Η αιχμαλωσία ενός αγοριού, η αλλαγή θρησκείας και η σταδιοδρομία του στη διοίκηση δεν ήταν ασυνήθιστο φαινόμενο στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Η περίπτωση του Ισμαήλ Φερίκ πασά υπήρξε, ίσως, διαφορετική. Μισόν αιώνα μετά την αιχμαλωσία του επέστρεψε στη γενέτειρα Κρήτη, ως αρχηγός του αιγυπτιακού στρατού, για να καταστείλει την επανάσταση του 1866-1868. Κατά τη διάρκειά της όμως δολοφονήθηκε ή σκοτώθηκε. Ο αδελφός του, με τον οποίο είχαν αιχμαλωτιστεί μαζί αλλά η μοίρα του επιφύλαξε άλλη οδό, χρηματοδοτούσε και εμψύχωνε την ίδια επανάσταση από την Αθήνα. Όπως συμβαίνει με τα πρόσωπα που κινούνται στις παρυφές της Ιστορίας, το κενό των γραπτών πληροφοριών καλύπτεται από τις προφορικές παραλλαγές και το μύθο, αφήνοντας τις απαραίτητες ρωγμές για την είσοδο της λογοτεχνίας. Το έργο παρακολουθεί τις παραλλαγές, τον μύθο και τα συγκεκριμένα ιστορικά γεγονότα, συνθέτοντας έτσι, με την «αυστηρή ελευθερία» της τέχνης, από την υπαρκτή δραματική ζωή του Ισμαήλ Φερίκ πασά τη μυθιστορηματική της διάσταση.
Το εμβληματικό μυθιστόρημα της Ρέας Γαλανάκη ήταν, όπως είχα ακούσει, όντως ένα αριστούργημα. Μια μυθιστορηματική βιογραφία με πολύ έντονο ψυχογραφικό στοιχείο, ακρίβεια στα ιστορικά τεκταινόμενα, περιγραφική ζωντάνια και συναρπαστική γλώσσα, η οποία βέβαια θα ξενίσει κατά τη γνώμη μου στην αρχή τον μέσο αναγνώστη με τις πολλές περιφράσεις της και την κάπως εξεζητημένη έκφραση, ωστόσο δεν αφαιρεί τίποτα από το χαρακτήρα του έργου, μάλλον του προσδίδει και καθώς «κυλούν» οι σελίδες εν τέλει εξοικειώνεσαι σε μεγάλο βαθμό μαζί της.
Το εξυπνότερο τέχνασμα με το οποίο η συγγραφέας επιτυγχάνει την συναρμογή των εξωτερικών γεγονότων με την σκιαγράφηση της ψυχολογίας του Ισμαήλ, που ποτέ δεν ξέχασε την ελληνική του καταγωγή, είναι η εναλλαγή τριτοπρόσωπης με πρωτοπρόσωπη αφήγηση, εκ των οποίων η δεύτερη κυριαρχεί απόλυτα στο μέσον του έργου οπότε ο ήρωας ξαναβρίσκεται ως Αιγύπτιος στρατηγός στην Κρήτη και έρχεται αντιμέτωπος με τις μνήμες του, συναντά το παρελθόν του και η συνάντηση αυτή με την πατρώα γη τον οδηγεί, όπως προφητεύει ο ίδιος, στο τέλος του. Το οροπέδιο του Λασιθίου, ο γενέθλιος τόπος του Ισμαήλ, μία spina nel cuore (αγκάθι στην καρδιά) της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας του ύστερου Μεσαίωνα και της Αναγέννησης, γίνεται στην ψυχή του εξισλαμισμένου ήρωα ένα άλλο αγκάθι: ο επίμονος συντηρητής της μνήμης της πρότερης ζωής ως αθώο παιδί στην ορθόδοξη πατρίδα, της «νοερής», που δεν έπαψε ποτέ να υφίσταται μαζί με την πραγματική δεύτερη ζωή του ως έμπειρος Μουσουλμάνος στρατιωτικός…
Ένα κλασικό έργο που αξίζει να διαβαστεί από πολλούς ακόμα!
