Διαβάζοντας το νέο μυθιστόρημα του Γιώργου Τζιτζικάκη, είναι ευκολονόητο πως, το πρώτο πράγμα που συγκρατείς, επηρεασμένος από τον τίτλο ακόμα, είναι όλες εκείνες οι αναφορές στη δύναμη.
Δύναμη. Η αγαπημένη μου λέξη. Τι κάνεις όμως όταν τη μετράς και πάντα βρίσκεις να σου λείπει ένα δράμι της;
Κι αν η δύναμη είναι ο βασικός παρονομαστής πάνω στον οποίο δομήθηκε κατά ένα μεγάλο ποσοστό τούτη η ιστορία, δεν είναι ο μοναδικός. Κι αν, οπωσδήποτε, πολλοί (θα) έχουν μιλήσει περί δύναμης δεν είναι ο μόνος άξονας πάνω στον οποίο κινήθηκε ο συγγραφέας.
Στην υπόθεση, με λίγα λόγια, γνωρίζουμε τον Νο. Ένα παιδί που μετά από ένα οδοιπορικό επιβίωσης κι αφού είχε χάσει από μικρή ηλικία τους γονείς του, βρίσκεται στην Αθήνα να εργάζεται δίπλα και μαζί με τους ανθρώπους της νύχτας. Στην διήγησή του θα μας μιλήσει για τον τόπο που γεννήθηκε, τους γονείς, τον αγώνα τής επιβίωσης, τους ανθρώπους που τον στιγμάτισαν, τις τρεις φάσεις της ζωής του που σηματοδοντούνται με ένα νέο όνομα η κάθε μια: αλλιώς γεννήθηκε, αλλιώς γνώρισε τον κόσμο ή βαπτίσθηκε από αυτόν και με άλλο όνομα αναμετριέται τελικά με την κόλαση προκειμένου να βρει την πολυπόθητη λύτρωση, την ελπίδα, την ψυχή (του) και την αγάπη. Γιατί ο Νο, κάθε φορά που πρέπει να διαγράψει αυτό που ήταν και να προχωρήσει ως κάτι άλλο, αποκτά και ένα νέο όνομα. Όμως τα ονόματα είναι μόνο τρόποι επικοινωνίας με τους άλλους και το νέο όνομα δε περιλαμβάνει και νέο άνθρωπο! Κι ο Νο, βουτηγμένος από πολύ νωρίς στα δύσκολα, κουβαλά μαζί του όλα τα ραπίσματα και τις πληγές.
...Η κάθαρση που οδηγεί στον Παράδεισο δεν επιφέρει και κάποια τιμωρία; Η δική μου λοιπόν είναι ότι θυμάμαι...
Το μυθιστόρημα του Γιώργου Τζιτζικάκη, Ένα δράμι δύναμης, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ωκεανίδα.
Περισσότερα από/για τον Γιώργο Τζιτζικάκη:
Ο Γιώργος Τζιτζικάκης και Ένα δράμι δύναμης
Τ' αηδονιού το δάκρυ
Ο Γιώργος Τζιτζικάκης και Τ' αηδονιού το δάκρυ
Ο Νο, λοιπόν, είναι ένας παραβατικός τύπος, μη συμβατικός, και ως νυχτερινός χαρακτήρας είναι και σκληρός κι αδίστακτος. Η ευαισθησία που κουβαλάει δεν είναι κάτι που φαίνεται στην εξωτερική του εμφάνιση ούτε στις πράξεις του. Είναι κάτι που υπάρχει μέσα στην ψυχή του, κάπως βαθιά αλλά είναι εκεί, και είναι αυτή ακριβώς που του προσδίδει όλο το ιδιαίτερο χρώμα, που τον φέρνει κοντά στον αναγνώστη, που λειτουργεί ως αντισταθμιστής στην άγρια νύχτα. Τι κι αν σκιαγραφείται ως άτομο απόλυτα προγραμματισμένο από ανωτέρους του; Δικαιούται να έχει συναίσθημα και όντως το βλέπεις στις αφηγήσεις του:
Τα παλιά χαρτιά μυρίζουν απ' τα πολλά χέρια που τα έπιασαν· εξακολουθούν όμως μια χαρά να έχουν μέσα τους καρδιές και κρυμμένους άσους.
