Το αντικείμενο της μελέτης μας ήταν το ιστορικό μυθιστόρημα του συγγραφέα «Η αηδονόπιτα». Τα μέλη της βιβλιοπαρέας εντυπωσιαστήκαμε από τη δυναμική της γλώσσας και του ύφους, αλλά και την απόδοση της πλοκής. Μια πλοκή πολυεπίπεδη στην οποία συνυπάρχουν μυθιστορηματικά, ιστορικά, μυθικά και ποιητικά στοιχεία. Τα μυθιστορηματικά στοιχεία προσδίδονται με συνέπεια και ευκρίνεια σε τέσσερα τμήματα, τα οποία μας φέρνουν κοντά στους ήρωες και σηματοδοτούν τα νέα λογοτεχνικά δεδομένα σε σαφή χωροχρονικά πλαίσια. Ο αφηγητής και ο συγγραφέας εναλλάσσονται στη διήγηση των γεγονότων σε μια γραμμική αφήγηση στην οποία διακρίνονται στοιχεία εγκιβωτισμού μέσα από τις αναδρομικές διηγήσεις. Ο αναγνώστης μεταφέρεται νοερά στην Ελλάδα του 1821 και μέσα από τη διεξοδική περιγραφή του συγγραφέα βιώνει και αφουγκράζεται τις κοινωνικές συνθήκες της εποχής. Άλλα στοιχεία της μυθιστορηματικής τεχνικής είναι οι εσωτερικοί μονόλογοι, οι διάλογοι, η διεισδυτική ματιά στον ψυχισμό των ηρώων, οι ζωντανές περιγραφές, οι καθαρές αναπαραστάσεις εικόνων και η εναλλαγή της τριτοπρόσωπης και της πρωτοπρόσωπης αφήγησης που δίνει στον αναγνώστη διαφορετικές οπτικές των γεγονότων.
Πλούσια είναι στο μυθιστόρημα και τα μυθολογικά στοιχεία, όπως ο παραλληλισμός του κεντρικού ήρωα Γκάμπριελ με τον Οδυσσέα και της Λαζαρίνας με την Πηνελόπη, καθώς ο ήρωας βρίσκει το σπίτι της αγαπημένης του γεμάτο από υποψήφιους μνηστήρες. Επειδή, όπως προαναφέρθηκε, το έργο είναι ένα ιστορικό μυθιστόρημα κυριαρχούν τα ιστορικά στοιχεία. Έτσι έχουμε αναφορές σε ηρωικές φυσιογνωμίες της ελληνικής επανάστασης, όπως ο Καραϊσκάκης, η επιλογή του φιλέλληνα λόρδου Μπάυρον, αποσπάσματα, ρητά και φράσεις από Έλληνες δημιουργούς και από ιστορικά δημοτικά τραγούδια και παραδόσεις του ελληνικού λαού. Έχουμε την εκτενέστερη περιγραφή του Μεσολογγίου, της Ρούμελης, του Ολύμπου και άλλων τόπων που διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην εποχή. Εξέχουσα σημασία έχει η αφήγηση των Δαναών «με τα μακριά μουστάκια, τα αφημένα άρματα, τα μακρύκαννα τουφέκια και τις γυριστές σπάθες». Ο συγγραφέας συναντά αυτούς τους ανθρώπους στη Νάξο και δεν κρύβει τον ενθουσιασμό του, όπως διαφαίνεται από την ζωντάνια της αφήγησης. Στο ταξίδι του στην Ευρώπη ο συγγραφέας συναντά το διάσημο Ιωάννη Παπάφη, ο οποίος του αναθέτει να παραδώσει ένα γράμμα στον Ασημάκη, που γίνεται αφορμή να γνωρίσει τη Λαζαρίνα και αναπόφευκτα να την ερωτευθεί.
