Θανάση Τριαρίδη
Lebensraum: "Ζωτικός χώρος".
Η θεωρία του "Ζωτικού Χώρου" διατυπώθηκε στην αρχή του 20ου αιώνα και υποστηρίζει ότι ένα κράτος για να αναπτυχθεί οργανικά επιβάλλεται να προσαρτήσει όσα γειτονικά εδάφη λογαριάζει ως ζωτικό του χώρο. Αυτή η θεωρία, έγινε το κεντρικό πολιτικό και στρατηγικό σχέδιο του ναζισμού. Έτσι ο Χίτλερ ξεκίνησε τις προσαρτήσεις κρατών και περιοχών στο τέλος της δεκαετίας του 1930 για να οδηγηθεί η Ευρώπη στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Δύο άντρες συναντιούνται στη σκηνή ενός θεάτρου με αφορμή ένα πείραμα. Ο ένας χαρακτηρίζεται ως ο Χειριστής του πειράματος ενώ ο άλλος αποτελεί τον Δέκτη/πειραματόζωο έναντι κάποιας αμοιβής. Το πείραμα μοιάζει με μια απλή στατιστική καταγραφή που μελετάει τις αντιδράσεις του Δέκτη καθώς ο Χειριστής κάνει διάφορες ερωτήσεις εγκυκλοπαιδικού τύπου, κυρίως γύρω από τη ναζιστική θεωρία του Lebensraum, του Ζωτικού Χώρου. Στη συνέχεια, καλεί τον Δέκτη να βρει διάφορα σημεία επάνω σε μια υδρόγειο σφαίρα, πόλεις και πρωτεύουσες κρατών, αγγίζοντάς τα με το δάχτυλο. Όλα μέχρι εκείνη τη στιγμή δείχνουν σχεδόν αστεία και αινιγματικά, όταν όμως ο Δέκτης έρχεται αντιμέτωπος με τη πιθανότητα μια δική του πράξη να αφαιρέσει μία ή και περισσότερες ζωές, τότε το πείραμα αρχίζει να ανεβάζει κλίμακα αγωνίας και να προκαλεί ταυτόχρονη εφίδρωση στις παλάμες των θεατών που αποτελούν ενεργό κομμάτι της παράστασης.
Το "Lebensraum" του Θανάση Τριαρίδη ξεκίνησε τις παραστάσεις του στο Βερολίνο το Μάρτιο του 2016 με μεγάλη επιτυχία, εν συνεχεία περιόδευσε σε Φρανκφούρτη, Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Λευκωσία και Λεμεσό, πάντα σε κατάμεστες αίθουσες. Αυτές τις μέρες παίζεται στη θεατρική σκηνή του Faust και τη σκηνοθεσία υπογράφει η Πηγή Δημητρακοπούλου ενώ πρωταγωνιστούν ο Σήφης Πολυζωίδης στον ρόλο του Δέκτη/πειραματόζωου και ο Πάνος Ζουναρτζίδης στον ρόλο του Χειριστή. Μετά το τέλος της παράστασης η αυλαία δεν πέφτει, το κοινό έχει την ευκαιρία να παραμείνει στον χώρο καθώς γίνεται μια συζήτηση στην οποία συμμετέχουν ο συγγραφέας του έργου, η σκηνοθέτις και οι δύο ηθοποιοί, ανοίγοντας έναν διάλογο με το κοινό, αναλύοντας τα βαθύτερα νοήματα του έργου, τις αντιδράσεις και τα συναισθήματα που τους δημιουργήθηκαν.
Η παράσταση εντάσσεται στην κατηγορία του σύγχρονου ρεαλιστικού θεάτρου, είναι κοφτερή, γεμάτη επάρκεια, μυστήριο και σημειολογικά εμπλουτισμένη με πραγματικά γεγονότα και αναφορές. Το έργο είναι άμεσα πολιτικό, συμβολικό σε πολλούς τομείς και ακόμα κι αν σκιαγραφεί ένα εντελώς δυστοπικό μέλλον, δύσκολα το αποτινάσσεις από τη ραχοκοκαλιά της σκέψης σου καθώς γνωρίζεις πως δεν πρόκειται για ένα κείμενο που κινείται μονάχα στη σφαίρα της φαντασίας αλλά ίσως και να αποτελεί μια πραγματικότητα που λαμβάνει χώρα παράλληλα με τη δική μας.