Το εξυπνότερο τέχνασμα με το οποίο η συγγραφέας επιτυγχάνει την συναρμογή των εξωτερικών γεγονότων με την σκιαγράφηση της ψυχολογίας του Ισμαήλ, που ποτέ δεν ξέχασε την ελληνική του καταγωγή, είναι η εναλλαγή τριτοπρόσωπης με πρωτοπρόσωπη αφήγηση, εκ των οποίων η δεύτερη κυριαρχεί απόλυτα στο μέσον του έργου οπότε ο ήρωας ξαναβρίσκεται ως Αιγύπτιος στρατηγός στην Κρήτη και έρχεται αντιμέτωπος με τις μνήμες του, συναντά το παρελθόν του και η συνάντηση αυτή με την πατρώα γη τον οδηγεί, όπως προφητεύει ο ίδιος, στο τέλος του. Το οροπέδιο του Λασιθίου, ο γενέθλιος τόπος του Ισμαήλ, μία spina nel cuore (αγκάθι στην καρδιά) της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας του ύστερου Μεσαίωνα και της Αναγέννησης, γίνεται στην ψυχή του εξισλαμισμένου ήρωα ένα άλλο αγκάθι: ο επίμονος συντηρητής της μνήμης της πρότερης ζωής ως αθώο παιδί στην ορθόδοξη πατρίδα, της «νοερής», που δεν έπαψε ποτέ να υφίσταται μαζί με την πραγματική δεύτερη ζωή του ως έμπειρος Μουσουλμάνος στρατιωτικός…
Ένα κλασικό έργο που αξίζει να διαβαστεί από πολλούς ακόμα!
Λίνα Δώρου
Το μυθιστόρημα, Ο Βίος του Ισμαήλ Φερίκ Πασά, της Ρέας Γαλανάκη κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη.
Η Ρέα Γαλανάκη γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης. Σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στην Αθήνα, κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, ενώ έμεινε πολλά χρόνια στην Πάτρα. Έχει εκδώσει μυθιστορήματα, διηγήματα, ποιήματα και δοκίμια ενώ έχει και πολλές συμμετοχές σε συλλογικά έργα.
Μυθιστορήματα: Ο βίος του Ισμαήλ Φερίκ πασά (1989), Θα υπογράφω Λουί (1993), Ελένη ή ο Κανένας (1998), Ο Αιώνας των Λαβυρίνθων (2002), Αμίλητα βαθιά νερά (2006), Φωτιές του Ιούδα, στάχτες του Οιδίποδα (2009), Η Άκρα Ταπείνωση (2015).
Διηγήματα: Ομόκεντρα διηγήματα (1986), Ένα σχεδόν γαλάζιο χέρι (2004).
Ποίηση: Ποιήματα, συγκεντρωτική έκδοση (2008), Το κέικ (1980), Πού ζει ο λύκος; (1982).
Δοκίμια: Βασιλεύς ή στρατιώτης; (1997), Από τη ζωή στη λογοτεχνία (2011).
Μεταξύ άλλων διακρίσεων, έχει τιμηθεί δυο φορές με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας (Μυθιστορήματος το 1999 για το Ελένη, ή ο Κανένας, Διηγήματος το 2005 για το Ένα σχεδόν γαλάζιο χέρι), το 2003 από την Ακαδημία Αθηνών με το «Βραβείο Πεζογραφίας Κώστα και Ελένης Ουράνη» για το μυθιστόρημα Ο Αιώνας των Λαβυρίνθων, το 2006 με το Βραβείο Αναγνωστών του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου για το μυθιστόρημα Αμίλητα, βαθιά νερά, και το 1987 με το «Βραβείο Νίκος Καζαντζάκης» του Δήμου Ηρακλείου Κρήτης. Επίσης, το μυθιστόρημά της Ο βίος του Ισμαήλ Φερίκ πασά είναι το πρώτο ελληνικό μυθιστόρημα που εντάχθηκε το 1994 από την Ουνέσκο στη συλλογή της UNESCO Collection of Representative Works, ενώ το Ελένη, ή ο Κανένας διεκδίκησε το 1999 το Ευρωπαϊκό Βραβείο «Αριστείον» μπαίνοντας στην τελική τριάδα των υποψήφιων έργων. Η Άκρα Ταπείνωση (Εκδόσεις Galaade) ήταν υποψήφια για το Prix Méditerranée Étranger (2017).
Έργα της έχουν μεταφραστεί σε δεκαπέντε γλώσσες και έχει κληθεί να συμμετάσχει σε φεστιβάλ, συνέδρια, πανεπιστημιακά σεμινάρια και εκδηλώσεις στην Ελλάδα, ή στο εξωτερικό. Αποσπάσματα από δυο μυθιστορήματά της έχουν ενταχθεί στη διδασκόμενη Νεοελληνική Λογοτεχνία της Μέσης Εκπαίδευσης.
Ανήκει στα ιδρυτικά μέλη της Εταιρείας Συγγραφέων (1981). Διετέλεσε Αντιπρόεδρος της Στέγη Καλών Τεχνών και Γραμμάτων του Υπουργείου Πολιτισμού (1994-1997).
