«Το θεώρημα του παπαγάλου» το βίωσα ως ένα μυθιστόρημα που όχι μόνο έχει μια εξαίρετη περιπετειώδης πλοκή, μα συγχρόνως προσπαθεί να μας ωθήσει να κατανοήσουμε -και γιατί όχι να αγαπήσουμε- την φύση των μαθηματικών!
Αυτός είναι άλλωστε ένας από τους κυριότερους λόγους που το επέλεξα για να βυθιστώ στην πλοκή του, μιας και από τα σχολικά μου ακόμη χρόνια ο συγκεκριμένος τομέας αποτελούσε αφορμή για πολλές δύσκολες και αγχώδεις μου στιγμές κατά την εξέταση από δάσκαλους και καθηγητές… Διαβάζοντας μάλιστα πως ο συγγραφέας του μυθιστορήματος ήταν γνώστης του αντικειμένου,[1] θέλησα να κάνω μία τελευταία απόπειρα για να ξορκίσω τους παλιούς μου φόβους.
Η ιστορία μας αφορά τον καθηλωμένο σε αναπηρικό καροτσάκι, πρώην βιβλιοπώλη και φιλόσοφο κ. Ρυς που έχει περάσει ήδη την ηλικία των ογδόντα ετών και δέχεται μια μυστηριώδη επιστολή. Προέρχεται από τον παλιό του φίλο Ελγκάρ Γκροσρούβρ, όπου ζει κοντά στο Μανάους της Βραζιλίας και μες στο γράμμα του τον προετοιμάζει για ένα παράξενο δώρο: Σε λίγο καιρό θα λάβει την τεράστια συλλογή μαθηματικών βιβλίων του που σύλλεγε με τεράστιο κόπο και θυσίες σχεδόν σε όλη του τη ζωή.
Σύντομα δέχεται το πολυπόθητο φορτίο με τα κασόνια των βιβλίων του μαθηματικού φίλου του και …ο κ. Ρυς δεν πίστευε στα μάτια του. Υπήρχαν μερικά βιβλία που αποτελούν το όνειρο κάθε συλλέκτη: Η πρώτη έκδοση ενός βιβλίου, αυτή με την οποία κοινοποιήθηκε για πρώτη φορά, η πιο «ορίτζιναλ» από τις πρωτότυπες εκδόσεις.
Στην προσπάθεια της αρχειοθέτησης των τόμων που κατακλύζουν το δωμάτιό του, βοηθούν σύντομα οι φιλοξενούμενοί του που είναι η Περέτ, όντας ανύπαντρη μητέρα και διαχειρίστρια του βιβλιοπωλείου του, μαζί με τα έφηβα δίδυμα παιδιά της τον Ιωνάθαν και την Λέα. Το παζλ συμπληρώνει ο εντεκάχρονος Μάξ, ο οποίος έχει μειωμένη ακοή και είναι ο υπεύθυνος της διάσωσης του ιδιαίτερου παπαγάλου απ’ τα χέρια δύο αντρών που προσπαθούσαν να τον βλάψουν.
Στη συνέχεια, ένα δεύτερο γράμμα από την Βραζιλία ανοίγει τους ασκούς του Αιόλου, βάζοντας τους ήρωές μας να περιηγηθούν στα μαθηματικά μονοπάτια ώστε να εξιχνιάσουν τις αιτίες ενός φόνου που συνέβη χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από την Γαλλία που διαμένουν.
Μα δεν αναλύεται μονάχα αυτό το πεδίο δράσης σε τούτο το μαθηματικό μυθιστόρημα, μα συγχρόνως ανακαλύπτουμε και μια παράλληλη ιστορία που έχει να κάνει με την καταγωγή του διασωθέντα παπαγάλου.
Στην διάρκεια της ανάγνωσης ένιωσα αυθόρμητα πως ο συγγραφέας αγαπά έμπρακτα τον αρχαιοελληνικό τρόπο σκέψης και έρευνας πάνω στις επιστήμες, διοχετεύοντας μας με πολλά απλά παραδείγματα την ουσία και την πρακτικότητα των θεωρημάτων. Αυτό συμβαίνει ξεκινώντας με το θεώρημα του Θαλή και επεκτείνοντας την αναφορά του και σε πολλές άλλες κορυφαίες μαθηματικές προσωπικότητες που υπήρξαν κατά το πέρασμα των αιώνων ανά τον κόσμο.