Ο έρωτας αυτός θα σημαδέψει τη ζωή του πρωταγωνιστή Γκάμπριελ, γιατί θα αποτελέσει την αιτία παραμονής του στην Ελλάδα. Ο Γκάμπριελ παγιδεύεται και καθοδηγείται από τα δεσμά του έρωτα που καθορίζουν τη μοίρα του. Ακολουθεί τη Λαζαρίνα, την προστατεύει και ζηλεύει αφόρητα τον άντρα της το Νικήτα. Ο Νικήτας είναι ένας αγωνιστής που εστιάζει τη σκέψη του στην αγορά όπλων για τον αγώνα και όταν αυτό αποτυγχάνει δοκιμάζει την απογοήτευση που παρέμεινε ένας υπερασπιστής του Μεσολογγίου και δεν αναδείχθηκε σε ήρωα όπως λαχταρούσε. Ο Γκάμπριελ, ένας μορφωμένος άνθρωπος κατάφερε να ξεπεράσει τον ίδιο του τον εαυτό, γιατί απείχε από το μοντέλο του πολεμιστή, έγινε όμως αγωνιστής και πάλεψε για αυτά που αγαπάει. Πάνω απ’ όλα μέσα από αυτή τη διαδρομή έμαθε να μάχεται για όσα ποθεί να κατακτήσει. Η αγαπημένη του Λαζαρίνα επίσης είχε μεταπτώσεις στη συμπεριφορά της, γιατί μετασχηματίζεται από άβουλη γυναίκα που πέφτει θύμα της αρσενικής βιαιότητας σε αυτόνομη γυναίκα που καταργεί τις συμβάσεις, απελευθερώνεται από το πατριαρχικό μοντέλο του πατέρα της που την επισκιάζει και γίνεται αδίστακτη, δυναμική και καθοδηγείται από την αγάπη της για τα παιδιά, που παρουσιάζεται ως υπέρτατο είδος αγάπης. Η αγάπη του Γκάμπριελ και της Λαζαρίνας για τα παιδιά επισφραγίζει τη σχέση τους και βγαίνει έξω από τα σύνορα και τους εθνικούς διαχωρισμούς. Το ζευγάρι αναλαμβάνει τρία ξένα παιδιά, ένα Ελληνάκι και δύο Τουρκάκια, γεγονός που αποδεικνύει περίτρανα το μεγαλείο της αγάπης τους, να γίνουν ασπίδα για τα παιδιά παραβλέποντας τα δεινά του πολέμου που είχαν υποστεί από τους Τούρκους. Το ζευγάρι κάνει μια νέα αρχή στην Αμερική, αλλά τελικά ο θάνατος του Γκάμπριελ αλλάζει την πορεία των γεγονότων και η Λαζαρίνα με το Ελληνάκι επιστρέφουν στη Θεσσαλονίκη.
Επανέρχομαι στην ποιητική ταυτότητα του έργου, γιατί ο ίδιος ο τίτλος παραπέμπει σε κάτι ποιητικό, «αηδονόπιτα». Αυτή είναι μια αλληγορική περιγραφή που συμβολίζει το άπιαστο, το όνειρο, το απραγματοποίητο. Ο Γκάμπριελ ξαφνιάζεται όταν η αγαπημένη του του ζητά να ψήσει αηδονόπιτα. Το ταξίδι του από την Αμερική έως την Ελλάδα μοιάζει ανέφικτο όπως και ο έρωτάς του για τη Λαζαρίνα, αλλά και οι αγώνες των λιγοστών Ελλήνων που εναντιώθηκαν σε πολλούς. Ο Γκάμπριελ δοκιμάζει την αηδονόπιτα, επιδιώκει να κατακτήσει την αγαπημένη του, κερδίζει την αγάπη της και γίνεται ένας από τους αγωνιστές. Στο τέλος όμως, όπως και πολλοί άλλοι Φιλέλληνες απογοητεύεται από την ελληνική πραγματικότητα και επιστρέφει στην πατρίδα του. Οι Έλληνες του εξωτερικού, ορμώμενοι από το πλούσιο αρχαιοελληνικό και ένδοξο παρελθόν έρχονταν στην Ελλάδα ενθουσιασμένοι με προσδοκίες να συναντήσουν αντάξιους συνεχιστές απογόνους. Αντί για αυτούς έβλεπαν έναν εξουθενωμένο ελληνικό λαό, εξαθλιωμένο από την πείνα και τις κακουχίες να προσπαθεί να επιβιώσει. Έτσι και ο Γκάμπριελ άφησε το αηδόνι που πυροδότησε τα όνειρά του και αναζήτησε τη γαλήνη και την ευημερία της χώρας του. Ενώ λοιπόν αποφάσισε να κυνηγήσει το όνειρο, να αγωνιστεί παράλληλα με τους Έλληνες που αγάπησε μέσα από τα έργα τους, τελικά αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη χώρα τους.
Το εν λόγω μυθιστόρημα προσφέρεται για πολλές αναγνώσεις και βρίθει πλουσίων μηνυμάτων και νοημάτων. Είναι ένα μυθιστόρημα για την αγάπη στα παιδιά και σε όλες τις εθνότητες χωρίς σύνορα και εθνικούς περιορισμούς.
Ο συγγραφέας Ισίδωρος Ζουργός γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1964 και αποφοίτησε από την παιδαγωγική σχολή του Αριστοτελείου πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Εκτός από την αηδονόπιτα, ορισμένα από τα έργα του είναι «Φράουστ», «Η ψίχα εκείνου του καλοκαιριού», «Στη σκιά της πεταλούδας», «Αποσπάσματα από το βιβλίο του Ωκεανού», «Ανεμώλια» και το πιο πρόσφατο «Λίγες και μία νύχτες».
Το ιστορικό μυθιστόρημα του Ισίδωρου Ζουργού, Η αηδονόπιτα, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη. Περισσότερα για το βιβλίο θα βρείτε εδώ!
