Στην Αυστραλία βρίσκεται, λοιπόν, το σπίτι δίπλα στη λίμνη, στην περιοχή Landing του Κουίνσλαντ. Η πλοκή στο πίσω μέρος του βιβλίου τόσο στην αγγλική όσο και στην ελληνική έκδοση, θεωρώ πως είναι σκόπιμα διατυπωμένη ως έχει ώστε να τραβήξει το ενδιαφέρον της μέσης αναγνώστριας παρά να ενημερώσει για το περιεχόμενο. Η πλοκή επικεντρώνεται στον Τζόναθαν Λοτ, τον επικείμενο χωρισμό του και την ερωτική του ζωή, αναφέρει με ανούσιο σχολιασμό την Πέννυ και δίνει ιδιαίτερη σημασία στο παρελθόν της Άννας. Το θέμα είναι πως η Πέννυ κι η οικογένειά της είναι περισσότερο πρωταγωνιστές του βιβλίου απ’ ό,τι ο «μπερδεμένος», όπως χαρακτηρίζεται, Τζόναθαν. Επίσης, το ανούσιο σχόλιο για εκείνη το χαρακτηρίζω ως εξής επειδή την απασχολεί μέχρι το ένα τέταρτο του βιβλίου και ποτέ μετά, ενώ η Άννα και το παρελθόν της μας απασχολούν ελάχιστα και μόνο προς το τέλος του μυθιστορήματος. Οπότε, αν εγώ αγόραζα το συγκεκριμένο βιβλίο λόγω της πλοκής που θα είχα διαβάσει, θα απογοητευόμουν ειλικρινά.
Επίσης, στο πίσω μέρος του βιβλίου μάς παραπλανούν λίγο ακόμα, υποσχόμενοι «προδοσίες, μεγάλες και μικρές συμμαχίες», μα στο περιεχόμενο δεν υπάρχουν πουθενά, πράγμα γελοίο. Γελοίο γιατί το να πιάνεις μία στιγμή απ’ ολόκληρο το έργο και να το τοποθετείς στην πλοκή μόνο για να ελκύσεις τον αντίστοιχο κόσμο δεν μπορεί να χαρακτηριστεί αλλιώς -και η ένταση είναι πραγματική από τη θέση του αναγνώστη και την ευθύνη της εν δυνάμει συγγραφέα που βρίσκομαι. Ακόμα, γράφει «Το ζήτημα είναι αν θα μάθει τελικά το μάθημά του… Αν θα μάθει πόσο μεγάλη σημασία έχει η αγάπη» και μιλά για τον Τζόναθαν -ο οποίος είπαμε ότι δεν είναι αληθινά ο πρωταγωνιστής- και το ζήτημα είναι ότι δε μαθαίνουμε ποτέ! Ναι, καλά ακούσατε· δε μαθαίνουμε ποτέ πώς καταλήγει η ιστορία του Τζόναθαν. Αν και είναι υποτιθέμενα το κύριο πρόσωπο, η συγγραφέας μάς αφήνει να ξέρουμε πώς κατέληξαν όλοι οι άλλοι χαρακτήρες εκτός από εκείνον. Και ναι, συμφωνώ ότι κάποιες φορές είναι ωραίο να μένει το τέλος ανείπωτο ώστε να πάει όπου ποθεί το μυαλό του αναγνώστη, σε όποια λήξη θέλει εκείνος, αλλά δε γίνεται να «διαφημίζεται» στο βιβλίο το τέλος και τέλος μην είδατε!
Στο κάτω μέρος της πλοκής έχει γραφτεί σαν σχόλιο πως το μυθιστόρημα είναι γραμμένο με ξεχωριστό στυλ, χιούμορ και διορατικότητα, πως είναι το μάθημα του τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος και να αγαπάς. Το μέρος για τον άνθρωπο ναι, όλα είναι ανθρώπινες ιστορίες, όμως το θέμα της αγάπης δεν είναι το επίκεντρο του μυθιστορήματος ή των πράξεων τον χαρακτήρων -εκτός ίσως από τους γονείς της Πέννυς και τη δική τους ιστορία. Σαφώς στην παραπάνω ερώτηση για το αν ο Τζόναθαν θα μάθει τη μεγάλη σημασία της αγάπης, δε νομίζω να την έμαθε εν τέλει γιατί δεν υπήρχαν ερεθίσματα αντίστοιχα -τουλάχιστον που ο αναγνώστης να μαθαίνει γι’ αυτά. Όπως επίσης το ξεχωριστό στυλ γραψίματος, το χιούμορ κι η διορατικότητα ή ξέφυγαν από την αντίληψη μου ή δεν ήταν εξ αρχής εκεί για να τα παρατηρήσω. Ξανά· αληθινή απογοήτευση.