Προσωπικά, οφείλω να παραδεχτώ πως με δυσκόλεψε όσον αφορά το κομμάτι της επεξήγησης των μαθηματικών όρων που διέπουν την πλοκή. Χαρακτηριστικά, χρειάστηκε να καταναλώσω περισσότερη συγκέντρωση εκεί απ’ ότι στην υπόλοιπη ροή της ιστορίας. Ωστόσο απόλαυσα το αποτέλεσμα που προέρχεται από μια τόσο θελκτική περιπέτεια η οποία βασίζεται σ’ ένα πρωτότυπο θέμα, όπως είναι το στοιχείο της μαθηματικής ιστορίας και πρακτικής. Το εκπληκτικό είναι πως μία αναφορά του συγγραφέα σχετικά με τους «φίλιους αριθμούς» του Πυθαγόρα, την είχα συναντήσει πρόσφατα και στην ταινία ελληνικής παραγωγής «Έτερος Εγώ».[2]
Το μυθιστόρημα αυτό το συνιστώ σε όσους θέλουν να εξερευνήσουν με υπομονή και επιμονή νέους λογοτεχνικούς ορίζοντες, έχοντας ως γνώμονα την αφομοίωση πρωτόγνωρων, ανεξερεύνητων γνώσεων. Γιατί όπως σημειώνει και ο συγγραφέας οι επιστημονικές αλήθειες χρειάζονται ωραίες ιστορίες για να τραβήξουν τους ανθρώπους. Εδώ ο μύθος δεν ανταγωνίζεται την πραγματικότητα, αλλά τη συνδέει μ’ αυτά που οι άνθρωποι αγαπούν και που τους κάνουν να ονειρεύονται.
Καλή σας ανάγνωση!
Το βιβλίο, Το θεώρημα του παπαγάλου, του Ντενί Γκετζ κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος. Θα το βρείτε εδώ!
Ο Ντενί Γκετζ (1940-2010) ήταν μαθηματικός, καθηγητής της ιστορίας των επιστημών στο πανεπιστήμιο Paris VIII και μυθιστοριογράφος. Είχε διατελέσει τακτικός συνεργάτης της εφημερίδας Liberation, όπου είχε δημοσιεύσει χρονογραφήματα τα οποία συνδύαζαν την αφηρημένη μαθηματική σκέψη με κρίσεις του για συγκεκριμένα γεγονότα της πολιτικής και πολιτιστικής ζωής και της καθημερινότητας. Το θεώρημα του παπαγάλου, που εκδόθηκε για πρώτη φορά στα ελληνικά το 1999 από τις εκδόσεις Πόλις, έχει μεταφραστεί σε δεκαοχτώ γλώσσες. Άλλα βιβλία του στα ελληνικά: Το μέτρο του κόσμου (Τραυλός, 2002), Επιχείρηση Μεσημβρία (Τραυλός, 2002), La Bela-Η αυτοβιογραφία μιας καραβέλας (Τραυλός, 2003), Τα αστέρια της Βερενίκης (Ψυχογιός, 2005),Μηδέν (Ψυχογιός, 2006), Το δωρεάν δεν αξίζει πλέον τίποτα (Κέδρος, 2007), Η Έπαυλη των Ανδρών (Ψυχογιός, 2008), Εξηγώντας τα μαθηματικά στις κόρες μου (Κέδρος, 2008).
[1] Εσώφυλλο: «Ο Ντενί Γκετζ (1940-2010) υπήρξε μαθηματικός, καθηγητής της ιστορίας των επιστημών στο πανεπιστήμιο Paris VIII, μυθιστοριογράφος και σεναριογράφος».
[2] «Αθήνα 2015. Πέντε δολοφονίες. Κοινό χαρακτηριστικό, αρχαία ρητά του Πυθαγόρα στους τόπους των εγκλημάτων. Ο Δημήτρης Λαΐνης (Πυγμαλίων Δαδακαρίδης), καθηγητής εγκληματολογίας, αναλαμβάνει να λύσει το μυστήριο που κρύβεται πίσω από τους πέντε φόνους, οι οποίοι συνδέονται μεταξύ τους. Αναπάντεχοι σύμμαχοι του Λαΐνη στο να ξεμπλέξει το πολύπλοκο και επικίνδυνο αυτό κουβάρι, η θεωρία του Πυθαγόρα κι ένας καθηγητής μαθηματικών (Φρανσουά Κλουζέ). Θα καταφέρει να λύσει το μυστήριο και να αποκαλύψει την αλήθεια;» 57ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ, Βραβείο Κοινού Fischer Καλύτερης Ελληνικής Ταινίας Μιχάλης Κακογιάννης, Βραβείο Καλύτερης Ταινίας της Επιτροπής Νεότητας. Σκηνοθεσία-Σενάριο: Σωτήρης Τσαφούλιας. Πρωταγωνιστούν: Πυγμαλίων Δαδακαρίδης, Δημήτρης Καταλειφός, Μάνος Βακούσης, Ιωάννα Κολλιοπούλου και ο Francois Cluzet. Πηγή
Οι πλαγιογραμμένες φράσεις είναι αποσπάσματα του βιβλίου και συγκεκριμένα από τις σελίδες 119, 128 και 667.