Σαν σφαίρες σε πονούν εξίσου και τα δάχτυλα, εκείνα που σε άγγιξαν κάποτε μα πια δε θα σ' ακουμπάνε...
Για την ιστορία του, μιας και περιλαμβάνει όλη τη μέχρι τώρα ζωή του, αφήνεται ίσως για πρώτη φορά μετά από δεκάδες χρόνια να παρασυρθεί. Ο ίδιος, εξάλλου, πήρε το όνομά του, εκείνο της νύχτας, το Νο, από τη φράση no talking δηλαδή εκείνος που δε μιλά. Κι αργότερα, σε ανύποπτο χρόνο, θα μας δικαιολογήσει από μόνος του τούτη τη μακροσκελή αφήγηση.
Είναι στη φύση του αγριμιού να μη μιλά πολύ, κι είναι στη φύση του καιρού το πότε θα γρυλίσει.
Ή μήπως τόσα χρόνια έσταζε σταγόνα σταγόνα η σιωπή, τόσο πολύ που τελικά με πλημμύρισε;
Το βιβλίο είναι ένα κλασικό νουάρ, έχει όλα εκείνα τα πλάσματα που συναντά κανείς τη νύχτα, το αλκοόλ, τις καταχρήσεις, τις ουσίες, τις παρανομίες, τα όπλα... τη βία, το αίμα... Είναι απίστευτα ατμοσφαιρικό -φαντάζομαι τις σκοτεινές, μονοχρωματικές εικόνες και το κατακόκκινο αίμα των επίμαχων σκηνών του- και έχει όμορφη ροή που υποστηρίζεται με απολαυστικές περιγραφές. Κι όπου απολαυστικές δεν εννοώ διασκεδαστικές κι ευχάριστες αλλά υπέροχα δομημένες σκηνές με εντάσεις που υποστηρίζουν όλες τις αισθήσεις καθώς χρησιμοποιούν πέρα από την όραση και οσμή αλλά και ακοή. Στις ζωντανές περιγραφές του μπορείς να παρακολουθήσεις τη δράση ή τα τεκταινόμενα, να λιγουρευτείς με τα εδέσματα, να μυρίσεις τα αρώματα, τη βρωμιά και ν' ακούσεις ό,τι συμβαίνει στο περιβάλλον αφού το λεξιλόγιο εμπλουτίζεται στα σημεία με μικρούς κοφτερούς κι αντιπροσωπευτικούς ήχους παρά την πρωτοπρόσωπη γραφή. Και τότε σου δίνει την αίσθηση ότι ο συγγραφέας αναλαμβάνει (και) το ρόλο του σκηνοθέτη αφού απλώνεται να καλύψει όλες τις αισθήσεις ζωντανεύοντας τις σκηνές με κάθε δυνατό μέσο.
Η γλώσσα του είναι ωμή, άφιλτρη -σα τα βαριά τσιγάρα- και αντιπροσωπευτική του θέματος, του χαρακτήρα του βιβλίου και των ανθρώπων της νύχτας ενώ νέοι όροι και φράσεις προστέθηκαν στο λεξιλόγιό μου μετά από την εμπειρία. Χαρακτηριστικό της καλής γραφής του αποτελούν οι παρομοιώσεις και μεταφορές που, ακολουθώντας το πνεύμα του μυθιστορήματος, δημιουργούνται με λέξεις που ταιριάζουν στη νύχτα και που σε καμία περίπτωση δε θα διαταράξουν την ατμόσφαιρα.
Η φωνή του δίπλωνε τις συλλαβές και γαλβάνιζε τους φθόγγους...