Είναι ένα έργο από τα πλέον επίκαιρα των ημερών μας και των όσων ζούμε, μιας και όλοι μας γινόμαστε μάρτυρες (τραγικά κάποιοι και συνένοχοι!) του διαρκώς αυξανόμενου φαινομένου του νεοφασισμού και του νεοναζισμού. Οι ερμηνείες των δύο ηθοποιών εξαιρετικές, καταφέρνουν να περιχαρακώσουν, να μαρκάρουν και να αναδείξουν τα εύθραυστα όρια του ατόμου εν κινδύνω, όταν οι κοινωνίες μέσα στις οποίες ζει το στριμώχνουν και το σπρώχνουν, στις πιο αδύναμες στιγμές του, να λάβει αποφάσεις ενάντιες στις θέσεις του· κυρίως δε, το χρησιμοποιούν ως αχυράνθρωπο για να περάσουν δικές τους βουλές. Θέλησα να μην αποκαλύψω περισσότερα για την παράσταση γιατί σκοπός ενός έργου είναι να το ανακαλύψει ο καθένας μας εντελώς υποκειμενικά και να βρεθεί έτσι άμεσα αντιμέτωπος με τις συγγραφικές και σκηνοθετικές εκπλήξεις κάθε δημιουργίας.
Ο Σήφης Πολυζωίδης ως Δέκτης του πειράματος μας προσφέρει μια αριστουργηματική ερμηνεία. Ντυμένος ένα κουστούμι και υιοθετώντας μια υποχωρητική σωματική στάση ενός μάλλον φοβισμένου ανθρώπου, μας κάνει συνοδοιπόρους του και ταυτίζεται με τον καθέναν από εμάς που κάποια στιγμή στη ζωή του έχει βρεθεί σε μια θέση συνεντευξιαζόμενου πλημμυρισμένου από φόβους και ανασφάλεια για το μέλλον. Ξεκινάει το πείραμα γεμάτος αμφιβολίες και απλώς επιθυμεί να δώσει τις σωστές απαντήσεις, να περάσει αρκετά από τα επίπεδα του πειράματος για να κάνει μια είσπραξη ποσού. Γίνεται κομμάτι ενός πειράματος που ούτε ο ίδιος γνωρίζει τη μορφή και τις συνέπειές του, ψάχνει την ανάλυση πίσω από κάθε ερώτηση που του κάνει ο Χειριστής, και ξεκινάει έτσι βήμα βήμα μια καθοδική πορεία σε μια συναισθηματική σκοτεινή χοάνη που γεγονός το γεγονός τον μεταμορφώνει από έναν πράο, φιλήσυχο, ειρηνικό και υποχωρητικό άνθρωπο, σε ένα ολοσχερώς αγριεμένο και επιθετικό μόρφωμα. Θεωρώντας πως τον έχουν στριμώξει και ξεγελάσει για τα καλά, είναι ικανός ακόμη και να φτάσει σε φόνο, και μέσα στη γενικότητα της άγνοιάς του γίνεται το κατάλληλο εργαλείο στα χέρια του Χειριστή που με τον έναν ή τον άλλον τρόπο θα καταφέρει αυτό που έχει βάλει στόχο.
"Σε καθημερινή βάση είμαστε όλοι αποδέκτες, συνεντευξιαζόμενοι από Χειριστές που οτιδήποτε και να κάνεις στη ζωή σου, επεμβαίνουν στον ζωτικό σου χώρο. Από μια απλή σύνδεση στο διαδίκτυο μέχρι το να πρέπει να δώσεις όλα τα στοιχεία της ζωής σου για να ανοίξεις έναν λογαριασμό στην τράπεζα", μας είπε ο ηθοποιός μετά το πέρας της παράστασης.
