Στις 7/12/2017 η φιλαναγνωσία της βιβλιοθήκης Ορέστου συναντήθηκε πιστή στο ραντεβού της με το χρόνο και τη λογοτεχνία.
Το αντικείμενο της στοχευμένης μελέτης ήταν το ιστορικό μυθιστόρημα του Νίκου Θέμελη, Οι αλήθειες των άλλων. Ανάμεσα στα επτά μυθιστορήματα που εξέδωσε ο συγγραφέας, μετά το Μια ζωή, δυο ζωές που εντυπωσίασε την λογοτεχνική μας παρέα, επιλέξαμε να συνεχίσουμε με άλλο έργο του ιδίου, γιατί μας κέρδισε η γραφή του. Ξεκινώντας από τον τίτλο, ήδη ο συγγραφέας σε προκαλεί να αναζητήσεις τις αλήθειες των άλλων, που προϋποθέτει την παραδοχή σου σε αυτές και την αμφισβήτηση της δικής σου αλήθειας. Με αφορμή την υποκειμενικότητα των σκέψεών μας και την αποδοχή της ετερότητας, αναφερθήκαμε στον αριθμό 6, που αναλόγως της θέσης από την οποία θεάται μπορεί να διαβαστεί είτε ως 6 είτε ως 9. Επίσης συζητήσαμε για την διπλή όψη των νομισμάτων και κάπως έτσι υποδεχτήκαμε το βιβλίο στα χέρια μας, προϊδεάζοντας τον εαυτό μας να δείχνει μεγαλόπνοη ανοχή στη διαφορετικότητα.
Πράγματι, το χαρακτηριστικό γνώρισμα της υπόθεσης είναι ότι οι ήρωες που φαινομενικά ανήκουν σε μια άχρωμη ιστορική περίοδο του ελληνικού έθνους, το 1923, όπου οι άνθρωποι δοκιμάζονταν και έχαναν τα κεκτημένα τους, δεν παρουσιάζονται αδικημένοι, γιατί ο συγγραφέας επιλέγει ανατρεπτικά μια άλλη ματιά. Σκιαγραφεί με μαεστρία χαρακτήρες απλών καθημερινών ανθρώπων Τούρκων και Ελλήνων που ζούσαν κάτω από τον ίδιο ουρανό στις Κυδωνιές, στο Αϊβαλί. Ορισμένες φορές οι ξένοι φέρονταν με μεγαλύτερη ανθρωπιά και ειλικρίνεια από τους υποτιθέμενους ομοεθνείς, οι οποίοι αν και ομοαίματοι επιδείκνυαν συχνά μεγαλύτερη εχθρότητα. Οι σχέσεις μεταξύ του Έλληνα Μανόλη Λινού που εκτουρκίστηκε και μετονομάστηκε Μεχμέτ όταν υιοθετεί την ταυτότητα του μωαμεθανού και του Τούρκου από τη Μυτιλήνη, Ισμαήλ είναι τρυφερές και ανθρώπινες.
Παράλληλα με το θέμα των εθνικών ταυτοτήτων που είναι ένα από τα μεγαθέματα του βιβλίου, ο συγγραφέας υπαινίσσεται και το κρίσιμο θέμα της σεξουαλικής ταυτότητας. Το θέμα της σεξουαλικής ταυτότητας διακριτικά υποβόσκει στη φράση «Λες και μάχονταν σε κάθε πλησίασμά τους με προσπάθεια υπεράνθρωπη, με πείσμα να τσακίσουν, να αφανίσουν και τις τελευταίες αναστολές τους. Να φύγουνε από τη γη και να ταξιδέψουνε στον ουρανό με τους αγγέλους στο πλευρό τους. Να περάσουν απ’ την κόλαση στον παράδεισο με τους δαίμονες στα σωθικά τους».