Όσον αφορά όμως το κομμάτι «τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος» είναι αληθινό. Οι ιστορίες των ανθρώπων, οι σκέψεις κι οι επιλογές τους, οι κοινωνικές διχόνοιες, τα οικογενειακά απωθημένα, η ενήλικη και μεσήλικη ανωριμότητα, όλα είναι πράγματι παρμένα από τη ζωή. Κάτι που παρατήρησα ήταν ότι όσοι άνθρωποι μάς εμφανίστηκαν ως «κακοί», «ύπουλοι» ή με άλλα αρνητικά χαρακτηριστικά -που δεν επηρεάζονταν όμως από ουσίες αλλά ήταν φυσικά επίκτητα- η συγγραφέας μάς μετέφερε, έστω και για λίγες γραμμές, στο τραυματικό παρελθόν τους για να δούμε το πώς έφτασαν στο να γίνουν όπως ήταν. Αυτό φυσικά αιτιολογεί και δε δικαιολογεί, μα ίσως η κα. Τζόνσον να είχε την (υποσυνείδητη) ανάγκη να υπερασπιστεί τους ήρωες της, εννοώντας πως όλοι οι «κακοί» χαρακτήρες πέρασαν δεινά που τους έπλασαν όπως το έκαναν και θίγοντας το ηθικό αυτό θέμα. Στο μόνο άτομο που δε συνέβη αυτό ήταν ένα που έκανε χρήση ναρκωτικών ουσιών -πράγμα που πιθανώς δείχνει πως για τη συγγραφέα οι δεύτεροι δεν μπορούν να αιτιολογηθούν ή «εξιλεωθούν» στα μάτια του αναγνώστη όπως οι πρώτοι.
Σημείωση: Φυσικά, αυτή είναι μονάχα μια υπόθεση που έκανα από διάφορα μικρά σημεία του αναγνώσματος και δε σημαίνει πως είναι απαραίτητα σωστή.
Σημείωση: Φυσικά, αυτή είναι μονάχα μια υπόθεση που έκανα από διάφορα μικρά σημεία του αναγνώσματος και δε σημαίνει πως είναι απαραίτητα σωστή.
Το τέλος, θεωρώ, πως ήταν αρχικά περιττό όπως δόθηκε. Με την πρόθεση η συγγραφέας να δείξει την απλότητα της ζωής και πώς εμείς πολλές φορές βλέπουμε «μεγάλα» πιο ασήμαντα πράγματα, αγνοώντας το πόσο μικρή κι εύθραυστη είναι η ύπαρξή μας πραγματικά, πέταξε ένα σοκαριστικό γεγονός για να κάνει αυτήν τη συνειδητοποίηση φανερή κι έντονη στο μάτι του σκεπτόμενου αναγνώστη. Δε θα είχα χρησιμοποιήσει τη λέξη «περιττό», μιας και η υπενθύμιση του τραγικού μπορεί να μας ξυπνήσει απ’ τη λήθη και το μούδιασμα της καθημερινότητας, μα το γεγονός αυτό δε λειτούργησε όπως θα περίμενε κανείς, ή όπως έπρεπε, ώστε να έχει πράγματι χρηστότητα. Οι ζωές των ηρώων συνεχίστηκαν, χωρίς να έχουν αγγιχτεί στο ελάχιστο από το τραυματικό γεγονός. Ούτε ένας δε φάνηκε να έκανε την παραπάνω και ζητούμενη συνειδητοποίηση.