Η ερμηνεία του κυρίου Πολυζωίδη είναι γεμάτη ένταση, πολυμορφία και αρτιότητα, με μια αγωνία διαποτισμένη σε κάθε απορία και έκφρασή του, με μετρημένα τα παγιδευμένα βήματά του επάνω στη σκηνή/δωμάτιο/αδιέξοδο καθώς από τη συνειδητοποίηση της παγίδευσής του αγγίζει τη συναισθηματική έκρηξη ενός προσωπικού αδιεξόδου, ενός ανθρώπου της καθημερινότητας που δεν έφταιξε σε τίποτα.
Ο Πάνος Ζουναρτζίδης ως Χειριστής του πειράματος είναι μια μακιαβελική αποκάλυψη επί σκηνής. Άμεσα απειλητικός, ανυποχώρητα σταθερός, μετρημένος σε στάσεις και λόγια λες και κουβαλάει εντός του για χρόνια έναν αξιωματικό των Ες Ες ντυμένο με κουστούμι και όχι με στολή. Η ερμηνεία του κυρίου Ζουναρτζίδη είναι διαποτισμένη με την ανησυχητική γεύση τρομοκρατίας που αναδίνει ένας άνθρωπος με άκρατη δύναμη και μας τυλίγει άμεσα και απροειδοποίητα μέσα στον ιστό του. Ετούτος ο Χειριστής είναι άρτια μελετημένος στις επιτιμητικά κωμικές και στις απειλητικές του στιγμές, καταφέρνοντας να εμφυσήσει τον τρόμο της αβεβαιότητας το θεατρικό σανίδι εμπρός μας.
"Το έργο μας προσφέρεται ως τροφή σκέψης για το σπίτι· είναι ένα κείμενο το οποίο θα το αναλογιστείς φεύγοντας και θα συνοδεύσει στις σκέψεις σου για ώρες σχετικά με το που είναι ικανός να φτάσει κάποιος..." μας είπε ο ηθοποιός.
Υποδόρια τρομοκρατικός, απειλητικός μέσα από το μειλίχιο χαμόγελο και το υποχθόνιο βλέμμα του, μας δίνει ευστοχότατα εκείνο που έχουμε κατά νου όταν μιλάμε για Ναζί. Προσφέροντας απαντήσεις σε κάθε απορία του Δέκτη του, έχει επιχειρήματα για τα πάντα, έχει οριοθετήσει τις θέσεις του και γνωρίζει πως ο δικός του "Ζωτικός Χώρος" θα μπορούσε λόγω εξουσίας και με αφορμή το πείραμα, να γίνει η ζωή, ο τόπος και τα όνειρά του καθενός από εμάς που είμαστε Δέκτες. "Εφιαλτικός" με μία λέξη όπως τον ένιωσα, και δεν βαστήθηκα παρά να το μοιραστώ μαζί του μετά το πέρας της παράστασης.
Η σκηνοθέτις Πηγή Δημητρακοπούλου έχει δημιουργήσει για τους θεατές, ένα μελαγχολικό τόπο μπροστά στα μάτια τους, ένα ακόπαστα δραστήριο, απειλητικό, δυναμικό και τσιμεντένιο τοπίο που ευθύς σε τοποθετεί στο μητροπολιτικό ύφος μια φασιστικής ελίτ που αποφασίζει για τους πολλούς. Χρησιμοποιώντας εξαιρετική σκηνογραφική τοποθέτηση ηλεκτρονικών μέσων, επιχειρεί να σκιαγραφήσει την αποξένωση της ανθρώπινης ύπαρξης μέσα στην αγριότητα μιας κοινωνίας και επιτυγχάνει έτσι μια άριστη βολή στο κέντρο ενδιαφέροντος κάθε ατόμου. Το όλο κλίμα που διαπερνά τη ραχοκοκαλιά του θεατή είναι απειλητικό ακριβώς επειδή είναι ένα σενάριο που μπορεί και να ισχύει αυτήν ακριβώς τη στιγμή που μιλάμε. Η κυρία Δημητρακοπούλου απέδειξε πως έχει μελετήσει βαθιά το κείμενο του συγγραφέα Θανάση Τριαρίδη, έχει ζυμώσει και πλάσει τους φόβους και την ηθική των πρωταγωνιστών της και αφήνει απροκάλυπτα τα σκοτεινά σημεία του κειμένου μαζί με όλα εκείνα που οριοθετούν τις θέσεις της σύγχρονης οπορτουνιστικής κοινωνίας, επιτρέποντας στις εξαιρετικές ερμηνείες των ηθοποιών να τυλίξουν μ' ένα πέπλο μυστηρίου και σκοτεινότητας τον χρόνο που θα περάσει ο θεατής μέσα στην παράσταση.