Πας στο κάστρο των βρικολάκων και μιλάς για αίμα;
Στα γαμψά νύχια της νύχτας αρκεί μια παρωνυχίδα να τραβηχτεί και θα ποτίσουν όλα τα δάχτυλα αίμα.
Υποχωρεί με τη χροιά της νυφίτσας στη φωνή του.
Θα διακρίνεις κι ένα σχεδόν αδιόρατο χιούμορ (όμως είναι εκεί) τοποθετημένο ως ακριβό μυρωδικό σε ιδανική ποσότητα, αρκετό για να σου προκαλέσει ένα χαμόγελο στο πρόσωπο σε καίρια σημεία. Ίσως να μη γελάσεις καν αλλά θα παραδεχτείς τη σπουδαιότητα αυτών των μικρών λάμψεων και θα αναγνωρίσεις την αναγκαιότητά τους στην ιστορία.
Μόλις του γλίτωσα τα μυαλά, από βέβαιη πτήση έξω απ' το κεφάλι του.
Με κέρδισε με την τεχνική επαλήθευσης που χρησιμοποιεί για να επιβεβαιώσει αυτό που λέγεται, όπως για παράδειγμα: Στην κόλαση όλοι τρέχουν. Ακριβώς γι' αυτό το λόγο υπάρχει σοβαρή πιθανότητα να μη συναντήσεις την κόλαση μέρα μεσημέρι στο κέντρο της Αθήνας.
Όταν ανοίγουν οι περιγραφές για να μπουν πολλές λεπτομέρειες και πληροφορίες στην ιστορία γίνεται με τον πιο εθιστικό τρόπο· απολαμβάνεις την ανάγνωση ακόμα και στα σημεία που δεν υπάρχει δράση ή εξιστόρηση βομβαρδισμού εξελίξεων, απόδειξη ότι ο Γιώργος Τζιτζικάκης ξέρει να γράφει ιστορίες. Κι εξάλλου, είναι από τους ελάχιστους εκπροσώπους της γενιάς του που χρησιμοποιεί όλα τα σημεία στίξης και δη σωστά. Όπως, επίσης, είναι από τους ελάχιστους που δοκιμάζονται σε διαφορετικά είδη και τολμούν νέες φόρμες και στυλ, πέρα από ό,τι δοκιμασμένο και ήδη επιτυχημένο (βλέπε προηγούμενο μυθιστόρημα του ίδιου: Τ' αηδονιού το δάκρυ) ενώ είναι πάντα έγκυροι στις πληροφορίες που μεταφέρουν μέσα από τα βιβλία τους γιατί αγαπούν την έρευνα και διαβάζουν ακατάπαυστα εμπλουτίζοντας το πεδίο τους. Όταν μάλιστα συναντάς κι εκείνες τις λεξοπλαστικές του (αχαμογέλαστα/ανευπρόσδεκτος...) ή τις σπάνιες και ιδιαίτερες λέξεις, δε μπορείς παρά να αφεθείς στη μαγεία.
Στη δομή θα συναντήσετε τέσσερα μέρη τα οποία προσωπικά κατανόησα μόνο όταν ολοκλήρωσα την ανάγνωση αλλά θα μπορούσα το ίδιο άνετα να φανταστώ το μυθιστόρημα χωρίς αυτά τα χωρίσματα. Κάποια είναι πιο φορτισμένα συναισθηματικά (όταν μας μιλάει για τα παιδικά του χρόνια και τους γονείς του) και άλλα πιο φρικιαστικά, σοκαριστικά ή βίαια (όταν αναφέρεται στη ζωή της νύχτας και στα πλάσματα αυτής) με την αγωνία να κορυφώνεται στο τελευταίο.