Κρίνω, τέλος, ότι ο τρόπος που τελείωσε το βιβλίο ήταν άτσαλος και τσαπατσούλικος. Έμοιαζε σαν η κα. Τζόνσον να εξιστόρησε όσα επιθυμούσε, δεν ήθελε να χρησιμοποιήσει άλλο μελάνι και μας έκλεισε απότομα τις ζωές των ηρώων μέσα σε δύο σελίδες -αφήνοντάς απ’ έξω φυσικά τη ζωή του Τζόναθαν, κάτι που δε βαριέμαι να σας υπενθυμίζω. Πέταξε και μία άκυρη ανατροπή, για να δείξει πόσο αναπάντεχη μπορεί να γίνει η ζωή, σαν κερασάκι στην τούρτα κι έβαλε την τελική τελεία. Ο καθένας μπορεί να γράφει όπως το επιθυμεί, αλλά η αναγνώστρια μέσα μου έχει παράπονα και δε θα σιωπήσω!
Βέβαια, έχει κάποια καλά στοιχεία όπως οι πολύ όμορφες κι ευφάνταστες περιγραφές της συγγραφέως που ενεργοποιούν τις αισθήσεις, το πλάσιμο της ατμόσφαιρας του χωριού και των ανθρώπων και σημαντικότερο απ’ όλα το χτίσιμο των πειστικών χαρακτήρων/πρωταγωνιστών. Μπορούμε δηλαδή με ευκολία να φανταστούμε πως θα μπορούσαμε να γνωρίσουμε κάποτε τα συγκεκριμένα άτομα κάπου τυχαία ή στον δρόμο -είναι πιστευτές υπάρξεις με άλλα λόγια, πράγμα που δεν είναι τόσο εύκολα επιτεύξιμο όσο ακούγεται. Επιπλέον, στα θετικά είναι και η σάτιρα ορισμένων σημείων -αν και σε κάποια άλλα ένιωσα ότι προσπαθούσε υπερβολικά και φαινόταν, οπότε και αποτύγχανε. Ένα άλλο θετικό ήταν η προσπάθειά της να περάσει μηνύματα για τη ζωή, τις παραδόσεις, την κοινωνία, τον ρατσισμό -εκτιμώ την προσπάθεια κι όχι το αποτέλεσμα όμως, μιας και δεν ήταν σε μέρη που μπορείς να θυμηθείς εύκολα ή λόγω αυτών να σου μείνουν πράγματι ως «μαθήματα» και να σε βάλουν να σκεφτείς.
Ολοκληρώνοντας, η ζωτικής σημασίας ερώτηση είναι αν θα σας στο σύστηνα -αν και ίσως νομίζω πως ξέρετε την απάντηση. Η αλήθεια είναι πως ναι, θα σας το πρότεινα, όμως μόνο για την παραλία. Είναι βιβλίο που διαβάζεται και τελειώνει με ευκολία, δε χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στα γεγονότα -να έχετε όμως τον νου σας στα πολλά ονόματα· στην αρχή μπορεί να σας μπερδέψουν -και δεν είναι ότι αγωνιάς για τη συνέχεια και δεν μπορείς να το απολαύσεις αν το παιδί ή ο έρωτάς χρειάζεται αντηλιακό ή έχουν όρεξη για ελαφριά κουβέντα. Διαφορετικά, αν δε συνηθίζετε να διαβάζετε στη θάλασσα και προτιμάτε ανάγνωσμα που να σας ρουφά μυαλό και ψυχή, τότε όχι, μην το πιάσετε -γιατί σας εγγυώμαι ότι θα το αφήσετε λίαν συντόμως ούτως ή άλλως.
Μαρία Α. Καρμίρη
Το μυθιστόρημα της Σούζαν Τζόνσον, Δίπλα στη λίμνη, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ωκεανός.
Η Σούζαν Τζόνσον, πολύ αγαπητή συγγραφέας της Αυστραλίας, ήταν υποψήφια το 1991 για το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας για το μυθιστόρημά της Flying Lessons, ήταν επίσης υποψήφια το 1994 για το Βραβείο Banjo του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου της Αυστραλίας για το μυθιστόρημα Big Life καθώς και το 2000 για το Βραβείο Εθνικής Βιογραφίας για το έργο της A Better Woman.