"Σε εμένα το συγκεκριμένο έργο μίλησε άμεσα καθώς μέσα από αυτό είδα έναν φασισμό που έρχεται στο μέλλον για την κοινωνία μας και σε μεγάλο βαθμό σήμερα πια έχει φτάσει· ελέγχει συνειδήσεις, ζωές, πολλά μέρη της κοινωνίας μας. Φυσικά, σε κάθε παράσταση ο καθένας από εμάς μπορεί να διακρίνει διαφορετικά μηνύματα και να ταυτιστεί με αυτά· κάτι που με ωθεί πάντα στα έργα που επιλέγω να σκηνοθετήσω είναι η ελευθερία που προσφέρουν στον θεατή να αποφασίσει εκείνος τι θέλει να εισπράξει από το εκάστοτε έργο", μοιράστηκε μαζί μας η σκηνοθέτις στην ανοιχτή συζήτηση που κάναμε μετά το πέρας της παράστασης.
Η ανήσυχη καλλιτεχνική φύση του Θανάση Τριαρίδη χρόνια τώρα συνοδεύει μια δαιμόνια, επαναστατική πένα προσφέροντάς μας υπέροχα αποτελέσματα. Δίχως νεοφιλοσοφισμούς, μακριά από αναγωγές και αποδόσεις ευθυνών, η θέση του συγγραφέα είναι ξεκάθαρη: Κάθε άτομο αποτελεί ένα εντελώς ελεύθερο ον που μέσα από τις επιλογές του μπορεί να γίνει ο καλύτερος ή ο χειρότερος άνθρωπος.
Αυτό ακριβώς το μήνυμα διαφαίνεται ταλαντούχα και στο άκρως αιχμηρό "Lebensraum", στο οποίο δανειζόμενος τη θεωρία του "Ζωτικού Χώρου" μέσα από την κοινωνικοπολιτική παλέτα, την μεταφέρει πανέξυπνα σε μια υποκειμενική σφαίρα δύο ρόλων, διαπερνώντας υπογείως στον θεατή το μήνυμα πως είναι και συνένοχος και συνυπεύθυνος.
"Το έργο στη βάση του μιλάει για την τραγωδία της Δύσης που χτίστηκε επάνω σε εκατόμβες θυμάτων, άλλωστε βλέπουμε και βιώνουμε καθημερινά μικρά ολοκαυτώματα, και το μήνυμα του έργου είναι αυτό ακριβώς: Πως ακόμη και σήμερα, υπό κάποια μορφή, τα Ες Ες συνεχίζουν δυστυχώς να προελαύνουν!", μοιράστηκε μαζί μας ο συγγραφέας.
Το έργο του κυρίου Τριαρίδη είναι εξαιρετικά δυνατό και δίδεται προς περισσότερη μελέτη. Μας πλημμυρίζει σκέψεις για το τι είναι ικανός κάποιος να αποτολμήσει στη ζωή του ώστε να επιβιώσει, για το πόσο εύκολα μπορεί κάποιος να σε παγιδεύσει σε μια φενάκη και εν τέλει πώς κάποιος με εξουσία ή απλώς πονηριά, καταφέρνει με ψέματα και καθοδηγούμενες στοχεύσεις να ορίσει τις πράξεις σου.
Εν κατακλείδι:
Αν έπρεπε να επιλέξω να παρακολουθήσω ξανά και ξανά μια παράσταση, αυτή θα ήταν η "Lebensraum", και αν πρέπει να μιλήσουμε για μια αριστουργηματική βεντάλια παραστάσεων που τις χαρακτηρίζει η πληρότητα, η σωστή δουλειά και η αρτιότητα ερμηνειών, τότε οφείλουμε να τη συμπεριλάβουμε στο σύνολο.