Η αφήγηση του Νο –του Τζιτζικάκη– γίνεται προς έναν "μικρό" που θα μπορούσε να είναι ο εκάστοτε αναγνώστης, εγώ/εσύ, όμως διαβάζοντας καλύτερα ανάμεσα στις λέξεις, πρόσεξα ένα μόνο πρόσωπο προς το οποίο υπάρχει απεύθυνση κι αυτό είναι η μάνα (του). Σκέφτηκα τότε τον Νο να αφηγείται τη ζωή του καθισμένος στο μνήμα της, καθώς εκείνη δεν υπάρχει πια, και ειδικά σε εκείνες τις πολύ συγκινητικές στιγμές όπως τότε που:
Μα έφυγες· έφυγες και μ' άφησες σκαντζόχοιρο στο κρύο. Ποιος ένιωσε την υποχρέωση να με προστατεύσει; Κανείς! Χρόνια πέρασαν κι ακόμα κρυώνω, μάνα, τόσα πολλά χρόνια στο κρύο, που πλέον πίστεψα πως για να ζεσταθώ κάπως, πρέπει μαζί και να καώ.
Γενικότερα, θα διαβάσεις ένα καθαρόαιμο νουάρ γραμμένο από έναν Έλληνα –επιτέλους!– μέσα στο οποίο θα συναντήσεις την Αθήνα του σήμερα, θα περιπλανηθείς στις γειτονιές της και θα ρουφήξεις από τον αέρα της. Θα την αναγνωρίσεις την πόλη (μας), θα την αφουγκραστείς, θα βρεις τα αρώματα και τις μυρωδιές της, το ηχόχρωμά της και την τρέχουσα ειδησεογραφία. Η δράση τοποθετείται στην Ελλάδα του σήμερα παρά σε μια μακρινή πόλη που ανήκει σε μια άλλη ήπειρο και το εγχείρημα φαίνεται αληθοφανές, αναγνωρίσιμο. Θα διδαχθείς: Δύναμη. Καρτερικότητα. Υπομονή. Αξιοπρέπεια. Δικαιοσύνη... και θα ανακαλύψεις έναν αντιήρωα που θα σε κερδίσει με τους τρεις εαυτούς του, όσα και τα ονόματά του -με ένα τέταρτο ίσως να υπάρξει ξανά αλλιώς, αλλά αυτό δε θα μας το πει σε τούτο το βιβλίο αν και υπάρχει μια μικρή φράση χαραγμένη μέσα μου:
Εγώ εδώ θα είμαι· περιμένω.
Υστερόγραφο:
Συνομιλώντας με τον συγγραφέα και διαβάζοντας τις συνεντεύξεις του ανακάλυψα πως το οδοιπορικό του Νο αποτελεί μια σκληρή πραγματικότητα του κόσμου της εμπορίας ανθρώπων. Χιλιάδες είναι εκείνοι που χάνονται καθημερινά μέσα σε τέτοια γρανάζια και, ίσως, αυτό να κάνει την ανάγνωση του βιβλίου τρομακτική, όμως παράλληλα πιο επιβεβλημένη. (Καταγγελίες ύποπτης συμπεριφοράς μπορείτε να κάνετε στη γραμμή 1109)
Συνομιλώντας με τον συγγραφέα και διαβάζοντας τις συνεντεύξεις του ανακάλυψα πως το οδοιπορικό του Νο αποτελεί μια σκληρή πραγματικότητα του κόσμου της εμπορίας ανθρώπων. Χιλιάδες είναι εκείνοι που χάνονται καθημερινά μέσα σε τέτοια γρανάζια και, ίσως, αυτό να κάνει την ανάγνωση του βιβλίου τρομακτική, όμως παράλληλα πιο επιβεβλημένη. (Καταγγελίες ύποπτης συμπεριφοράς μπορείτε να κάνετε στη γραμμή 1109)
Το μυθιστόρημα του Γιώργου Τζιτζικάκη, Ένα δράμι δύναμης, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ωκεανίδα.
Περισσότερα από/για τον Γιώργο Τζιτζικάκη:
Ο Γιώργος Τζιτζικάκης και Ένα δράμι δύναμης
Τ' αηδονιού το δάκρυ
Ο Γιώργος Τζιτζικάκης και Τ' αηδονιού το δάκρυ
