιδιαίτερη χαρά και περηφάνια βλέποντας αυτό το έργο που αφορά τη ζωή της Αγγέλικας Νίκλη Σολωμού, της μητέρας του εθνικού μας ποιητή. Προσωπικά γνώριζα όλα τα γεγονότα που περιγράφει η ηρωίδα, είναι γεγονότα που αφορούν την ιδιαίτερη πατρίδα μου αλλά και την Ελλάδα γενικά. Η Ενετοκρατία και η Αγγλοκρατία τα τελευταία χρόνια πριν την τελική ένωση των Επτανήσων με την υπόλοιπη Ελλάδα, αποτελούν μια όμορφη ελληνική ιστορία, που ακούγεται και ως παραμύθι! Κατά τη γνώμη μου, η Ενετοκρατία υπήρξε ευεργετική για τα νησιά του Ιονίου, φυσικά ήταν κατάκτηση αλλά κανείς λογικός άνθρωπος δεν μπορεί να την συγκρίνει με την τουρκοκρατία! Εκτός αυτού οι Βενετοί άφησαν στην Κρήτη παλαιότερα αλλά και στα Επτάνησα φυσικά, την αναγέννηση και τον πολιτισμό που δυστυχώς δεν μπόρεσε να ζήσει η υπόλοιπη πατρίδα μας. Σε κάθε περίπτωση, δεν είναι αυτό το θέμα μας.
Το έργο του Περικλή Μοσχολιδάκη -ηθοποιού, σκηνοθέτη, συγγραφέα- είναι ένας εξαιρετικός μονόλογος της μητέρας του Διονυσίου Σολωμού, της Αγγέλικας Νίκλη Σολωμού.
Η Αγγέλικα Νίκλη είναι κόρη ενός σέμπρου στη Ζάκυνθο, η μοναδική κόρη της φτωχής οικογένειας. Για καλή ή κακή της τύχη την ορέγεται ο αριστοκράτης κόντε Ντε Σάλαμον και οι γονείς της δεν διστάζουν καθόλου να την "πουλήσουν" στον κόντε. Η Αγγέλικα νιώθει πικραμένη από την συμπεριφορά των γονέων της, όπως θα πει και η ίδια. Είναι μια κοπελίτσα δεκατριών ετών και είναι η μοίρα της να γνωρίσει τον έρωτα με έναν εξηντάρη που δεν αγαπάει. Κάνει μαζί του δύο παιδιά: τον Διονύσιο και τον Δημήτριο. Φυσικά ο κόντες είναι παντρεμένος και έχει ήδη άλλα δύο παιδιά με τη νόμιμη σύζυγό του. Εκείνη την εποχή (αρχές 19ου αιώνα) ήταν συνηθισμένο οι άρχοντες να έχουν ερωμένες φανερά και οι γυναίκες τους να δέχονται αυτήν την κατάσταση.
Ο συγγραφέας μας λέει για τις δύο τάξεις που υπήρχαν: άρχοντες και πόπολο (λαός). Φυσικά υπήρχε και μια τρίτη τάξη που κανείς δεν την λογάριαζε: οι αγρότες. Και ανάμεσα στο πόπολο υπήρχαν διαβαθμίσεις μεγάλες: πόπολο λογαριαζόταν και ο γιατρός πόπολο και ο εργάτης. Δεν είχαν ακριβώς τα ίδια δικαιώματα. Όπως κι αν έχει μιλάμε για μια κοινωνία που εναρμονιζόταν σύμφωνα με την Σινιορία (Βενετία) και τους κανόνες της, ένα άκρως ταξικό σύστημα, σχεδόν φεουδαλικό.
Τα δυο παιδιά της Αγγέλικας δέχονται προσβολές από τους συνομήλικους τους επειδή είναι μπάσταρδοι. Ο μεγαλύτερος, ο Διονύσιος, που είναι πιο ευαίσθητος και λόγω ηλικίας καταλαβαίνει περισσότερα, πικραίνεται και προσπαθεί να προστατεύσει τη μητέρα του. Ανάμεσα σε μάνα και γιο υπάρχει ένας δυνατός σύνδεσμος. Η νόμιμη σύζυγος του κόντε πεθαίνει και η Αγγέλικα καταφέρνει τον πλούσιο εραστή της να την παντρευτεί προκειμένου να νομιμοποιήσει τα αγόρια της. Στο μεταξύ έχει ερωτευτεί έναν συνεργάτη του άντρα της και έχει συνάψει μαζί του σχέσεις. Ο κόντες την επόμενη ημέρα του γάμου τους πεθαίνει και η Αγγέλικα μετά από λίγους μήνες παντρεύεται τον εραστή της, που είναι και ο αληθινός έρωτας της ζωής της.