Η αλήθεια του έργου με συνεπήρε μαζί με τις εξαιρετικές ερμηνείες των ηθοποιών, ενώ η σκηνοθεσία της Πηγής Δημητρακοπούλου, με τοποθέτησε στο τοπίο του θέματος τόσο ευθέως και άμεσα που ένιωσα εξαρχής εγκλωβισμένος μαζί με τον Δέκτη μέσα σε ένα ψυχολογικό τρενάκι, μέσα σ' ένα τρελό τοπίο ρώσικης ρουλέτας όπου κάποιος προσπαθεί να παίξει με το μυαλό μου ώσπου να με τρελάνει.
Στις αστείες στιγμές της παράστασης, διαισθάνθηκα πως το γέλιο των θεατών ίσως και να είναι ένας μηχανισμός άμυνάς τους, από την άλλη όμως ίσως εγώ να βίωνα τόσο τραγικά τη θέση του Δέκτη, τη μονίμως απειλούμενη θέση του πειραματόζωου, καθώς το "Lebensraum" κλονίζει την αφοσίωσή σου σε αξίες, είναι μελαγχολικά ρεαλιστικό και αληθές, θίγει την προσωπική απομόνωση στη ζωή του καθενός από εμάς και αφορά στην ελευθερία της επιλογής, στις αποφάσεις μας και τις συνέπειές τους.
Προσωπικά, ένα ρίγος με διαπέρασε παρακολουθώντας την παράσταση καθώς ένιωσα τρομοκρατημένος στην πιθανότητα αυτές οι τόσο άμεσες σκηνές, να λαμβάνουν χώρα την ίδια στιγμή σε κάποιο μακρινό μέρος του κόσμου (ή ακόμη και δίπλα μας!). Το "Lebensraum" είναι φτιαγμένο από εκείνο το εύφλεκτο συστατικό της ιδιαίτερης ουσίας που ζυμώνεται ανάμεσα στις ανθρώπινες σχέσεις όταν εκείνες τανύζονται. Αν δεν έχετε δει την παράσταση, μην τη χάσετε!
Κάτι που επίσης πρέπει να γίνει γνωστό μέσα από αυτό το άρθρο, είναι τα γεγονότα τα οποία μοιράστηκε μαζί μας ο ηθοποιός Πάνος Ζουναρτζίδης, σχετικά με την κατάσταση που αντιμετωπίζουν οι ηθοποιοί με αναπηρίες. Υπάρχει σε ισχύ ένας νόμος (ΦΕΚ 370Α/83) ο οποίος αναφέρει ότι για να δώσει κάποιος εισαγωγικές εξετάσεις στο Υπουργείο και να πάρει το πτυχίο του ηθοποιού θα πρέπει ανάμεσα σε άλλα, να έχει και αρτιμέλεια. Αυτό από μόνο αποτελεί μια ανεξήγητη σκοτεινή ωδή στην άμεση προκατάληψη, τον διαχωρισμό και την περιθωριοποίηση. Ένα ακόμη απόστημα στα χιλιάδες που θα πρέπει επιτέλους να σπάσουν καθώς διαρρηγνύουν την άμεση ελευθερία του ατόμου.
Βρείτε τον Γεώργιο Τζιτζικάκη στο Facebook και Facebook page
Συντελούν:
Παίζουν: Πάνος Ζουρνατζίδης – Ιωσήφ Πολυζωίδης
Σκηνοθεσία: Πηγή Δημητρακοπούλου
Φωτισμοί: Κοραής Δαμάτης
Σκηνικά: Κώστας Παππάς
Κοστούμια: Μαρία Κοντοδήμα
Κίνηση: Βαγγέλης Πιτσιλός
Φωτογραφίες: Γιάννης Ζαφείρης
Το Lebensraum ξεκίνησε τις παραστάσεις του στο Βερολίνο το Μάρτιο του 2016. Στη συνέχεια περιόδευσε σε Φρανκφούρτη, Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Λευκωσία και Λεμεσό, με τεράστια επιτυχία. Δείτε το στο Faust, Καλαμιώτου 11 & Αθηναΐδος 12, Μοναστηράκι, 2103234095 κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 21:00