Ο στόχος του Έλληνα χριστιανού είναι να φυγαδεύσει μπαούλα από το μαγαζί του πατέρα του με το χειρόγραφο μυστικό, που αμφισβητεί τις ιστορικές μας βεβαιότητες. Στο τέλος του πρώτου μέρους του βιβλίου που διαδραματίζεται στο Αϊβαλί, ο ήρωας καταφέρνει την πολυπόθητη απόδραση στη Μυτιλήνη, όπου συναντά την οικογένειά του και αυτό τον βοηθά να επαναδομήσει την χαμένη του ταυτότητα. Η μετάβαση στη Μυτιλήνη ανοίγει το δεύτερο μέρος του βιβλίου που εκτείνεται χρονικά από το 1930 έως το 1950.
Ορισμένες φράσεις που μας εντυπωσίασαν και συγκρατήσαμε: «Οι αναμνήσεις να τρεμοπαίζουν, να θρυμματίζονται και να σβήσουν», ο παππούς που έλεγε στον Μεχμέτ: «…σου λέω εγώ να μην μου μοιάσεις. Να μάθεις γράμματα και να με ξεπεράσεις», η Ερατώ που είχε την ικανότητα «να ανασύρει ιστορίες από την παράδοση του γένους, της χριστιανοσύνης, της ελληνόφωνης λογιοσύνης».
«Έμπαινε τότε στον πειρασμό ν’ αρπάξει σαν κλέφτης ένα ολοκαίνουριο πουκάμισο να το φορέσει και να το ευχαριστηθεί, κι ας μην υπήρχε ψυχή για να τον καμαρώσει». Η περιγραφή αυτή της ψυχής που αναζητά επιβεβαίωση στα μάτια των άλλων, αλλά οι άλλοι έχουν εξαφανιστεί σε μια μαραζωμένη πόλη που κατοικήθηκε από τους τούρκικους πληθυσμούς αποδίδει αφοπλιστικά αυτή την ερήμωση που υπέστη το ελληνικό στοιχείο μετά την καταστροφή.
Μια άλλη μεγάλη αλήθεια κρύβεται στην φράση «Ίσως να ήταν διαφορετικός ο κόσμος, αν όσα είχε φτιάξει ο πολιτισμός, η μια γενιά μετά την άλλη στα γράμματα, στις τέχνες, δεν είχαν καταστραφεί, δεν είχαν χαθεί ή σκορπιστεί εδώ κι εκεί στο πέρασμα της Ιστορίας».
Στο βιβλίο ξεδιπλώνονται πολλαπλές αλήθειες μέσα από εκπληκτικές ιστορίες φιλίας και αφοσίωσης που ανασύρονται και προβληματίζουν τον αναγνώστη για το αν αντέχει την αλήθεια, αν μπορεί να επιβιώσει η αλήθεια και κάτω από ποιες συνθήκες της επιτρέπεται, γυμνή, στρατευμένη, κατευθυνόμενη, κατά παραγγελία ή κουκουλωμένη; Πώς θα είχε διαμορφωθεί ο κόσμος αν η αγάπη και η φιλία υπερίσχυαν της ζήλιας και του συμφέροντος;
Χωρίς δικαιολογίες για το χτες, με καθαρό βλέμμα για το αύριο, μπορούμε να ξαναχτίσουμε την ταυτότητά μας μέσα από την πνευματική ανάταση και τον επαναπροσδιορισμό των αξιών μας. Καλούμαστε να αφήσουμε χώρο για τις αλήθειες των άλλων να διεισδύσουν στις ζωές μας και να κινηθούμε όπως προέτρεπε ο Μέγας Βασίλειος: Να είμαστε όπως οι μέλισσες που διαλέγουν από τα άνθη. Να διαλέγουμε από αυτά που διαβάζουμε και ακούμε.
Το μυθιστόρημα του Νίκου Θέμελη, Οι αλήθειες των άλλων, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος. Περισσότερα για το βιβλίο θα βρείτε εδώ
Οι πλαγιογραμμένες φράσεις είναι αποσπάσματα από το μυθιστόρημα.
Οι πλαγιογραμμένες φράσεις είναι αποσπάσματα από το μυθιστόρημα.