Η διαθήκη του κόντε ανοίγει, η επιθυμία του είναι να αφήσει όλη την περιουσία του στα δυο αγόρια που απέκτησε με την Αγγέλικα. Επειδή τα παιδιά είναι ανήλικα, ορίζονται κηδεμόνες έως την ενηλικίωσή τους. Μην αναρωτιέστε γιατί χρειάζονταν κηδεμόνες αφού ζούσε η βιολογική τους μητέρα! Μην ξεχνάμε για ποια εποχή μιλάμε, οι γυναίκες δεν είχαν δικαιώματα. Ειδικά οι αστές! Άλλο μια πλούσια αρχόντισσα και άλλο μια ποπολάρα! Ο Διονύσιος και ο Δημήτριος θα σπουδάσουν για πολλά χρόνια στην Ιταλία -τόπος εκπαίδευσης όλων των επτανήσιων εκείνης της εποχής- με αποτέλεσμα τα παιδιά να λάβουν μια καλή μόρφωση αλλά να απομακρυνθούν ακόμα πιο πολύ από την Αγγέλικα. Η Αγγέλικα πίσω στο Τζάντε, θα κάνει άλλα τέσσερα παιδιά με τον νέο της σύζυγο. Παρόλα αυτά θα κρατήσει αλληλογραφία με τον πρωτότοκό της, τον Διονύσιο, που την υπεραγαπά.
Ο Διονύσιος επιστρέφει στην Ζάκυνθο και αρχίζει να γράφει ποιήματα -γρήγορα γίνεται γνωστός για το ταλέντο του- και διατηρεί τις σχέσεις του με τη μητέρα του παρά την αποξένωση όλων των χρόνων αλλά και της διαφορετικής τους τάξης πλέον. Αυτός είναι κόντες και αυτή μια αγράμματη αστή, η ερωμένη του πλούσιου πατέρα του.
Ώσπου γίνεται αυτό που θα χαλάσει για πάντα τις σχέσεις μάνας και γιου. Ο τρίτος γιος της Αγγέλικας, το πρώτο παιδί που γέννησε από τον τωρινό της σύζυγο, αποφασίζει να διεκδικήσει μέρος της περιουσίας του κόντε Ντε Σάλαμον με την υποψία ότι είναι νόμιμο τέκνο του αριστοκράτη και όχι του συζύγου της Αγγέλικας. Ο Διονύσιος και ο Δημήτριος αρνούνται να του δώσουν μερίδιο της περιουσίας τους και αρχίζει ένας δικαστικός αγώνας. Η μάνα δεν ξέρει τι να κάνει. Παιδιά της όλα, πώς να πάρει το μέρος κάποιου; Στο τέλος όμως η πλάστιγγα γέρνει προς το φτωχό παιδί της. Ο Διονύσιος δεν της συγχωρεί ποτέ αυτή την απόφαση.
Η μάνα μένει μόνη, πικραμένη, φτωχή, να σκέφτεται τα παλιά, να νιώθει περήφανη για τα ποιήματα του πρωτότοκού της που δεν της μιλάει πλέον, που έχει μετακομίσει στην Κέρκυρα.
Όσο γίνονται όλα αυτά οι μάχες κατά των Τούρκων λαμβάνουν χώρα στην Ελλάδα. Ο Διονύσιος γράφει το υπέροχο ποίημα-ύμνο στην ελευθερία που θα τον τραγουδήσει όλη η Ελλάδα, και όχι μόνο! Όπως θα πει η Αγγέλικα, στο έργο, είναι τραγική ειρωνεία ότι ο μεγάλος αυτός θιασώτης της ελευθερίας, δεν πάτησε ποτέ το πόδι του στην Ελλάδα! Κατά την περίοδο της ελληνικής επανάστασης και η Ζάκυνθος, η γενέτειρα του, αλλά και η Κέρκυρα που έζησε τα τελευταία του χρόνια, ήταν αγγλοκρατούμενες. Ο Διονύσιος Σολωμός δεν έζησε ποτέ στην ελεύθερη Ελλάδα. Δεν διδάχτηκε ελληνικά, γιατί η γλώσσα των αριστοκρατών ήταν η ιταλική. Μόνος του έμαθε την ελληνική γλώσσα, μόνος του μετάφρασε τα ποίηματά του.
Φυσικά ο Σολωμός δεν θεωρείται εθνικός μας ποιητής μόνο επειδή έγραψε τον Ύμνο εις την ελευθερία, αλλά επειδή ήταν ο άνθρωπος που συνδύασε τα δημοτικά λιανοτράγουδα με την ιταλική ποίηση, γιατί ήταν ο υπέρμαχος της δημοτικής γλώσσας.
Ξεχνιέμαι όταν έχω να γράψω για θέματα που αφορούν τη Ζάκυνθο και τον Σολωμό! Ξαναγυρίζω λοιπόν γρήγορα στην παράσταση.
Αναγκάζεται λοιπόν η Αγγέλικα να πάει στα δικαστήρια να καταθέσει ως μάρτυρας σχετικά με την πατρότητα του γιου της Ιωάννη, που γεννήθηκε λίγους μήνες μετά τον θάνατο του κόντε αλλά αφού είχε παντρευτεί τον δεύτερο άντρα της. Και σε αυτή την διαδικασία θα αναγκαστεί να ξεγυμνωθεί, να γίνει διάφανη! Να ακούσει όλος ο κόσμος την προσωπική της ζωή. Για τα μάτια του κόσμου είναι μια μαντενούτα, μια ερωμένη!
Ποιο είναι όμως το φταίξιμο της; Το δεκατριάχρονο κορίτσι πουλήθηκε κυριολεκτικά σε έναν μεσόκοπο πλούσιο. Φυσικά και ερωτεύτηκε έναν άνθρωπο της ηλικίας της. Φυσικά και αγάπησε όλα της τα παιδιά. Φυσικά και θέλησε να πάρει το μέρος του πιο αδύναμου. Από την άλλη πλευρά, ο Διονύσιος ως πρωτότοκος είναι λογικό να πικραίνεται με όλα αυτά: γεννιέται ως μη νόμιμο παιδί, ακούει τις προσβολές όλων των άλλων, βλέπει την μητέρα του να παίρνει το μέρος του ετεροθαλούς αδελφού του. Ποιος φταίει τελικά για την αποξένωση μάνας και γιου;
Το έργο παρουσιάζεται στα πλαίσια του αφιερώματος που πραγματοποιείται φέτος στο θέατρο Vault με θέμα "Ο γιος μου...". Επτά μητέρες μιλούν σε επτά ξεχωριστούς μονολόγους για τα διάσημα παιδιά τους (Μάντζαρος, Συγγρός, Σολωμός, Ψυχάρης, Μέγας Αλέξανδρος, Μακρυγιάννης και Καβάφης)
Όπως γράψαμε, το έργο είναι δημιουργία του Περικλή Μοσχολιδάκη, ο οποίος έχει αναλάβει και την σκηνοθεσία. Δεν γνωρίζω αν ο κύριος Μοσχολιδάκης έχει καταγωγή από τα Επτάνησα. Αυτό που ξέρω είναι ότι χρησιμοποίησε έντονα επτανησιακή διάλεκτο για αυτό το έργο. Όπως επίσης και η ηθοποιός, η κυρία Μάγδα Κατσιπάνου κατάφερε να ερμηνεύσει τέλεια την επτανησιακή ντοπιολαλιά, που χάνεται δυστυχώς με την πάροδο των ετών. Πηγαίνω να επισκεφτώ την Ζάκυνθο και δύσκολα ακούω το σύρσιμο στη γλώσσα, σπάνια ακούω την τραγουδιστή λαλιά.
Την Μάγδα Κατσιπάνου συνοδεύει στο βιολοντσέλο ο Κωνσταντίνος Χίνης, ο οποίος έχει γράψει την μουσική για το έργο. Οι ήχοι του βιολοντσέλου είναι απίστευτα ταιριαστοί με την υπόθεση: ανεβαίνουν στις δραματικές στιγμές, δίνουν ένταση εκεί που πρέπει, προσθέτουν συναίσθημα.
Συμπέρασμα: ένας από τους πιο πετυχημένους μονολόγους που παρακολούθησα φέτος στο ελληνικό θέατρο! Έργο γραμμένο με ψυχή και αγάπη!
Μου αρέσει μέσα από αυτές τις γραμμές να κάνω διάλογο με τους δημιουργούς. Θα ήθελα λοιπόν να ρωτήσω τον κύριο Μοσχολιδάκη, πώς κατάφερε να αποδώσει τόσο τέλεια την επτανησιακή διάλεκτο και αν η ηθοποιός είχε καθηγητή για την εκμάθηση της προφοράς. Σε κάθε περίπτωση, τους ευχαριστώ και τους δυο για την υπέροχη παράσταση που πρέπει να δει όλη η Ελλάδα.
Συντελεστές:
Κείμενο – Σκηνοθεσία: Περικλής Μοσχολιδάκης
Μουσική: Κωνσταντίνος Χίνης
Σκηνικά/ Κοστούμια: Μάριος Βουτσινάς
Βιολοντσέλλο: Κωνσταντίνος Χίνης
Σχεδιασμός Φωτισμού: Άκης Σαμόλης
Φωνή Διονύσιου Σολωμού: Περικλής Μοσχολιδάκης
Βοηθός σκηνοθέτη: Μάνος Γερωνυμάκης
Φωτογραφίες - trailer: Αντώνης Μίκροβας
Αφίσα: Δημήτρης Μητσιάνης
Παραγωγή: Πολυχώρος Vault
Ερμηνεία: Μάγδα Κατσιπάνου
Στον Πολυχώρο Vault Theatre Plus, Μελενίκου 26, Γκάζι, Βοτανικός, 2130356472, 6949534889 κάθε Τετάρτη, Πέμπτη στις 21:00
